Komponent fonologiczny języka polskiego jako struktura rdzeń-peryferie na przykładzie akcentu wyrazowego w galicyzmach
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2020.011Słowa kluczowe
galicyzmy, fonologia zapożyczeń, akcent wyrazowy, teoria optymalnościAbstrakt
Tematem artykułu jest adaptacja akcentu wyrazowego w galicyzmach w języku polskim. Przedstawione dane pokazują, że omawiane zapożyczenia można podzielić na dwie kategorie pod względem umiejscowienia akcentu. Z jednej strony istnieją wyrazy z akcentem paroksytonicznym, zgodne z rodzimymi regułami akcentowania. Z drugiej strony są takie wyrazy, które zachowują pierwotny akcent oksytoniczny, naruszając te zasady. Proponowana analiza formalna tego zjawiska w ramach teorii optymalności opiera się na założeniu wywiedzionym z prac Itô i Mestera (1995, 1999, 2001), zgodnie z którym systemy fonologiczne języków naturalnych mają strukturę rdzeń-peryferie. Galicyzmy z akcentem paroksytonicznym zostały przyporządkowane do rdzenia, natomiast te z akcentem oksytonicznym do sfery peryferyjnej. W każdej z tych warstw obowiązują odmienne rankingi ograniczeń fonologicznych, czego wynikiem jest rozbieżność akcentowania w obu grupach zapożyczeń.
Bibliografia
Adler A. N., 2006, Faithfulness and perception in loanword adaptation: a case study from Hawaiian, Lingua 116, s. 1024–1045, [online:] https://doi.org/10.1016/ j.lingua.2005.06.007.
Bochnakowa A., 2009, O najnowszych galicyzmach, Język Polski LXXXIX/1, s. 53–54.
Bochnakowa A. (red.), 2012, Wyrazy francuskiego pochodzenia we współczesnym języku polskim, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Boersma P., Hamann S., 2009, Loanword adaptation as first-language phonological perception, w: A. Calabrese, L. W. Wetzels (red.), Loan Phonology, Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins, s. 11–58.
Borys I., 2000, Aktualne zapożyczenia francuskie we współczesnym słownictwie polskim i rosyjskim: rzeczowniki, Acta Polono-Ruthenica 5, s. 209–217.
Chomsky N., Halle M., 1968, The sound pattern of English, New York: Harper & Row.
Guest D. J., Dell G. S., Cole J. S., 2000, Violable constraints in language production: testing the transitivity assumption of Optimality Theory, Journal of Memory and Language 42, s. 272–299, [online:] https://doi.org/10.1006/jmla.1999.2679.
Itô J., Mester A., 1995, Japanese phonology, w: J. A. Goldsmith (red.), The handbook of phonological theory, Oxford: Blackwell, s. 817–838.
Itô J., Mester A., 1999, The phonological lexicon, w: N. Tsujimura (red.), The handbook of Japanese linguistics, Oxford: Blackwell, s. 62–100.
Itô J., Mester A., 2001, Covert generalizations in Optimality Theory: the role of stratal faithfulness constraints, Studies in Phonetics, Phonology, and Morphology 7, s. 273–299.
Kager R., 1999, Optimality Theory, Cambridge: Cambridge University Press, [online:] https://doi.org/10.1017/S0952675700001627.
Kang Y., 2003, Perceptual similarity in loanword adaptation: adaptation of English post-vocalic word-final stops in Korean, Phonology 20, s. 219–273, [online:] https://doi.org/10.1017/S0952675703004524.
McCarthy J., Prince A., 1995, Faithfulness and reduplicative identity, University of Massachusetts Occasional Papers 18, s. 249–384.
Paradis C., LaCharité D., 1997, Preservation and minimality in loanword adaptation, Journal of Linguistics 33, s. 379–430, [online:] https://doi.org/ 10.1017/S0022226797006786.
Peperkamp S., Vendelin I., Nakamura K., 2008, On the perceptual origin of loanword adaptations: experimental evidence from Japanese, Phonology 25, s. 129–164, [online:] https://doi.org/10.1017/S0952675708001425.
Porayski-Pomsta J., 2007, Zapożyczenia leksykalne z języka francuskiego we współczesnej polszczyźnie: charakterystyka strukturalno-semantyczna, Poradnik Językowy 5, s. 54–65.
Porayski-Pomsta J., 2011, Zakresy (pola) tematyczne zapożyczeń leksykalnych z języka francuskiego w polszczyźnie, Poradnik Językowy 4, s. 5–25.
Prince A., Smolensky P., [1993] 2004, Optimality Theory: constraint interaction in generative grammar, Oxford: Blackwell.
Radomski M., 2019, Polish consonant clusters in the British mouth. A study in online loanword adaptation, Berlin: Peter Lang.
Rybicka H., 1989, Zapożyczenia francuskie w języku polskim i rosyjskim w aspekcie socjolingwistycznym, Studia z Filologii Rosyjskiej i Słowiańskiej 17, s. 65–73.
Silverman D., 1992, Multiple scansions in loanword phonology: evidence from Cantonese, Phonology 9, s. 289–328, [online:] https://doi.org/10.1017/ S0952 675700001627.
Szpyra-Kozłowska J., 2016a, Pozajęzykowe czynniki kształtujące fonetyczną i fonologiczną adaptację anglicyzmów we współczesnej polszczyźnie, Poradnik Językowy, 2, s. 21–37.
Szpyra-Kozłowska J., 2016b, Wewnątrzjęzykowe mechanizmy fonologicznej polonizacji zapożyczeń angielskich, Poradnik Językowy, 6, s. 61–76.
Sypnicki J., 1983, O wpływie języka francuskiego na tworzenie złożonych jednostek leksykalnych języka polskiego, Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 97–99, s. 198–200.
Tombińska A., 1998, Z zagadnień semantyki galicyzmów, Polonica 14, s. 143–155.
Walczak B., 1992a, Najnowsze (powojenne) zapożyczenia francuskie w języku polskim, w: E. Homa (red.), Z badań nad współczesną polszczyzną, Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 97–109.
Walczak B., 1992b, Produktywność galicyzmów jako podstaw słowotwórczych – współczynnik rozwoju leksykalnego języka polskiego i rosyjskiego, w: J. Zieniukowa (red.), Procesy rozwojowe w językach słowiańskich, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, s. 189–197.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 216
Liczba cytowań: 0
