Three Rival Versions of a Correlation Between Solitude and Communitiveness in a Monoseological Discourse

Abstrakt

Trzy konkurencyjne warianty korelacji samotności i wspólnotowości w dyskursie monoseologicznym

W moim przedłożeniu koncentruję się na budzącym kontrowersje, złożonym i zróżnicowanym problemie granic fenomenu samotności i wspólnotowości. Rozpatruję go na gruncie dyskursu monoseologicznego. W szerszym rozumieniu termin monoseologia odnosi się do wszystkich nauk zainteresowanych analizą oraz systematycznymi badaniami nad samotnością; w węższym znaczeniu termin ten oznacza filozofię samotności. Istnieje dosyć powszechne przekonanie, że samotność posiada jedynie złe strony, wspólnotowość zaś przeciwnie, wyłącznie dobre. To z kolei przekłada się na preferowanie uczuć, motywów oraz czynów, które mają charakter wspólnotowy lub wspólnototwórczy. Można wręcz mówić o swego rodzaju fetyszyzacji wspólnotowości i wspólnotowych form życia. Samotność postrzegana jako kontradyktoryczna wobec wspólnoty forma życia, uznawana za jej [tej wspólnoty] negację, zagrożenie i zwyrodnienie (degenerację), jest przeto – nader jednostronnie, tendencyjnie i płasko – identyfikowana jako jeden z podstawowych predyktorów, a równocześnie jeden z najbardziej niebezpiecznych czynników ryzyka odpowiadających za powstanie, stymulowanie, utrwalanie bądź pogłębianie różnego rodzaju deficytów, patologii i anomalii w obszarze ludzkiej egzystencji (które w ogólności można określić mianem stanów patoegzystencjalnych, takich na przykład, jak cierpienie, lęk, smutek, tęsknota, nostalgia, rozpacz, apatia, depresja etc.). Na tej podstawie wyprowadzany jest cokolwiek podejrzany – by nie powiedzieć fałszywy – wniosek, że podstawowym zadaniem każdego człowieka jest taka organizacja systemu życia (zarówno indywidualnego, jak i społecznego), która wyklucza, eliminuje bądź zapobiega wszelkim przejawom samotności. Tego rodzaju upraszczające i jednostronne podejście do zagadnienia nazywam monolektycznym. W swoim artykule zamierzam wykazać, że ta głęboko zakorzeniona w filozofii, etyce i kulturze łacińskiej monolektyczna wykładnia i aksjologia samotności i wspólnotowości jest nie tylko wątpliwa poznawczo i niewystarczająca eksplanacyjnie, ale nadto, że domaga się ona znaczącej korekty (co odnosi się także do konieczności przeformułowania istniejącego od czasów greckiej πόλις paradygmatu kulturowego oraz strategii edukacyjnych i oddziaływań wychowawczych w kluczu edukacji do samotności). W związku z tym przedstawiam argumenty i racje obligujące do zastąpienia w dyskursie monoseologicznym (samotnościowym) narracji monolektycznej – dialektyczną. Zabieg ten, w zamyśle, pozwoli uzyskać możliwie pełny, sensowny i bardziej adekwatny obraz obu tych, traktowanych jako komplementarne, fenomenów – samotności i wspólnotowości. Podstawową tezą, jakiej zamierzam bronić, jest stwierdzenie, że samotność i wspólnotowość, rozpatrywane w porządku dialektycznym, nie występują w separacji, lecz w istotny sposób wzajemnie się warunkują i dopełniają. Stwierdzenie to prowadzi do praktycznej w swej wymowie konkluzji, że każdy z nas może i powinien radzić sobie z wyzwaniami samotności oraz bycia we wspólnocie, przeplatając i łącząc w swoim życiu periody wspólnotowości z równie inspirującymi epizodami samotności.