Galileusz i rozróżnienie między jakościami pierwotnymi a wtórnymi (I). Argument superesencjalistyczny
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2022.002Słowa kluczowe
Galileusz, jakości pierwotne i wtórne, superesencjalizm, mechanicyzm, percepcja zmysłowaAbstrakt
Wprowadzone w Wadze probierczej rozróżnienie między jakościami pierwotnymi i wtórnymi było dotychczas analizowane niemal wyłącznie z historycznej perspektywy. Niniejszy artykuł, pierwszy z dwóch planowanych, ma na celu nadrobienie tych zaległości poprzez systematyczną, teoretyczną analizę głównego argumentu użytego przez Galileusza do sformułowania tej dystynkcji. W pracy zrekonstruowano główne kroki tego argumentu, a także zidentyfikowano i omówiono leżące u jego podstaw presupozycje epistemologiczne i ontologiczne, z których najistotniejsza i najbardziej oryginalna okazała się zasada superesencjalistyczna, implikująca współzależność między istotnością i realnością własności ciała materialnego. Precyzyjna rekonstrukcja założeń tkwiących u podstaw rozumowania Galileusza przygotowuje grunt pod analizę najbardziej kontrowersyjnego aspektu jego koncepcji – kwestii ontologicznego statusu jakości wtórnych. Zagadnienie to zostanie podjęte w następnym artykule.
Bibliografia
Arystoteles. 1978. „Topiki”. W: Arystoteles, Topiki. O dowodach sofistycznych, przeł. Kazimierz Leśniak, 1–235. Warszawa: PWN.
Baldin Gregorio 2020. Hobbes and Galileo: Method, Matter and the Science of Motion. Cham: Springer.
Bechler Zev. 1991. Newton’s Physics and the Conceptual Structure of the Scientific Revolution. Dordrecht: Kluwer.
Ben-Yami Hanoch. 2015. Descartes’ Philosophical Revolution: A Reassessment. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Burtt Edwin A. 1932. The Metaphysical Foundations of Modern Science. London: Kegan, Trench, Trubner, 2nd rev. ed.
Butts Robert E. 1978. „Some Tactics in Galileo’s Propaganda for the Mathematization of Scientific Experience”. W: New Perspectives on Galileo, red. Robert E. Butts, Joseph C. Pitt, 59–85. Dordrecht: D. Reidel.
Buyse Filip. 2015. „The Distinction between Primary Properties and Secondary Qualities in Galileo Galilei’s Natural Philosophy”. Cahiers du Séminaire québécois en philosophie modern / Working Papers of the Quebec Seminar in Early Modern Philosophy 1: 20–45.
Charlesworth Maurice. 1987. „Hacker on Secondary Qualities”. Mind. New Series 96 (383): 386–391.
Coniglione Francesco. 2016. „Galileo and Contemporary Epistemology. Do We Still Have Something to Learn from Galileo’s ‘Methodological Revolution’?”. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 25 (1): 123–140.
Crombie Alistair C. 1967. „The Primary Properties and Secondary Qualities in Galileo Galilei’s Natural Philosophy”. W: Saggi su Galileo Galilei, red. Carlo Maccagni, 71–91. Firenze: G. Barbèra.
De Caro Mario. 2018. „On Galileo’s Platonism, Again”. W: Hypotheses and Perspectives in the History and Philosophy of Science, red. Raffaele Pisano, Joseph Agassi, Daria Drozdova, 85–104. Cham: Springer.
Descartes René. 2001. Zasady filozofii, przeł. Izydora Dąmbska. Kęty: Antyk.
Dijksterhuis Eduard J. 1961. The Mechanization of the World Picture, przeł. C. Dikshoorn. Oxford: Clarendon Press.
Downing Lisa. 2011. „Sensible Qualities and Material Bodies in Descartes and Boyle”. W: Primary and Secondary Qualities: The Historical and Ongoing Debate, red. Lawrence Nolan, 109–135. Oxford: Oxford University Press.
Ekelund Robert B., Mark Thornton. 2011. „Galileo, Smith and the Paradox of Value: The ‘Connection’ of Art and Science”. History of Economic Ideas 19 (1): 85–101.
Fischer Eugen. 2009. „Philosophical Pictures and Secondary Qualities”. Synthese 171 (1): 77–110.
Gabbey Alan. 2004. „What Was ‘Mechanical’ about ‘The Mechanical Philosophy’?”. W: The Reception of the Galilean Science of Motion in Seventeenth-Century Europe, red. Carla R. Palmerino, J. M. M. H. Thijssen, 11–23. Dordrecht: Kluwer.
Galilei Galileo. 1613. Istoria e dimostrazio interno alle macchie solari e loro accidenti. Roma: Giacomo Mascardi.
Galilei Galileo. 1623. Il Saggiatore. Roma: Giacomo Mascardi.
Galilei Galileo. 2009. Waga probiercza, przeł. Agnieszka Maciąg, Tadeusz Sierotowicz. Kraków–Tarnów: Biblos.
Garber Daniel. 2013. „Remarks on the Pre-history of the Mechanical Philosophy”. W: The Mechanization of Natural Philosophy, red. Daniel Garber, Sophie Roux, 3–26. Dordrecht: Kluwer.
Geymonat Ludovico. 1965. Galileo Galilei: A Biography and Inquiry into His Philosophy of Science, przeł. Drake Stillman. New York: McGraw-Hill.
Gilbert Neal W. 1963. „Galileo and the School of Padua”. Journal of the History of Philosophy 1 (2): 223–231.
Hacker Peter M. S. 1987. Appearance and Reality: A Philosophical Investigation into Perception and Perceptual Qualities. Oxford: Basil Blackwell.
Hacker Peter M. S. 2014. „A Dialogue on Secondary Qualities”. The Jerusalem Philosophical Quarterly 63: 117–150.
Hamou Philippe. 2011. „Qualities and Sensory Perception”. W: The Oxford Handbook of Philosophy in Early Modern Europe, red. Desmond M. Clarke, Catherine Wilson, 160–181. Oxford: Oxford University Press.
Jammer Max. 1997. Concept of Mass in Classical and Modern Physics. Mineola, NY: Dover Publications.
Johnson William E. 1924. Logic. Part III: The Logical Foundations of Science. Cambridge: Cambridge University Press.
Koertge Noretta. 1977. „Galileo and the Problem of Accidents”. Journal of the History of Ideas 38 (3): 389–408.
LoLordo Antonia. 2011. „Gassendi and the Seventeenth-Century Atomists on Primary and Secondary Qualities”. W: Primary and Secondary Qualities: The Historical and Ongoing Debate, red. Lawrence Nolan, 62–80. Oxford: Oxford University Press.
Martinez Julio A. 1974. „Galileo on Primary and Secondary Qualities”. Journal of the History of the Behavioral Sciences 10 (2): 160–169.
Monadori Fabrizio. 1985. „Understanding Superessentialism”. Studia Leibnitiana 17 (2): 162–190.
Osler Margaret J. 1973. „Galileo, Motion, and Essences”. Isis 64 (4): 504–509.
Pasnau Robert. 2011. „Scholastic Qualities, Primary and Secondary”. W: Primary and Secondary Qualities: The Historical and Ongoing Debate, red. Lawrence Nolan, 41–61. Oxford: Oxford University Press.
Piccolino Marco, Nicholas J. Wade. 2014. Galileo’s Visions: Piercing the Spheres of the Heavens by Eye and Mind. Oxford: Oxford University Press.
Prudovsky Gad. 1995. „Arguments from Conceivability”. Ratio. New Series 7 (1): 63–69.
Redondi Pietro. 1987. Galileo Heretic (Galileo Eretico), przeł. Raymond Rosenthal. Princeton: Princeton University Press.
Rickless Samuel C. 2018. „Qualities”. W: The Routledge Companion to Seventeenth Century Philosophy, red. Dan Kaufmann, 60–86. London: Routledge.
Robertson Ishii Teresa, Philip Atkins. 2020. „Essential vs. Accidental Properties”. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, red. Edward N. Zalta. Winter 2020 Edition. https://plato.stanford.edu/archives/win2020/entries/essential-accidental/.
Shea William R. 1970. „Galileo Atomic Hypothesis”. Ambix 17 (1): 13–27.
Sinico Michele. 2015. „Tertiary Qualities, from Galileo to Gestalt Psychology”. History of the Human Sciences 28 (3): 68–79.
Smith Adam. 2021. „O zmysłach zewnętrznych”. W: Adam Smith, Eseje filozoficzne, przeł. Adam Grzeliński, Anna Markwart, 33–84. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Studtmann Paul. 2021. „Aristotle’s Categories”. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, red. Edward N. Zalta, Spring 2021 Edition. https://plato.stanford.edu/archives/spr2021/entries/aristotle-categories/.
Wilson Jessica. 2021. „Determinables and Determinates”. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, red. Edward N. Zalta, Spring 2021 Edition. https://plato.stanford.edu/archives/spr2021/entries/determinate-determinables/.
Zanin Fabio. 2009. „From Common Sensibles to Primary Properties. Rethinking Galilei’s Famous Distinction in Il Saggiatore”. Organon 41: 183–193.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Bartosz Żukowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 456
Liczba cytowań: 0
