Biblia Jakuba Wujka i Justusa Rabba. Postylla katolicka mniejsza z 1590 roku jako świadek tekstowy przekładu Nowego Testamentu sprzed pierwszej cenzury (1591–1592)
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2022.03Słowa kluczowe
Jakub Wujek, Justus Rabb, Biblia, przekład, cenzura, Towarzystwo JezusoweAbstrakt
Autor argumentuje na rzecz tezy, że specyficzne cechy przekładu Nowego Testamentu Jakuba Wujka z 1593 r. (brak literalizmu) stanowią wynik współpracy tłumacza z Justusem Rabbem w latach 1591–1592. W kolejnych podrozdziałach autor opisuje metodę przyjętą w niniejszej pracy, przedstawia wyniki analizy przekładu perykop ewangelicznych w poszczególnych wydaniach Postylli katolickiej Wujka i Nowym Testamencie z 1593 r., a także omawia materiał źródłowy dotyczący przedmiotu badań (korespondencja jezuitów, biogramy z epoki).
Bibliografia
Źródła
Alegambe Ph., Bibliotheca scriptorum Societatis Iesu, apud Ioanem Mevrsivm, Antverpiae 1643, BJ, Cam. C. X. 14
Biblia Sacra Vulgatae Editionis, ex typographia Apostolica Vaticana, Romae 1592, Biblioteca Nazionale Centrale – Firenze, IT:BNCF, inv. CF005264211, NENC. Ald.2.7.1
Biblia Sacra. Quid, in hac editione, a Theologis Louaniensibus, præstitum sit, paulo post indicatur, ex officina Chriſtophori Plantini, Antverpiae 1574, Biblioteka Papieskiego Wydziału Teologicznego, I.24.O
Biblia to jest Księgi Starego i Nowego Testamentu [– –], tł. J. Wujek, w drukarni Łazarzowej, Kraków 1599, BO, XVI. F. 4289
Catalogus Jesuitarum in Domo Sanctae Barbarae Cracoviae mortuorum, BJ, rkps 2692
Catalogus Provinciae Poloniae Societatis Iesu anno 1591, Archivum Romanum Societatis Iesu, Pol. 43. Reprodukcja w Bibliotece Naukowej Księży Jezuitów Akademii Ignatianum w Krakowie, sygn. Fot. 90a, mkf 90
Czechowic M., Plastr na wydanie Nowego Testamentu przez x. Jakuba Wujka przez Marcina Czechowicza, Aleksy Rodecki, Kraków 1594, BN, SD XVI.Qu.6431
Ioannes Paulus Campano Claudio Aquavivae, 23 VIII 1590, Nesvisii, Archivum Romanum Societatis Iesu, FG. 645, 2 capsa: BO-CHI
Korespondencya księdza Jakóba Wujka z Wągrowca z lat 1569–1596, cz. 1, cz. 2: Ciąg dalszy, cz. 3: Dokończenie, wyd. J. Sygański, Poznań 1917–1920
Le Long J., Bibliotheca Sacra, t. 1, apud F. Montalant, Parisiis 1723, Universiteitsbibliotheek Gent, BIB.005C005
Ludovicus Maselli Claudio Aquavivae, 9 IX 1591, Cracoviae, Archivum Romanum Societatis Iesu, Germ. 169, f. 254rec.–256ver. Reprodukcja w Bibliotece Naukowej Księży Jezuitów Akademii Ignatianum w Krakowie, sygn. Fot. 21
Ludovicus Maselli Claudio Aquavivae, 9 I 1593, Braunsbergae, Archivum Romanum Societatis Iesu, Germ. 171, f. 3rec.–ver. Reprodukcja w Bibliotece Naukowej Księży Jezuitów Akademii Ignatianum w Krakowie, sygn. Fot. 21
Nowy Testament Pana naszego Jezusa Chrystusa [– –], tł. J. Wujek, w drukarni Andrzeja Piotrkowczyka, Kraków 1594, BO, XVI 0665
Nowy Testament w przekładzie ks. dr Jakuba Wujka T.J. z roku 1593, oprac. W. Smereka, Kraków 1967
Psałterz Dawidów. Teraz znowu z łacińskiego, z greckiego i z żydowskiego na polski język z pilnością przełożony [– –], tł. J. Wujek, w drukarni Andrzeja Piotrkowczyka, Kraków 1594, BO, XVI 2659
Ribadeneira P. de, Illustrium scriptorum religionis Societatis Iesu catalogus, ex officina Plantiniana apud Ioannem Moretum, Antverpiae 1608, Bayerische Staatsbibliothek München, Jes. 912
Ringeltaube S. W., Gründliche Nachricht von Polnischen Bibeln, von deren macherley Übersetzungen und Urhebern, bey George Marcus Knuch, Danzig 1744, Bayerische Staatsbibliothek, B.rel. 89 g
Stanislaus Grodzicki Claudio Aquavivae, 31 III 1592, Vilnae, Archivum Romanum Societatis Iesu, Germ. 170, k. 95ver.–96rec. Reprodukcja w Bibliotece Naukowej Księży Jezuitów Akademii Ignatianum w Krakowie, sygn. Fot. 21
Wielewicki J., Dziennik spraw domu zakonnego OO. Jezuitów u ś. Barbary w Krakowie, t. 1–2, Kraków 1881–1889.
Wujek J., Postilla Catholica to jest Kazania na Ewangelie niedzielne i odświętne przez cały rok [– –], w drukarni Siebeneicherowej, Kraków 1584, BO, XVI 4156
Wujek J., Postilla Catholica to jest Kazania na kozdą niedzielę i na kożde święto przez cały rok [– –], Mateusz Siebeneicher, Kraków 1573, Muzeum Narodowe w Krakowie, MNK VIII-XVI.133
Wujek J., Postylla katoliczna mniejsza, to jest Krótkie kazania albo Wykłady świętych Ewangelii na kazdą niedzielę i na każde święto [– –], ex officina Ioannis Vvolrabi, Poznań 1582, BO, XVI 4260
Wujek J., Postylla katolicka mniejsza, to jest Krótkie kazania albo Wykłady świętych Ewangelii na każdą niedzielę i na każde święto przez cały rok [– –], w drukarni Andrzeja Piotrkowczyka, Kraków 1590, BO, XVI 4183
Wujek J., Postylla katolicka mniejsza, to jest Krótkie kazania abo Wykłady świętych Ewangelii na każdą niedzielę i na każde święto [– –], w drukarni Andrzeja Piotrkowczyka, Kraków 1596, BO, XVI 4184
Wujek J., Postylle mniejszej część pierwsza ozimia, to jest Krótkie Kazania abo Wykłady Świętych Ewangelii na każdą niedzielę i na każde święto [– –], ex officina Ioannis Vvolrabi, Poznań 1579, Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, SD 41649; Postylle mniejszej część wtóra letnia, to jest Krótkie kazania albo Wykłady świętych Ewangelijej na każdą niedzielę i na każde święto [– –], ex officina Ioannis Vvolrabi, Poznań 1580, BO, XVI 1738
Wujek J., Żywot i nauka Pana Naszego Jezu Chrysta abo Ewangelia ze czterech jedna [– –], w drukarni Jakuba Siebeneichera, Kraków 1597, BO, XVI 0 490
Opracowania
Biasi P.-M. de, Genetyka tekstów, tł. F. Kwiatek, M. Prussak, Warszawa 2015
Bieńkowska D., O kształtowaniu się języka tekstów ewangelicznych w przekładzie Jakuba Wujka (różnice między Postyllą a Nowym Testamentem), „Rozprawy Komisji Językowej”, 38, 1993, s. 5–14
Borysławska G., Różnice między kolejnymi wydaniami Nowego Testamentu w przekładzie Jakuba Wujka, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, 1, 1981, s. 3–18
Brzozowski J., Stanąć po stronie tłumacza. Zarys poetyki opisowej przekładu, Kraków 2011
Buchwald-Pelcowa P., Cenzura w dawnej Polsce. Między prasą drukarską a stosem, Warszawa 1997
Ceccherelli A., Od Suriusa do Skargi. Studium porównawcze o „Żywotach świętych”, tł. M. Niewójt, Izabelin 2003
Chrostowski W., Geneza i oddziaływanie Biblii ks. Jakuba Wujka, w: Pan moim światłem. Księga pamiątkowa dla księdza profesora Jerzego Chmiela w 65. rocznicę urodzin, zebr. i oprac. W. Chrostowski, Warszawa 2000, s. 100–125
Cieślak S., Szafarzyński (Szafarnius, Sapharnius) Jakub, PSB, 46, 2009, s. 399–400
Czerniatowicz J., Niektóre problemy naukowe grecystyki w pracach biblistów polskich XVI i XVII w., Wrocław 1969
Drzymała K., Wpływ księdza Stanisława Grodzickiego T.J. na tłumaczenie Biblii ks. Jakuba Wujka T.J., „Polonia Sacra” 4, 1951, 1, s. 71–80
Duda H., „...każdą razą Biblią odmieniać”. Modernizacja języka przedruków Nowego Testamentu ks. Jakuba Wujka, Lublin 1998
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, oprac. L. Grzebień, Kraków 2004
Frick D., Polska philologia sacra w czasach reformacji i kontrreformacji. Kilka kart z historii sporów wyznaniowych (1551–1632), tł. K. Szymańska, Warszawa 2018
Gąsiorowski K., Dwa psałterze ks. Wujka, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, 14, 1959, 3, s. 246–259
Gołąb J., O tłómaczeniu Nowego Testamentu przez ks. Jakuba Wujka, Warszawa 1906
Gryglewicz F., Praprzekład Ewangelii ks. Jakuba Wujka, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, 7, 1954, 1–2, s. 16–41
Kochanowicz J., Początki piśmiennictwa jezuickiego w Polsce. Studium z historii kultury, Wrocław 2012
Kossowska M., Biblia w języku polskim, t. 1, Poznań 1968
Nida E. A., Towards a Science of Translating. With Special Reference to Principles and Procedures Involved in Bible Translating, Leiden 1964
Pietkiewicz R., Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim, t. 1: Od początku do 1638 roku, Poznań 2016
Poplatek J., Jan Wielewicki i jego diariusz, OiRwP, 14, 1969, s. 59–88
Poplatek J., Obecny stan badań nad życiem Jakuba Wujka T.J. i program dalszej pracy, „Polonia Sacra”, 3, 1950, 1–2, s. 20–91
Rubik T., Cenzura przekładu Nowego Testamentu autorstwa Jakuba Wujka. Próba rekonstrukcji podziału prac między cenzorami, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, 72, 2019, 3, s. 262–277
Rubik T., „Zgromadzenie marnych” – „zbór marności”. Ingerencja cenzorów w Psałterz przekładu Jakuba Wujka, w: Figura heretyka w nowożytnych sporach konfesyjnych, red. A. Bielak, W. Kordyzon, Warszawa 2017, s. 213–232
Smereka W., Wstęp, w: Nowy Testament w przekładzie ks. dr Jakuba Wujka T.J. z roku 1593, oprac. W. Smereka, Kraków 1967, s. VII–LXXII
Smereka W., Zagadnienie praźródła przekładu Ewangelii ks. Jakuba Wujka T.J., „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, 8, 1955, s. 289–305
Smereka W., Zarys bibliograficzny ważniejszych wydań Biblii ks. Wujka (1593– 1950), „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, 3, 1950, s. 64–91
Stussi A., Wprowadzenie do edytorstwa i tekstologii, tł. M. Salwa, P. Salwa, Gdańsk 2011.
Winiarska-Górska I., Ideologia unitariańska a strategie translatorskie i styl przekładu Nowego Testamentu Marcina Czechowica (1577), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, 25 (45), 2018, 2, s. 278–313
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 271
Liczba cytowań: 0
