Dotacja żłobkowa jako instrument samodzielności legislacyjnej i wydatkowej samorządu gminnego

Abstrakt

Uchwalona w 2011 r. ustawa o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 przyniosła niemal rewolucyjne zmiany nie tylko w strukturze ustrojowej i własnościowej placówek świadczących opiekę żłobkową, ale także w sferze aktywności legislacyjnej i dotacyjnej samorządów gminnych. Na jej podstawie rady gmin uzyskały bowiem delegację ustawową do określania w drodze aktu prawa miejscowego wysokości, zasad ustalania oraz rozliczania dotacji celowej udzielanej z budżetu gminy podmiotom prowadzącym żłobek lub klub dziecięcy, dziennym opiekunom lub osobom zatrudniającym dziennych opiekunów. Ta sfera samorządowego dotowania ujawnia niezwykłą „pomysłowość” rad gmin przy określaniu powyższych zasad, która dość często spotyka się z nadzorczą reakcją ze strony regionalnej izby obrachunkowej. Artykuł ma na celu uzasadnienie tezy badawczej twierdzącej, iż udzielanie dotacji żłobkowej z budżetu gminy stanowi przykład jej najszerszej samodzielności dotacyjnej występującej w zakresie aktywności legislacyjnej i wydatkowej organów gminy. W celu udowodnienia powyższej tezy przeprowadzone badania objęły analizę porównawczą dotacji żłobkowej z innymi dotacjami udzielanymi z budżetów jednostek samorządu terytorialnego (w szczególności z dotacją oświatową), a także analizę orzeczeń nadzorczych i sądowych zapadłych w sprawach uchwał rad gmin podejmowanych na podstawie upoważnienia z art. 60 ust. 2 powyższej ustawy. W celu zobrazowania aktywności wydatkowej gminy w tym zakresie posłużono się także metodą ilościową poprzez przedstawienie analizy wydatków budżetu jednego z miast wojewódzkich na dotacje żłobkowe. Przyjmując bowiem, iż w mieście na prawach powiatu będącym jednocześnie stolicą województwa powinny funkcjonować wszystkie formy opieki nad dziećmi do lat 3, w artykule przeprowadzono analizę wydatków budżetu takiego miasta na opiekę żłobkową. Analiza ta ukazała rozmiar i strukturę udzielanych przez powyższe miasto dotacji żłobkowych, które z kolei potwierdziły istnienie samodzielności gminy w tym zakresie. Wyniki przeprowadzonych w artykule analiz odniesiono także do zagadnień związanych z udzielaniem dotacji żłobkowych w okresach kryzysu pandemicznego i kryzysu uchodźczego.