The Question of Freedom in Terms of Spinoza and Leibniz and the Compatibilist Perspective
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2023.015Abstract
Although the concepts of freedom of Spinoza and Leibniz were created in the era of the universality of the thesis of mechanistic determinism, the universality of which was undermined in the last century, the ontological argumentation of both philosophers remains valid and worth not only revision, but even comparison. I will consider two positions in favor of freedom: the Spinozian identification of freedom with knowledge and the Leibnizian defense of the principle of alternative possibilities. I will consider both positions from the perspective of compatibilist argumentation, pointing out that the understanding of necessity in the thought of Spinoza and Leibniz does not exclude the existence of freedom.
References
Berlin Isaiah. 1969. „Two Concepts of Liberty”. W: Isaiah Berlin, Four Essays on Liberty, 118–172. Oxford: Oxford University Press.
Berlin Isaiah, Beata Polanowska-Sygulska. 2006. Unfinished Dialogue. Amherst–New York: Prometheus Books.
Berlin Isaiah, Beata Polanowska-Sygulska. 2015. „Między ludzką naturą a esencjalizmem. Fragmenty Unfinished Dialogue”. Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2: 5–19.
Ciecierski Tadeusz. 2003. „Leibniz o konieczności, możliwości i wolnej woli”. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 1(45): 135–142.
Curley Edwin. 1988. Behind the Geometrical Method. A Reading of Spinoza’s Ethics. Princeton: Princeton University Press. DOI: 10.2307/j.ctv10crfq4.
Frankfurt Harry Gordon. 1969. „Alternate Possibilities and Moral Responsibility”. The Journal of Philosophy 66(23): 829–839.
Gut Przemysław. 2005. „Zagadnienie wolności osoby ludzkiej w ujęciu Leibniza”. Analiza i Egzystencja 2: 53–72.
Gut Przemysław. 2010. „Spinozjańska koncepcja wolności jako działania rozumnego, zgodnego z naturą i cnotliwego”. Roczniki Filozoficzne 1(58): 51–70.
Hartmann Nicolai. 1994. Cele i drogi analizy kategorialnej, przeł. Jan Garewicz. Toruń: Comer.
Heller Michał. 2018. Filozofia przypadku. Kosmiczna fuga z preludium i codą. Kraków: Copernicus Center Press.
James William. 1911. „Dylemat determinizmu”. W: Pragmatyzm z dołączeniem wykładu Dylemat determinizmu tegoż autora oraz szkiców W. James i Pragmatyzm przez tłumacza, red. Henryk Goldberg, przeł. Władysław M. Kozłowski, 169–207. Warszawa: skład główny w Księgarni E. Wende i S-ka.
James William. 1912. „The Dilemma of Determinism”. W: William James, The Will to Believe and Other Essays in Popular Philosophy, 145–183. London: Longmans, Green, and Co.
Kane Robert Hilary. 1998. The Significance of Free Will. New York: Oxford University Press.
Kant Immanuel. 1911. Krytyka praktycznego rozumu, przeł. Feliks Kierski. Lwów: Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Filozoficznego.
Kant Immanuel. 1913. Kritik der praktischen Vernunft. Berlin: Georg Reimer.
Kittel Maja, Leopold Hess. 2012. „Wolność bez alternatyw. W poszukiwaniu podstaw moralnej odpowiedzialności”. Diametros 34: 51–78.
Kleszcz Ryszard. 2016. „Leibniz o rozumie i wierze. Uwagi metodologiczne”. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 4(100): 463–480.
Koleżyński Andrzej. 2007. „Determinizm Laplace’a w świetle teorii fizycznych mechaniki klasycznej”. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce 40: 59–75.
Kołakowski Leszek. 1958. Jednostka i nieskończoność. Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy. Warszawa: PWN.
Laplace Pierre Simon de. 1902. A Philosophical Essay on Probabilities. New York–London: John Wiley & Sons/Chapmann & Hall. Dostęp 14.05.2021. https://openlibrary.org/books/OL24155054M/.
Laplace Pierre Simon de. 2009. Essai philosophique sur les probabilités. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: 10.1017/CBO9780511693182.
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1974. „O wolności”. W: Mieczysław Gordon, Leibniz, 161–167. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1994. Pisma z teologii mistycznej, przeł. Małgorzata Frankiewicz. Kraków: Znak.
Leibniz Gottfried Wilhelm. 2001. Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła, przeł. Małgorzata Frankiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Meijer Ludwik. 1969. „Do życzliwego czytelnika. (Zasady filozofii Kartezjusza w porządku geometrycznym wywiedzione)”. W: Baruch Spinoza, Pisma wczesne, przeł. Leszek Kołakowski, 3–11. Warszawa: PWN.
Nowakowski Andrzej. 2019. „Krytyka klasycznego kompatybilizmu”. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 2(110): 143–159. DOI: 10.24425/pfns.2019.128381.
Polanowska-Sygulska Beata. 2015. „Dwa pojęcia wolności”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 60: 237–252.
Popper Karl Raimund. 1996. Wszechświat otwarty. Argument na rzecz indeterminizmu, przeł. Adam Chmielewski. Kraków: Znak.
Rojek Krzysztof. 2015. „Kontrfaktyczna interwencja jako teoretyczne i praktyczne zagrożenie dla wolności. Krytyczna analiza Frankfurt Cases”. Kultura i Wartości 4(16): 23–48. DOI: 10.17951/kw.2015.16.23.
Rojek Krzysztof. 2018. „Filozofia wolności Barucha Spinozy w kontekście interpretacji kompatybilistycznej”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio I (Philosophia-Sociologia) 43(2): 55–71. DOI: 10.17951/i.2018.43.2.55-71.
Rojek Krzysztof. 2021. „Zmierzch determinizmu i kategorialna otwartość determinacji w kontekście wyjaśniania problemu wolności”. Kultura i Wartości 31: 43–61. DOI: 10.17951/kw.2021.31.43-61.
Spinoza Baruch. 1954. Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona, przeł. Ignacy Myślicki. Warszawa: PWN.
Spinoza Baruch. 1969. Pisma wczesne, przeł. Leszek Kołakowski. Warszawa: PWN.
Spinoza Baruch. 1969. „Traktat krótki o Bogu, człowieku i jego szczęśliwości”. W: Baruch Spinoza, Pisma wczesne, przeł. Leszek Kołakowski, 207–337. Warszawa: PWN.
The Luck Objection, Informationphilosopher.com, dostęp 27.07.2022, https://www.informationphilosopher.com/freedom/luck.html#Luck_Objection.
Zawadzka Emilia. 2019. „Baruch Spinoza i jego związki z filozofią Kartezjusza. Problem myślenia ludzkiego”. Studia z Historii Filozofii 1(10): 193–211. DOI: 10.12775/szhf.2019.011.
Żelazna Jolanta. 2010. „Teoria afektów w Etyce”. W: Jolanta Żelazna, Substancja jak światło? Wybrane pojęcia i problemy filozofii Spinozy, 105–124. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Krzysztof Rojek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 429
Number of citations: 0