Sytuacja wyznaniowa rodu Sienieńskich i jej wpływ na losy Rakowa po 1638 roku
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2024.04Schlagworte
Sienieńscy, bracia polscy, Raków, konwersje protestantów na katolicyzm, szlachta w PolsceAbstract
Artykuł w sposób istotny koryguje dotychczasowe ustalenia genealogiczne i religijne dotyczące rodziny Jakuba Sienieńskiego i jego potomków, właścicieli Rakowa po 1638 r. i patronów Kościoła braci polskich. Na podstawie rozsianych i dotychczas niezestawionych razem dokumentów autor pokazuje przemiany religijne w obrębie tej rodziny, często wymuszone przez działanie króla i katolickich krewnych. Przemiany te pozwalają także na częściowe zrekonstruowanie okoliczności zburzenia dawnego zboru braci polskich i wybudowania kościoła rzymskokatolickiego w Rakowie.
Literaturhinweise
Źródła archiwalne
Archiwum Diecezjalne w Sandomierzu, sygn. R 1923, Księga radziecka miasta Rakowa 1655–1659, https://bc.bdsandomierz.pl/dlibra/publication/887/edition/859 (28 XII 2023)
Archiwum Historyczne w Wilnie, sygn. 1134, 2/46, „Księga mowy na seymach, weselach i pogrzebach miane w sobie zamykająca, do których listy rożne, epitaphia i fraszki wierszem pisane są przydane. Pisał Samuel Damianowicz A[nno] 1645”
Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 273, Castriensia Cracoviensia Inscriptiones
Biblioteka Czartoryskich, sygn. 1056 perg., https://polona.pl/item/jakubsienienski-z-sienna-wojewodzic-podolski-dziedzic-rakowa-nadaje-kusnierzom,NTkxMDQ3NzM/0/#info:metadata (28 XII 2023)
Biblioteka Jagiellońska, rkps 145, „Protocolum advocatiale oppidi Racoviae a 1633–1659” (zawierające lata 1633–1635 oraz 1659) https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/206185/edition/194949 (28 XII 2023)
Biblioteka Uniwersytetu Amsterdamskiego, Allard Pierson Bibliotheek, sygn. Ar 54-33
Źródła drukowane
Cichowski M., Obrona zacnych y poboznych ludzi, ktorzy zbrzydziwszy się bluznierstwami sekty arryanskiey abo socynskiey do Kościoła się ś. Katholickiego udali: przeciwko paskwilowi od iakiegoś ministra arriańskiego przeciw nim napisanęmu y po Podgorzu rozsianęmu a namową do Stanow Koronnych wniesioną aby przy Konstytucyach przeciw arryanom uchwalonych statecznie stali, Kraków 1661
Czechowic M., Zwierściadełko Panienek Chrystiańskich, wyd. K. Meller, D. Chemperek, Warszawa 2010
Cztery broszury polemiczne z początku XVII wieku, oprac. H. Górska, L. Szczucki, K. Wilczewska, Warszawa 1958
Goniec Panu Józefowi Liciniuszowi, obrońcy Ewangelismu nowokrzczeńskiego a odpowiedź refutacyjej Pana Mikuliczowej, Wilno 1615
Lubieniecki S., Historia reformationis polonicae, Freistadt 1685
Sandius K., Biblioteka Antitrinitariorum, Freistadii 1687
Skrobkowic L., Korab Na Morzv Jasnie Wielmożnego godney pamięci [–.–] Iakva Zadzika, Biskupa Krakowskiego, Xiążęcia Siewierskiego, &c. Pokazany z Ambony W Kościele świętey Agnieszki, Na Exequiach Nieboszczowskich, Dnia 2. Maia. Roku 1642 Przez X. Lidwika Skrobkowica, Kraków 1642
Zeltner G. G., Historiae Cryptosocinianismi, vol. 1, Leipzig 1729
Opracowania
Anusik Z., Sienieńscy herbu Dębno (lubelska gałąź rodu) w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych”, 20, 2021, 1, s. 97–158
Barłowska M., Ossoliński, Moskorzowski, Skarbiewski – mowy pogrzebowe. Teksty w dialogu, Katowice 2008
Barłowska M., Swada i milczenie. Zbiory oratorskie XVII–XVIII wieku – prolegomena filologiczne, Katowice 2010
Bem K., Calvinism in the Polish-Lithuanian Commonwealth 1548–1648. The Churches and the Faithfull, Leiden 2020
Bem K., Touching the Arc or Carrying it? Women and 16thand 17th-Century Polish-Lithuanian Calvinism, „Church History and Religious Culture”, 103, 2023, s. 359–381
Chmaj L., Andrzej Wiszowaty jako działacz i myśliciel religijny, Kraków 1922
Cynarski S., Działalność polityczna i zborowa Jakuba Sienieńskiego, w: idem, Raków. Ognisko arianizmu, Kraków 1968, s. 175–194
Dzięgielewski J., Stosunek arian do państwa polskiego, w: idem., O ustroju, decydentach i dysydentach. Studia i szkice z dziejów Pierwszej Rzeczypospolitej, Kraków 2011, s. 175–187
Gajkowski J. K., Benedyktynki sandomierskie, Sandomierz 1917
Garrioch D., The Huguenots of Paris and the Coming of Religious Freedom 1685–1789, Cambridge 2014
Kaniewska I., Sienieński Jakub (1568–1639), PSB, 37, 1996–1997, s. 174–179
Kaniewska I., Sienieński Krzysztof (zm. po 1627), PSB, 37, 1996–1997, s. 189–190
Kaniewska I., Spinek Stanisław (zm. 1577/1579), PSB, 41, 2002, s. 107–109
Kempa T., Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Toruń 2007
Kossowski A., Protestantyzm w Lublinie i w Lubelskiem w XVI i XVII w., Lublin 1933
Kowalski W., „Do zmartwywstania swego za pewnym wodzem Kristusem...” Staropolskie inskrypcje północno-zachodniej Małopolski, Kielce 2004
Kowalski W., Stopnicki rejestr konwertytów XVII–XIX w., „Nasza Przeszłość”, 76, 1991, s. 193–294
Kracik J., Raków katolicki, OiRwP, 30, 1985, s. 95–110
Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, t. 2: Wojny prywatne, Lwów 1904
Majewski W., Chronologia „Liryków polskich” i „Kamienia świadectwa” Wespazjana Kochowskiego, w: M. Eustachiewicz, W. Majewski, Nad lirykami Wespazjana Kochowskiego, Wrocław 1986, s. 227–364
Malanowicz S. Zabudowa miasta Rakowa w XVI i XVIII wieku, w: S. Cynarski, Raków ognisko arianizmu, Kraków 1968, s. 13–19
Malanowicze S. i W., Rozwój gospodarczy Rakowa w XVII wieku, w: S. Cynarski, Raków ognisko arianizmu, Kraków 1968, s. 32–48
Matuszewski A., Stoiński Jan (zm.1654), PSB, 44, 2006–2007, s. 637–639
Meller K., Bando na Ariany Wespazjana Kochowskiego. Między konfederacjami, w: Wespazjan Kochowski w kręgu kultury literackiej, red. D. Chemperek, Lublin 2003, s. 76–104
Merczyng H., Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzeczpospolitej, Warszawa 1905
Morawski S., Arjanie polscy, Lwów 1906
Nagielski M., Struś Mikołaj (1577–1627), PSB, 44, 2006, s. 472–476
Pietrzyk Z., Wypisy Stanisława Kota do dziejów Rakowa, OiRwP, 32, 1987, s. 179–206
Przyboś A., Moskorzowski Jan Teofil (zm. po 1662), PSB, 22, 1977, s. 51–52
Stępkowski L., Religia i gospodarka. Z dziejów gospodarczych Rakowa w drugiej połowie XVI i w XVII wieku, w: Ojczyzna bliższa i dalsza. Studia historyczne ofiarowane Feliksowi Kirykowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, Kraków 1993, s. 215–226
Tazbir J., Bracia polscy na wygnaniu, Warszawa 1977
Tazbir J., Morzkowski (Morskovius) Piotr (poł. XVII w.), PSB, 22, 1977, s. 28–29
Tazbir J., Polski kryptoarianizm, OiRwP, 10, 1965, s. 187–211
Tazbir J., Stanisław Lubieniecki. Przywódca ariańskiej emigracji, Warszawa 1961
Tazbir J., Walka z braćmi polskimi w dobie kontrreformacji, OiRwP, 1, 1956, s. 156–207
Tazbir J., Zagłada ariańskiej stolicy, OiRwP, 6, 1961, s. 113–138
Trawicka Z., Sejm z roku 1639, „Studia Historyczne”, 15, 1972, 4, s. 551–598
Tworek S., Działalność gospodarcza Pawła Orzechowskiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne”, 12, 1957, s. 103–128
Tworek S., Walka z braćmi polskimi w Lublinie w XVII wieku, „Rocznik Lubelski”, 4, 1961, s. 21–44
Urban W., Katolickie świadectwo o arianach w Rakowie w 1662 r., OiRwP, 40, 1996, s. 107–109
Urban W., Ossoliński Krzysztof (1587–1645), PSB, 24, 1979, s. 421–423
Urban W., Spuścizna po Andrzeju Dudyczu, OiRwP, 41, 1997, s. 177–180
Urban W., Zmierzch ariańskiego Rakowa, „Sobótka”, 30, 1975, s. 255–266
Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego, red. E. Janas, W. Kłaczeski, Kórnik 2002
Wajsblum M., Ex regestro arianismi. Szkice z dziejów upadku protestantyzmu w Małopolsce, Kraków 1937–1948
Załęski S., Jezuici w Polsce, t. 4, Kraków 1905
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
Stats
Number of views and downloads: 184
Number of citations: 0
