O zniewalającej wolności woli w filozofii Blaise’a Pascala

Abstrakt

Mottem rozważań jest wypowiedź B. Pascala: „Nie jest dobrze być zbyt wolnym”. Zakres rozważań na temat wolności wyznaczają dwie kluczowe kwestie: „akceptowalny zakres wolności”, „trzy porządki rzeczy – ciało, umysł, wola”. Wolność w filozofii Pascala nie jest głównym przedmiotem rozważań, jednak pełni ważną rolę kontekstu, w którego ramach wypowiada się on na temat opozycyjnych względem siebie zagadnień: umysłu i woli.

Celem artykułu jest wykazanie sposobu rozumienia wolności i jej roli w filozofii Pascala oraz zwrócenie uwagi na konsekwencje, jakie wynikają z analizy zagadnienia wolności w odniesieniu do umysłu i woli. W sposób szczególny zwracam uwagę na relację między umysłem a wolą, która warunkowana jest wolnością. Badania zostały zrealizowane przy wykorzystaniu metody komparatystycznej i analitycznej wybranych fragmentów filozoficznych tekstów Pascala. Celem przeprowadzonych analiz wynika, że można wyodrębnić dwa przeciwstawne względem siebie rodzaje relacji między umysłem a wolą: równorzędną i nadrzędną – w tym przypadku elementem nadrzędnym jest wola. Osiągnięte rezultaty badań umożliwiają odrzucenie tezy o wewnętrznej sprzeczności stanowiska Pascala w odniesieniu do relacji między umysłem a wolą, umożliwiają również odpowiedź na pytanie o powody postulowanego przez Pascala ograniczenia wolności.