The Correspondence of Michał Antoni Hacki and Johannes Hevelius
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2023.07Słowa kluczowe
Michał Antoni Hacki (ok. 1630–1703), Jan Heweliusz (1611–1687), korespondencja w XVII w., kontakty naukowe, rzeczpospolita uczonych, gwiazdozbiór TarczyAbstrakt
Artykuł przedstawia korespondencję opata oliwskiego Michała Antoniego Hackiego (ok. 1630–1703) z gdańskim astronomem Janem Heweliuszem (1611–1687), prowadzoną nieregularnie w latach 1654–1686. Omawia obecne w niej zagadnienia, które uzupełniają dotychczasowe ustalenia dotyczące biografii obu korespondentów, w tym m.in. zainteresowania Hackiego muzyką czy przekonanie Heweliusza o niesłuszności stosowania pozycyjnych instrumentów astronomicznych zaopatrzonych w lunety. Ponadto przedstawia nieznane dotychczas okoliczności wyznaczenia gwiazdozbioru Tarczy ku czci Jana III i dedykowania mu książki Heweliusza.
Bibliografia
Sources
Archival Sources
Bibliothèque de l’Observatoire de Paris, Correspondance de Johannes Hevelius, C1, vol. 3, 9, 10, 11, 12
Bibliothèque nationale de France, MS. NAF 5856, Lettres Autographes de Savants et d’Erudits du XVIIe et du XVIIIe Siècle
Bibliothèque nationale de France, MS. NAL 1640, Correspondance de Hevelius. II, G–N
Printed Sources
Annales monasterii Olivensis ord. cist. aetate posteriores, fasciculus 2, curavit P. Czaplewski (Toruni, 1917)
Galilei G., Scheiner Ch., On sunspots, transl. and introd. by E. Reeves, A. Van Helden (Chicago–London, 2010)
Grell Ch., Correspondance de Johannes Hevelius, vol. 2: Correspondance avec la cour de France (Turnhout, 2017; De diversis artibus, vol. 99 [N.S. 62])
Grell Ch., Correspondance de Johannes Hevelius, vol. 3: Correspondance avec Pierre des Noyers, secrétaire de la Reine de Pologne, 1646–1686 (Turnhout, 2020; De diversis artibus, 106 [N.S. 69])
Hevelius J., Machinae coelestis liber tertius, in: id., Machinae coelestis pars posterior (Gedani, 1679), PAN Biblioteka Gdańska, Ta 2562 2°, accessed on 15 February 2015 in Pomorska Biblioteka Cyfrowa, https://pbc.gda. pl/dlibra/doccontent?id=10533
Jasiński M., The Correspondence of Johannes Hevelius, vol. 4: The Correspondence with Stanisław Lubieniecki (Turnhout, 2021; De diversis artibus, vol. 108 [N.S. 71])
Sebastiani Rolliardi […] Agrocharis […]. Adiecta sunt et IX eiusdem Rolliardi Musurgia (Parisiis, 1605)
The Correspondence of Henry Oldenburg, ed. and transl. by A. R. Hall, M. Boas Hall, vol. 1–10 (Madison–Milwaukee–London, 1965–1976), vol. 11–13 (London–Philadelphia, 1977–1986)
Secondary Works
A Greek-English Lexicon, compiled by H. G. Liddell, R. Scott (Oxford, 1996)
Barentine J. C., The Lost Constellations. A History of Obsolete, Extinct, or Forgotten Star Lore (Cham et al., 2016), DOI 10.1007/978-3-319-22795-5
Barentine J. C., Uncharted Constellations. Asterisms, Single-Source and Rebrands (Cham et al., 2016), DOI 10.1007/978-3-319-27619-9
Biernat Cz., “Życie portowe Gdańska w XVII–XVIII wieku”, in: Szkice z dziejów Pomorza, vol. 3: Pomorze nowożytne, red. G. Labuda, S. Hoszowski (Warszawa, 1959), pp. 187–270
Carrasco V. M. S., Vaquero J. M., Gallego M. C., Muñoz-Jaramillo A., de Toma G., Galaviz P., Arlt R., Senthamizh Pavai V., Sánchez-Bajo F., Villalba Álvarez J., Gómez J. M., “Sunspot Characteristics at the Onset of the Maunder Minimum Based on the Observations of Hevelius”, The Astrophysical Journal 886, issue 1 (2019), 18, DOI 10.3847/1538-4357/ ab4ade
Carrasco V. M. S., Villalba Álvarez J., Vaquero J. M., “Sunspots During the Maunder Minimum from Machina Coelestis by Hevelius”, Solar Physics 290, issue 10 (2015), pp. 2719–2732, DOI 10.1007/s11207-015-0767-z
Dobrzycki J., Włodarczyk J., Historia naturalna gwiazdozbiorów (Warszawa, 2002)
Eddy J. A., “The Maunder Minimum”, Science 192, issue 4245 (1976), pp. 1189–1202, DOI 10.1126/science.192.4245.1189
Foltz M., Geschichte des Danziger Stadthaushalts (Danzig, 1912)
Grell Ch., “Hevelius en son temps”, in: Correspondance de Johannes Hevelius, vol. 1: Prolégomènes critiques, sous la direction de Ch. Grell (Turnhout, 2014; De diversis artibus, vol. 94 [N.S. 57]), pp. 19–144
Grell Ch., “Introduction”, in: ead., Correspondance de Johannes Hevelius, vol. 2: Correspondance avec la cour de France (Turnhout, 2017; De diversis artibus, vol. 99 [N.S. 62]), pp. 7–135
Grell Ch., Jan Heweliusz i dwór francuski (Warszawa–Gdańsk, 2020; Bibliotheca Heveliana, vol. 3)
Grell Ch., Jan Heweliusz i jego czasy, tłum. I. Kraszewski (Warszawa–Gdańsk, 2016; Bibliotheca Heveliana, vol. 1)
Grell Ch., “The Correspondence between Johannes Hevelius and Pierre des Noyers, as the Mirror of Scientific Novelties”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 64, issue 1 (2019), pp. 117–123, DOI 10.4467/0023589xkh nt.19.006.10114
Iwicki Z., Konwent oliwski (1186–1831). Słownik biograficzny i nie tylko…, współpraca M. Babnis (Gdańsk–Pelplin 2010)
Herbst K.-D., “Alphabetical list of the correspondents”, in: Correspondance de Johannes Hevelius, vol. 1: Prolégomènes critiques, sous la direction de Ch. Grell (Turnhout, 2014; De diversis artibus, vol. 94 [N.S. 57]), pp. 254–275
Herbst K.-D., Gottfried Kirch (1639–1710). Astronom, Kalendermacher, Pietist, Frühaufklärer (Jena, 2022; Acta Calendariographica – Forschungsberichte, vol. 10)
Janca J., “Beiträge zur Geschichte der katholischen Kirchenmusik in Westpreußen und im Ermland. I. Zur Musikgeschichte des Klosters Oliva bei Danzig von 1224–1831”, Musik des Ostens 12 (1992), pp. 15–85
Janca J., Zarys historii muzyki w klasztorze oliwskim w latach 1224–1831 (Gdańsk, 1991; Kultura muzyczna północnych ziem Polski, issue 5)
Jasiński M., “Introduction”, in: id., The Correspondence of Johannes Hevelius, vol. 4: The Correspondence with Stanisław Lubieniecki (Turnhout, 2021; De diversis artibus, vol. 108 [N.S. 71]), pp. 19–101
Kampa I., Die astronomischen Instrumente von Johannes Hevelius (Hamburg, 2018; Nuncius Hamburgensis – Beiträge zur Geschichte der Naturwissenschaften, vol. 47)
Keyes S., “Description of the manuscripts”, in: Correspondance de Johannes Hevelius, vol. 1: Prolégomènes critiques, sous la direction de Ch. Grell (Turnhout, 2014; De diversis artibus, vol. 94 [N.S. 57]), pp. 221–246
Keyes S., “General description of the contents”, in: Correspondance de Johannes Hevelius, vol. 1: Prolégomènes critiques, sous la direction de Ch. Grell (Turnhout, 2014; De diversis artibus, vol. 94 [N.S. 57]), pp. 249–251
Keyes S., “The thefts of Guglielmo Libri (1802–1869) and their consequences”, in: Correspondance de Johannes Hevelius, vol. 1: Prolégomènes critiques, sous la direction de Ch. Grell (Turnhout, 2014; De diversis artibus, vol. 94 [N.S. 57]), pp. 179–219
Keyes S., Herbst K.-D., “Chronological List of Letters”, in: Correspondance de Johannes Hevelius, vol. 1: Prolégomènes critiques, sous la direction de Ch. Grell (Turnhout, 2014; De diversis artibus, vol. 94 [N.S. 57]), pp. 277–561
Knobloch E., “Musurgia Universalis: Unknown Combinatorial Studies in the Age of Baroque Absolutism”, History of Science 17, issue 4 (1979), pp. 258–275, DOI 10.1177/007327537901700402
Levenberg J., “Worth the Price of the Musurgia universalis: Athanasius Kircher on the Secret of the ‘metabolic style’”, Recreare 28, issue 1/2 (2016), pp. 43–88
Mallet D., “Pierre des Noyers, a Scholar and a Courtier”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 64, issue 1 (2019), pp. 139–146, DOI 10.4467/0023 589xkhnt.19.008.10116
McKay J. Z., “Musical Curiosities in Athanasius Kircher’s Antiquarian Visions”, Music in Art 40, issue 1/2 (2015), pp. 157–172
Murata M., “Music History in the Musurgia universalis of Athanasius Kircher”, in: The Jesuits: Cultures, Sciences, and the Arts, 1540–1773, eds. J. W. O’Malley, G. A. Bailey, S. J. Harris, T. F. Kennedy (Toronto–Buffalo–London, 1999), pp. 190–207, DOI 10.3138/9781442681569-012
Oxford Latin Dictionary, ed. P. G. W. Glare (Oxford, 1996)
Parker G., Global crisis. War, climate change and catastrophe in the seventeenth century (New Haven–London, 2013)
Picolet G., “La correspondance de Jean Picard avec Johann Hevelius (1671– 1679). Edition et traduction française”, Revue d’histoire des sciences 31, issue 1 (1978), pp. 3–42, DOI 10.3406/rhs.1978.1539
Piwarski K., “Hacki Michał Antoni”, in: Polski słownik biograficzny, vol. 9, issue 2 [41] (Kraków, 1961), pp. 220–221
Rek R., “Hevelius’s Sunspot Observations”, in: Johannes Hevelius and His World. Astronomer, Cartographer, Philosopher and Correspondent, eds. R. L. Kremer, J. Włodarczyk (Warsaw, 2013; Studia Copernicana, vol. 44), pp. 81–102
Rek R., “Obserwacje plam słonecznych w wieku XVII”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 50, issue 3/4 (2005), pp. 231–238
Rogińska J., “Gottfried Kirch (1639–1710), życie i działalność pierwszego astronoma Królewskiego Pruskiego Towarzystwa Nauk”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 66, issue 3 (2021), pp. 105–121, DOI 10.4467/ 0023589xkhnt.21.021.14182
Rybka P., Instrumentarium astronomiczne Heweliusza (geneza i rozwój konstrukcji) (Wrocław et al., 1987; Monografie z dziejów nauki i techniki, vol. 139)
Saridakis V., “The Hevelius–Hooke Controversy in Context: Transforming Astronomical Practice in the Late Seventeenth Century”, in: Johannes Hevelius and His World. Astronomer, Cartographer, Philosopher and Correspondent, eds. R. L. Kremer, J. Włodarczyk (Warsaw, 2013; Studia Copernicana, vol. 44), pp. 103–135
Siebert H., “De Dantzig à Paris”, in: Correspondance de Johannes Hevelius, vol. 1: Prolégomènes critiques, sous la direction de Ch. Grell (Turnhout, 2014; De diversis artibus, vol. 94 [N.S. 57]), pp. 149–178
Siemiginowska A., “The Epistolarian Legacy of Hevelius”, Organon 24 (1988), pp. 181–194
Siemiginowska A., “Z korespondencji Jana Heweliusza”, Rocznik Gdański 48, issue 1 (1988), pp. 21–26
Siemiginowska A., Urban J., “Korespondencja Jana Heweliusza w zbiorach Bibliothèque Nationale i Bibliothèque de l’Observatoire w Paryżu”, Libri Gedanenses 1 (1967), pp. 135–138
Targosz K., Jan III Sobieski mecenasem nauk i uczonych, 1st edn. (Wrocław– Warszawa–Kraków, 1991; Monografie z dziejów nauki i techniki, vol. 149); 2nd edn. (Warszawa, 2012)
Targosz K., “Jana Heweliusza zabiegi o pozyskanie królewskich mecenasów”, Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej, series E, 6 (1977), pp. 121– 164
Thoren V. E., The Lord of Uraniborg. A Biography of Tycho Brahe, with contribution by J. R. Christianson (Cambridge et al., 1990), DOI 10.1017/CBO9780511665417
Urban W., “Gotard Franciszek Schaffgotsch, prepozyt kapituły wrocławskiej, jako bibliofil XVII wieku”, Colloquium Salutis. Wrocławskie Studia Teologiczne 13 (1981), pp. 41–152
Vertesi J., “Instrumental images: the visual rhetoric of self-presentation in Hevelius’s ‘Machina Coelestis’”, The British Journal for the History of Science 43, issue 2 (2010), pp. 209–243, DOI 10.1017/s0007087410000440
Włodarczyk J., “‘Peripheral’ Astronomy in the Correspondence of Johannes Hevelius: A Case Study of Maria Cunitia and Elias von Loewen”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 64, issue 1 (2019), pp. 147–155, DOI 10.4467/0023589xkhnt.19.009.10117
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 380
Liczba cytowań: 0
