Staropolski przekład dzieła Lingua Erazma z Rotterdamu w „teatralnym lustrze” pierwowzoru (casus jednego wątku)
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2021.03Słowa kluczowe
przekład, oryginał, język, retoryka, aktor, teatr, dramat, hipokryzjaAbstrakt
Artykuł jest próbą spojrzenia na staropolskie strategie translatorskie w świetle oceny wczesnorenesansowej pracy przekładowej anonimowego tłumacza jednego z mniej znanych dzieł Erazma z Rotterdamu pt. Lingua. Treść rozprawy koncentruje się nie tylko na wskazaniu i omówieniu metod tłumaczenia, ale przede wszystkim odsłonięciu na przykładzie jednego zaledwie wątku sposobów myślenia obu autorów, estetyki słowa, kultury i pragmatyki transponowania zasobów erudycyjnych, wreszcie – dialogu międzykulturowego, jaki bez wątpienia otwiera każda konfrontacja oryginału z przekładem.
Bibliografia
Źródła
Bruni L., O poprawnym przekładaniu, tł. W. Olszaniec, w: Cyceron, św. Hieronim, Burgundiusz z Pizy, Leonardo Bruni, O poprawnym przekładaniu. Teksty łacińskie i przekłady polskie, tł. W. Seńko, J. Domański, W. Olszaniec, wstęp J. Domański, Kęty 2006
Desiderius Erasmus Roterodamus, Lingua. Opus novum et hisce temporibus aptissimum, Basileae 1525
Desiderius Erasmus Roterodamus, Lingua. Opus novum et hisce temporibus aptissimum, Cracoviae 1526
Erazm z Rotterdamu *Anonim, Księgi, które zową Język, wyd. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2019
Erazm z Rotterdamu, Pisma moralne. Wybór, tł. i oprac. M. Cytowska, Warszawa 1970
Erazm z Rotterdamu, Pochwała głupoty, tł. E. Jędrkiewicz, Warszawa 2001
Księgi, które zową Język, z łacińskiego na polski wyłożony, Kraków 1542
Lipsius I., De constantia libri duo, qui alloquium praecipue continent in publicis malis, Antverpiae 1584
Lipsius I., Politicorum, sive Civilis doctrinae libri sex, qui ad principatum maxime spectant, Lugduni Batavorum 1589
Marlianus A., Theatrum politicum, in quo quid agendum sit a principe et quid cavendum accurate praescribitur, Romae 1631
Saavedra D. F. E., Idea principis christiano-politici centum symbolis expressa, Amstelodami 1651
Vives L., O podawaniu umiejętności, tł., wstęp i przyp. A. Kempfi, Wrocław 1968
Opracowania
Belcarzowa E., O tzw. glosach w Biblii Leopolity, w: Studia historycznojęzykowe i dialektologiczne, red. M. Kucała, J. Reichan, Kraków 1992, s. 43–53
Christian L. G., Theatrum mundi. The History of an Idea, New York–London 1987
Curtius E. R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tł. i oprac. A. Borowski, Kraków 1997
Dąbkowska-Kujko J., Erazmianizm i lipsjanizm w Rzeczypospolitej, w: Wśród krajów Północy. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów germańskich, słowiańskich i naddunajskich: mapa spotkań, przestrzenie dialogu, red. M. Hanusiewicz-Lavallee, Warszawa 2015 (Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w Dialogu z Europą. Hermeneutyka Wartości, t. 1), s. 247–287
Dąbkowska-Kujko J., Justus Lipsjusz i dawne przekłady jego dzieł na język polski, Lublin 2010
Dąbkowska-Kujko J., „Lingua” Erazma z Rotterdamu a diatryba, w: Sława z dowcipu sama wiecznie stoi... Prace ofiarowane Pani Profesor Alinie Nowickiej-Jeżowej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej, red. M. Hanusiewicz-Lavallee, W. Pawlak, Lublin 2018, s. 57–68
Dąbkowska-Kujko J., Wprowadzenie do lektury, w: Erazm z Rotterdamu *Anonim, Księgi, które zową Język, wyd. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2019, s. 5–29
Górski K., Z historii i teorii literatury, seria 1, Wrocław 1959
Hrabec S., Język Bazylika w przekładzie Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Warszawa 1953
Karplukówna M., Erazm w Polsce: „Lingua” w anonimowym przekładzie z 1542 r., „Język Polski”, 84, 2004, 1, s. 1–9
Karplukówna M., „Lingua” Erazma z Rotterdamu w polskim przekładzie z roku 1542. Część I, „Pamiętnik Literacki”, 62, 1971, 1, s. 119–141
Karplukówna M., „Lingua” Erazma z Rotterdamu w polskim przekładzie z roku 1542. Część II, „Pamiętnik Literacki”, 62, 1971, 2, s. 97–113
Kąkolewski I., Melancholia władzy. Problem tyranii w europejskiej kulturze politycznej XVI stulecia, Warszawa 2007
Kąkolewski I., W poszukiwaniu „makiawelskiego momentu”. Metafora księcia jako wielkiego symulanta i aktora u Niccolò Machiavellego i Tomasza Morusa, „Przegląd Historyczny”, 96, 2005, 2, s. 305–325
Kotarska J., Topos „theatrum mundi” w poezji przełomu XVI i XVII wieku, w: Przełom wieków XVI i XVII w literaturze i kulturze polskiej, red. B. Otwinowska, J. Pelc, Wrocław 1984, s. 145–169
Kotarska J., Theatrum mundi. Ze studiów nad poezją staropolską, Gdańsk 1998
Lausberg H., Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, tł. A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002
Leńczuk M., Staropolskie przekazy kanonu Mszy Świętej. Wariantywność leksykalna, Warszawa 2013
Marinelli L., Polski „Adon”. O poetyce i retoryce przekładu, tł. L. Marinelli, A. Nowicka-Jeżowa, współudz. Z. Ożóg, Izabelin 1997
Piasecka M., „Lingua” Erazma z Rotterdamu w staropolskim przekładzie. Warsztat pracy tłumacza w XVI wieku, Warszawa 2017
Siekierska K., Funkcje synonimów w języku „Pamiętników” J. Ch. Paska, „Poradnik Językowy”, 5, 1976, s. 229–238
Szmydtowa Z., O Erazmie i Reju, Warszawa 1972
Sznajderman M., Błazen. Maski i metafory, Gdańsk 2000
Tateo F., Przekład, upowszechnienie, wybory językowe w prozie humanistycznej, tł. M. Wojtkowska-Maksymik, OiRwP, 53, 2009, s. 13–26
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 256
Liczba cytowań: 0
