Wybrane epizody z historii nowożytnego przyrodoznawstwa jako ilustracje różnorodności argumentacji w naukowym dyskursie i jej znaczenia dla wolności nauki

Abstrakt

Carl Gustaw Hempel w książce Philosophy of Natural Science przytacza argumentację sformułowaną przez siedemnastowiecznego astronoma Francesco Siziego, który podważał wiarygodność dokonanych przez Galileusza obserwacji księżyców Jowisza. Argumentacja Siziego była dla Hempla nieakceptowalna i uważał ją za „nieistotną”. Analizując argumentację Siziego, chcę zwrócić uwagę na fakt, iż uczony ten formułował wnioski funkcjonując w odmiennym paradygmacie (epistemicznym układzie odniesienia), niewspółmiernym z paradygmatem Galileusza. Oceniając wartość jego poglądów należy właśnie ów kontekst uwzględnić.  Przebieg konfrontacji poglądów między tymi uczonymi prowokuje także do pytania o wolność nauki, o wolność naukowego dyskursu. Czy wiąże się ona z konfrontacją argumentów formułowanych tylko na gruncie odmiennych paradygmatów, czy też w ramach tego samego paradygmatu. Zważywszy również na paradygmatyczną jednolitość współczesnej nauki (naturalizm, materializm, matematyzacja) i jej powszechną instytucjonalizację, możemy spytać czy taka jednolitość nauki ogranicza intelektualną i konceptualną swobodę uczonych? Czy taka paradygmatyczność może być gwarantem ich wolności? Można zatem zadać pytanie, czy owa nieprzystawalność „epistemiczna” warunkuje swobodę intelektualną i metodologiczną uczonego, a tym samym zmiany w nauce, a kiedy ją więzi.