Manuscript Tradition of Georg Joachim Rheticus’s Election Prophecy. Analysis of Accounts and Their Editions
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2016.06Keywords
Georg Joachim Rheticus (1514–1574), Andreas Dudithius (1533–1589), Renaissance astrology, manuscript circulation – 16th and 17th century, political propaganda – 16th and 17th centuryAbstract
The paper aims to organise the issues concerning the great variety of manuscripts jointly described as the “election prophecy,” supposedly made by Georg Joachim Rheticus (1514–1574), an astronomer, astrologer, and the student of Nicolaus Copernicus. The study contains a proposal of a model showing how the original Latin text of the “prophecy,” the autograph of which has not been preserved to this day and which had the form of a horoscope diagram with commentary by Rheticus, underwent contamination and interpolation, while at the same time serving as the basis for the creation of two vernacular traditions of the text – Polish and German. The analysis of the preserved copies consists of the description of the most reliable witness of the “prophecy” tradition – the copy made in the 18th century by Wrocław-based Enlightenment historian Samuel Beniamin Klose on the basis of the available documents of Andrzej Dudycz, which introduced the text into wider circulation – and of the discussion of other accounts which can be found in European libraries. The transformations undergone by the text of the prophecy between late 16th century and early 18th century are depicted in source materials annexed to the paper, containing the editions of several Latin and Polish versions of the text, as well as its German version.
References
G. Almási, The Uses of Humanism: Johannes Sambucus (1531–1584), Andreas Dudith (1533–1589), and the Republic of Letters in East Central Europe, Leiden–Boston 2009
M. Azzolini, Refining the Astrologer’s Art. Astrological Diagrams in Bodleian MS Canon. Misc. 24 and Cardanos „Libelli Quinque” (1547), „Journal for the History of Astronomy”, 42, 2011, 1, s. 1–25
H. Barycz, Krakowski pobyt Jerzego Joachima Retyka, w: idem, Między Krakowem a Warmią i Mazurami, Olsztyn 1987, s. 169–212
L. A. Birkenmajer, Mikołaj Kopernik. Część I: Studya nad pracami Kopernika oraz materyały biograficzne, Kraków 1900
K. H. Burmeister, Georg Joachim Rhetikus 1514–1574. Eine Bio-Bibliographie, Bd. 1–3, Wiesbaden 1968
M. Choptiany, „Dyjalog” Kasjana Sakowicza (1642) jako druk i rękopis. Siedemnastowieczne spory kalendarzowe i problem obiegu idei w kulturze staropolskiej, „Pamiętnik Literacki”, 107, 2017, w druku
M. Choptiany, „Przestroga” Jana Latosza z 1595 roku. Prolegomena do edycji krytycznej na podstawie siedemnastowiecznego rękopisu z Biblioteki Narodowej w Warszawie, „Terminus”, 16, 2014, nr 2, s. 175–192
M. Choptiany, „Ultra prognosticare me sidera non permittunt”. O astrologicznych źródłach przepowiedni elekcyjnej Jerzego Joachima Retyka, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 61, 2016, nr 4, w druku
D. Danielson, The First Copernican. Georg Joachim Rheticus and the Rise of the Copernican Revolution, New York 2006
H. Degering, Kurzes Verzeichnis der germanischen Handschriften der Preussischen Staatsbibliothek, Bd. 1: Die Handschriften in Folioformat, Leipzig 1925
J. Dianni, Pobyt J. J. Retyka w Krakowie, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej”, 1, 1953, s. 64–80
Dudith András könyvtára. Részleges rekonstrukció, összeállította és az előszót írta J. Jankovics, I. Monok, Szeged 1993
A. Grafton, Cardano’s Cosmos. The Worlds and Works of a Renaissance Astrologer, Cambridge (Mass.)–London 2001
O. Günther, Katalog der Danziger Stadtbibliothek, Bd. 1, Theil 1: Die Danzig betreffenden Handschriften, Danzig 1892
O. Günther, Katalog der Danziger Stadtbibliothek, Bd. 1, Theil 2, Danzig 1903
D. Haberland, Thomas Rehdiger – Humanist, Sammler und Begründer der Breslauer Stadtbibliothek, w: Śląska Republika Uczonych / Schlesische Gelehrtenrepublik / Slezská vědecká obec, t. 4, red. M. Hałub, A. Mańko-Matysiak, Wrocław 2010, s. 73–112
L. Hajdukiewicz, Retyk Jerzy Joachim, PSB, 21, 1988, s. 255–259
L. Harc, Samuel Beniamin Klose (1730–1798). Studium historiograficzno-źródłoznawcze, Wrocław 2002 (Acta Universitatis Wratislaviensi; 2389 – Historia, 157)
Inwentarz rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, t. 1: Rękopisy 1505–7325, red. J. Turska, Wrocław 1948
Jakuba Michałowskiego, wojskiego lubelskiego, a później kasztelana bieckiego księga pamiętnicza, wyd. A. Z. Helcel, Kraków 1864
Katalog rękopisów Biblioteki Czartoryskich w Krakowie. Sygnatury 1682–2000, oprac. M. Kukiel, uzup. A. Homecki, Kraków 1988
Katalog rękopisów Biblioteki Narodowej, t. 7: Rękopisy 6601–7000. Zbiory Morstinów, Radziwiłłów, Potockich i inne rękopisy XVI–XVIII w., red. K. Muszyńska, Warszawa 1969
A. Kersten, Geneza „Nowej Gigantomachii”, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio F, 10, 1955, nr 1, s. 1–20
A. Kersten, Pierwszy opis obrony Jasnej Góry w roku 1655. Studia nad „Nową Gigantomachią” ks. Augustyna Kordeckiego, Warszawa 1958
W. Kętrzyński, Katalog rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, t. 1, Lwów 1881
A. T. Klubiński, Diversi color – kariera przepowiedni elekcyjnej (1697–1764), „Barok”, 5, 1998, z. 1, s. 225–233
J. Kraai, Rheticus’ Heliocentric Providence. A Study Concerning the Astrology and Astronomy of the Sixteenth Century, rozprawa doktorska, Universität Heidelberg, 2001, http://www.ub.uni-heidelberg.de/archiv/3254 (12 V 2016)
J. Kroczak, „Jeśli mię wieźdźba prawdziwa uwodzi…” Prognostyki i znaki cudowne w polskiej literaturze barokowej, Wrocław 2006
S. Kutrzeba, Catalogus codicum manu scriptorum Musei Principum Czartoryski Cracoviensis, vol. 2, Cracoviae 1913
I. Lewandowski, Jerzy Joachim Retyk i jego „Pochwała Prus”, „Rocznik Gdański”, 32, 1972, z. 2, s. 73–94
Z. Libiszowska, Antyszwedzka literatura propagandowa z czasów „potopu”, w: Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655–1660, t. 2: Rozprawy, Warszawa 1957, s. 481–527
B. Nadolski, Ze studiów nad życiem literackim i kulturą umysłową na Pomorzu w XVI i XVII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1969
Nicolaus Copernicus Gesamtausgabe, Bd. VIII/1: Receptio Copernicana: Texte zur Aufnahme der Copernicanischen Theorie, hrsg. von H. Nobis, A. M. Pastori, Berlin 2002
J. D. North, Horoscopes and History, London 1986
Z. Nowak, Antyreformacyjna elegia Dantyszka o zagładzie Gdańska, OiRwP, 16, 1971, s. 3–35
J. Nowak-Dłużewski, Bibliografia staropolskiej okolicznościowej poezji politycznej (XVI–XVIII), Warszawa 1964
A. Oszczęda, Z kroniki do sylwy. Wokół problemów rękopisu i druku w początkach XVII wieku. Część 1: Pieśń o zdobyciu Smoleńska Marcina Paszkowskiego. Uwagi o autorstwie i migracji tekstu, „Pamiętnik Literacki”, 102, 2011, z. 4, s. 175–180
A. Oszczęda, Z kroniki do sylwy. Wokół problemów rękopisu i druku w początkach XVII wieku. Część 2: Wiersz Macieja Stryjkowskiego w lwowskim rękopisie Ossolineum, „Pamiętnik Literacki”, 104, 2013, z. 3, s. 231–248
J. Partyka, Rękopisy dworu szlacheckiego doby staropolskiej, Warszawa 1995
A. Przyboś, Michałowski Jakub, PSB, 20, 1975, s. 652–654
T. Przypkowski, Astronomia i astrologia w Krakowie w drugiej połowie XVI wieku, w: Historia astronomii w Polsce, t. 1, red. E. Rybka, Wrocław 1975, s. 185–202
A. Skolimowska, Vaticinium ruiturae Poloniae. Was Dantiscus Foretelling the Downfall of Poland, w: Corpus Epistularum Ioannis Dantisci, p. 5: Respublica Litteraria in Action, vol. 3: New Sources, red. K. Tomaszuk, Warsaw 2016, s. 99–113
Staropolska kultura rękopisu, red. H. Dziechcińska, Warszawa 1990
Staropolskie przepowiednie i mirabilia, oprac. J. Kroczak, Wrocław 2007
E. Śnieżyńska-Stolot, „Zamek piękny na wzgórzu…”. Horoskopy – zapomniane źródło historyczne, Kraków 2015
R. S. Westman, The Copernican Question. Prognostication, Skepticism, and Celestial Order, Berkeley–Los Angeles–London 2011.
M. Wichowa, Elementy biblioterapii w literaturze polskiej epok dawnych. Rekonesans historycznoliteracki, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum”, 17, 2013, s. 49–66
W. Wisłocki, Katalog rękopisów Biblijoteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, cz. 1: Wstęp. Rękopisy 1–1875, Kraków 1877
J. Włodarczyk, Wstęp, w: J. J. Retyk, Relacja pierwsza z ksiąg „O obrotach” Mikołaja Kopernika, tł. I. Lewandowski, wstęp i koment. J. Włodarczyk, Warszawa 2015
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 259
Number of citations: 0