Zakres wolności intelektualistów pod patronatem Radziwiłłów birżańskich w pierwszej połowie XVII wieku w związku z badaniami profesora Lecha Szczuckiego nad historią intelektualną i patronatem
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2025.01Słowa kluczowe
Radziwiłłowie birżańscy, patronat, intelektualiści jako klienci magnaccy, wolność poglądów i wypowiedziAbstrakt
Artykuł nawiązuje do zainteresowań profesora Lecha Szczuckiego mecenatem, jego wpływem na ewolucję poglądów korzystających z niego intelektualistów oraz mechanizmami pozyskiwania protektorów – w tym wypadku ewangelickiej linii litewskiego rodu Radziwiłłów. Dotyczy zakresu wolności poglądów i wypowiedzi korzystających z ich protekcji filozofów, nauczycieli w gimnazjach fundowanych przez Radziwiłłów oraz ich sekretarzy i doradców politycznych.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Radziwiłłowskie, dział II, dissoluta, nr 340, Punkty de modus interregni ręką S. Przypkowskiego (s. 5) i nieznanego kopisty (s. 1–4)
Źródła drukowane
Akta synodów prowincjonalnych Jednoty Litewskiej 1611–1625, Wilno 1915 (Monumenta Reformationis Polonicae et Lithuanicae)
Dominik J., Disputatio ethica de nobilitatae, Lubecae: in officinae Joannis Kmitae, 1638, BN, sygn. XVII 3. 5796
Rassius A., Disputatio XXIV de virtutibus moralibus quae referuntur ad nos ipsos instituenda, favente Deo, Dantisci: in officina Martini Rhodi, 1606, Biblioteka Uniwersytecka w Wilnie, Dział rzadkich druków (Vilniaus valstibinė universiteto biblioteka, Retųjų spaudinių skyrius), sygn. III 11136
Sturm J., De educatione principum libellus, w: Institutionis literatae sive de dicendi atque docendi ratione, t. 1 (Tomus primus Sturmianis, współautor Henryk Stroband), Thoruni Borussurom: Melchior Nehring, 1586, s. 275–300, BK, sygn. St. D, Cim.Qu. 1586, BK, sygn. sygn. St. D, Cim.Qu.2035
Volan A., De principe et propriis eius virtutibus, Dantisci: oficina Mathei Rode, 1608, BO, sygn. XVII 700 II
Volan A., Oratio funebris in laudem generosi et magnifici domini D. Ioannis Abramouicji, Palatinis Smolenscensis, Capitanei lidensis ac vendendis [– –] scripta annotore Andrei Volano, Lubcz: Jan Kmita, 1596, BK, sygn. 11105 SDr.
Wolan A., De libertate politica sive civili / O wolności Rzeczypospolitej albo szlacheckiej, tł. S. Dubingowicz, Wilno 1606, wyd. i oprac. [jako O wolności Rzeczypospolitej albo Ślacheckiej] M. Eder, R. Mazurkiewicz, red. W. Uruszczak, Warszawa 2010
Opracowania
Augustyniak U., Magnate Projects of Electoral Reform During the Reign of Sigismund III and the Potential Effects of Their Implementation, „Eastern European Historical Review”, 7, 2024: Royal Free Elections in the Polish-Lithuanian Commonwealth. Political Games, Social Communication, Diplomacy, ed. by A. Ziober, A. Boccolini, s. 61–81, https://www.easterneuropeanhistory.eu/it/2022/01/24/submissions-eehr-n-7-2024
Augustyniak U., O przyjaźni. Przyczynek do badania stosunków klientarnych, w: Necessitas et ars. Studia staropolskie dedykowane Profesorowi Januszowi Pelcowi, t. 2, red. B. Otwinowska, A. Nowicka-Jeżowa, J. Kowalczyk, A. Karpiński, Warszawa 1993, s. 121–129
Augustyniak U., Patronat intelektualny Radziwiłłów birżańskich w pierwszej połowie XVII wieku, w: Filozofowie Rzeczypospolitej w kulturach Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy. Konteksty geograficzne i koncepcyjne, red. S. Huber, D. Viliūnas, Warszawa 2025 (Polonica Philosophica Orientalia, t. 3), cz. 1, s. 3–25
Bagińska E., Edukacja kaznodziejów ewangelicko-reformowanych na Litwie w XVII wieku, „Studia Podlaskie”, 20, 2012, s. 55–74
Dziechcińska H., Kultura literacka w Polsce XVI i XVII wieku, Warszawa 1994
Hintz M., Etyka indywidualna i społeczna Jana Kalwina, w: W nurcie myśli Jana Kalwina, red. J. Budniak, P. Jaskóła, R. Porada, Opole 2009 (Ekumenizm i Integracja, t. 22)
Jarczykowa M., Problemy autorstwa dokumentów z kancelarii Radziwiłłów birżańskich z pierwszej połowy XVII wieku, Katowice 1994 (Prace Bibliologiczne Uniwersytetu Śląskiego)
Jarczykowa M., „Hojna dłoń” czy „skurczona ręka”? O materialnych aspektach mecenatu staropolskiego, w: Liber amicorum Professoris Joannis Malicki, red. D. Rott, P. Wilczek współudz. B. Stuchlik-Surowiak, Katowice 2011, s. 127–137
Mrowcewicz K., Czemu wolność mamy? Antynomie wolności w poezji Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Warszawa 1987
Pietrzyk-Reeves D., Ład Rzeczypospolitej. Polska myśl polityczna szesnastego wieku a klasyczna tradycja republikańska, Kraków 2012
Szczucki L., Andrzej Dudycz: młodość i początki kariery, „Kwartalnik Historyczny”, 114, 2007, 4
Szczucki L., Samuel Przypkowski – myśliciel polskich arian, polskieradio.pl, 19 VI 2016
Tworek S., Programy nauczania i prawa gimnazjum kalwińskiego w Kiejdanach z lat 1629 i 1685, OiRwP, 15, 1970, s. 223–236
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 2
Liczba cytowań: 0
