The ancient sources of pathos and its contemporary reminiscences in the responsive phenomenology of Bernhard Waldenfels
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2022.016Abstract
The ancient sources of pathos and its contemporary reminiscences in the responsive phenomenology of Bernhard Waldenfels
Abstract
The area covered by the ancient Greek meanings of pathos suggests there are four main contexts shaping this category: the rhetorical, the ethical, the tragic and the emotive (passio). Although these four areas have remained relatively independent, sometimes changing the meaning of pathos in very different periods, we can nevertheless point to a common core that defines the basic character of pathos. This is its inherent relation to disturbance, affectivity and its role in the generation of crisis. This nature keeps pathos in close connection with experiences that are painful, sudden, wondrous and also – following the Greek path taken by Waldenfels – with passive states from which the subject, as a lively-reacting and bodily “respondent”, awakens thanks to the impact of pathos.
The goal of this article is to trace these ancient sources of pathos and identify their contemporary reminiscences in Waldenfels’ responsive phenomenology. The structure of the text is as follows: in the first section we take a look at the historical applications of the concept of pathos (mainly in the context of Greece); in the second part, we analyse pathos in relation to wonder– that which promopted philosophical thinking according to Plato and Aristotle; in the third section, devoted to Waldenfels’ phenomenology, we present the affective and bodily dimension of the experience of pathos, radicalised both with respect to Cartesian dualism and Husserl’s theory of autoaffection; in the fourth section we return to the historical contexts of pathos, to reveal how Waldenfels, on the basis of his responsive phenomenology, reinterprets those contexts, polemicising with “classical” conceptions of experience and emotion.
Keywords:
Pathos, responsive phenomenology, Bernhard Waldenfels, rhetoric, tragedy, ethics, affect
References
Alphen Ernst van. 2019. „Afektywne działania sztuki i literatury”, przeł. Katarzyna Bojarska. W: Ernst van Alphen, Krytyka jako interwencja. Sztuka, pamięć, afekt. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Arendt Hannah. 1991. Myślenie, przeł. Hanna Buczyńska-Garewicz. Warszawa: Czytelnik.
Arystoteles. 1968. „Fizyka”, przeł. Kazimierz Leśniak. W: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 2: Fizyka; O niebie; O powstawaniu i niszczeniu; Meteorologika; O świecie; Metafizyka. Warszawa: PWN.
Arystoteles. 1983. „Metafizyka”, przeł. Kazimierz Leśniak. W: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 2: Fizyka; O niebie; O powstawaniu i niszczeniu; Meteorologika; O świecie; Metafizyka. Warszawa: PWN.
Arystoteles. 1988. „Poetyka”, przeł. Henryk Podbielski. W: Arystoteles, Retoryka; Poetyka. Warszawa: PWN.
Arystoteles. 2004. „Retoryka”, przeł. Henryk Podbielski. W: Arystoteles, Retoryka, Retoryka dla Aleksandra, Poetyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Auerbach Erich. 2006. „Ekskurs: Gloria passionis”. W: Erich Auerbach, Język literacki i jego odbiorcy w późnym antyku łacińskim i średniowieczu, przeł. Robert Urbański. Kraków: Wydawnictwo Homini.
Bohrer Karl Heinz. 2003. Absolutna teraźniejszość, przeł. Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Bohrer Karl Heinz. 2005. Nagłość. Chwila estetycznego pozoru, przeł. Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Oficyna Naukowa
Brandt Reinhard. 2013. „Pseudo-Longinosa filozofia wzniosłości”, przeł. Milena Marciniak. Studia z Historii Filozofii 1(4).
Cyceron Marek Tulliusz. 1873. „Mowca Brutusowi poświęcony”, przeł. Erazm Rykaczewski. W: Marek Tulliusz Cyceron, Pisma krasomówcze i polityczne Marka Tuliusza Cycerona. Poznań: Biblioteka Kórnicka.
Cyceron Marek Tulliusz. 2010. O mówcy, przeł. Bartosz Awianowicz. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Davidson Donald. 1992. „Zwierzęta racjonalne”, przeł. Cezary Cieśliński. W: Donald Davidson, Eseje o prawdzie, języku, i umyśle, wyb. Barbara Stanosz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Descartes René. 1986. Namiętności duszy, przeł. Ludwika Chmaja. Warszawa: PWN.
Descartes René. 1995. Listy do księżniczki Elżbiety, przeł. Jerzy Kopania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Descartes René. 1997. Rozprawa o metodzie właściwego kierowania rozumem i poszukiwania prawdy w naukach, przeł. Wanda Wojciechowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Foucault Michel. 2010. Historia seksualności, przeł. Bogdan Banasiak. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Heidegger Martin. 2013. Bycie i czas, przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jay Martin. 2008. Pieśni doświadczenia. Nowoczesne amerykańskie i europejskie wariacje na uniwersalny temat, przeł. Agnieszka Rejniak-Majewska. Kraków: Universitas.
Kenaan Vered Lev. 2011. „Thauma Idesthai: The Mythical Origins of Philosophical Wonder”. W: Philosophy’s Moods: The Affective Grounds of Thinking, red. Hagi Kenaan, Ilit Ferber. Dordrecht–Heidelberg–London–New York: Springer.
Kozera Marek. 2000. Ideały ojców pustyni. Pathos i apatheia. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Krasińska Magdalena. 2018. „Pathos wobec wzniosłości w traktacie Peri hypsous Pseudo-Longinosa”. Filo-Sofija 3(42): 19–43.
Krasińska Magdalena. 2020. „Pathos. Greckie źródło otwartości na obce”. W: Dystynkcje estetyczne. Wyróżnienie i wykluczenie, red. Teresa Pękala. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
LaCourse Munteanu Dana. 2012. Tragic Pathos. Pity and Fear in Greek Philosophy and Tragedy. New York: Cambridge University Press.
Maldiney Henri. 2017. „O przekraczaniu pasywności”, przeł. Monika Murawska. W: Główne problemy współczesnej fenomenologii, red. Jacek Migasiński, Marek Pokropski. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Maślanka-Soro Maria. 1991. Nauka poprzez cierpienie (pathei mathos) u Ajschylosa i Sofoklesa. Kraków: Universitas.
Nietzsche Fryderyk. 2012. „Narodziny tragedii”, przeł. Paweł Pieniążek. W: Fryderyk Nietzsche, Narodziny tragedii; Niewczesne rozważania. Dzieła wszystkie, t. 1a. Łódź: Officyna.
Platon. 2002. „Teajtet”. W: Platon, Parmenides, Teaitet, przeł. Witold Witwicki. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
Pseudo-Longinus. 2016. O wzniosłości, przeł. Henryk Podbielski. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Ricoeur Paul. 2008. Czas i opowieść, t. 1: Intryga i historyczna opowieść, przeł. Małgorzata Frankiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Snell Bruno. 2009. Odkrycie ducha. Studia o greckich korzeniach europejskiego myślenia, przeł. Agna Onysymow. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Taylor Charles. 2012. Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, przeł. Marcin Gruszczyński, Olga Latek, Adam Lipszyc, Agnieszka Michalak, Agnieszka Rostkowska, Marcin Rychter, Łukasz Sommer. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Waldenfels Bernhard. 2002. Bruchlinen der Erfahrung. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Waldenfels Bernhard. 2002. Topografia obcego, przeł. Jerzy Sidorek. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Waldenfels Bernhard. 2003. „Zradykalizowane doświadczenie”, przeł. Andrzej Przyłębski. Fenomenologia 1.
Waldenfels Bernhard. 2008. „The Role of the Lived-Body in Feeling”, przeł. Christina M. Gould. Cont Philos Rev 41: 127–142, DOI 10.1007/s11007-008-9077-6. Published online: 18 July 2008, Springer Science + Business Media B.V.
Waldenfels Bernhard. 2009. Podstawowe motywy fenomenologii obcego, przeł. Jerzy Sidorek. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Waldenfels Bernhard. 2016. „The Birth of Ἦθος out of Πάθος Paths of Responsive Phenomenology”. Graduate Faculty Philosophy Journal 37(1).
Wigura Karolina. 2019. Wynalazek nowoczesnego serca. Filozoficzne źródła współczesnego myślenia o emocjach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Wisse Jakob. 1989. Ethos and Pathos from Aristotle to Cicero. Amsterdam: Adolf M. Hakkert.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Anna Wolińska, Magdalena Krasińska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 539
Number of citations: 0