Fakty i mity o „faktach”. W związku z artykułem M. Danielewiczowej „Niepodważalne fakty. Jak o nich mówimy?” (Poradnik Językowy 2017/9)
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2019.005Słowa kluczowe
analiza semantyczna, fact, fakt, semantyka strukturalnaAbstrakt
Artykuł jest głosem w dyskusji nad semantyką polskich wyrażeń ze słowem fakt, polemicznym wobec ujęć „obiektywistycznych”, upatrujących w „faktach” zrealizowane stany rzeczy, niezależne od tego, jak je ujmują podmioty mówiące; w szczególności odwołuje się do artykułu M. Danielewiczowej (PJ 2017/9) na ten temat. Obydwa ujęcia są zakorzenione w tradycji semantyki strukturalistycznej i obydwa dotyczą współczesnego znaczenia faktu (w różnych odsłonach językowych). W artykule uzasadnia się, że interpretacja „faktu” jako obiektu mówienia (zgodnie z wiedzą nadawcy) ma zarówno mocniejsze oparcie w świadectwach językowych, jak i większą skuteczność na gruncie analizy leksykalnej; stanowi ona bowiem dobry interpretacyjny punkt wyjścia zarówno dla znaczenia „stricte obiektywnego” (fakt ≈ to, co zaszło lub zachodzi), typowo wskazywanego w słownikach, jak i dla powszechnych obecnie zastosowań tego słowa, w których ono w jakiś sposób maskuje hipotezy lub subiektywne sądy nadawcy. Z tego drugiego zdają sprawę pragmatyczne mechanizmy mówienia, znaczenie „obiektywne” jest natomiast interpretowane jako efekt przesunięcia metonimicznego (wskazanie w mówieniu na określony stan rzeczy → sam ten stan rzeczy).Bibliografia
Inny słownik języka polskiego (ISJP), red. M. Bańko, PWN, Warszawa 2000.
Narodowy Korpus Języka Polskiego (NKJP), [online] www.nkjp.pl/poliqarp.
Słownik języka polskiego (SJPSzym), red. M. Szymczak, PWN, Warszawa 1978–1981.
Słownik współczesnego języka polskiego (SWJPDun), red. B. Dunaj, Wyd. Wilga, Warszawa 1996.
Wielki słownik języka polskiego (WSJP), red. P. Żmigrodzki, [online] www.wsjp.pl.
Arutjunova N. D., 1988, Tipy jazykovyx značenij. Ocenka, sobytije, fakt, Moskwa: Nauka.
Austin J. L., 1993 [1953], Niewiernie wobec faktów, w: idem, Mówienie i poznawanie. Warszawa: PWN, s. 206–233.
Bogusławski A., 1978, Towards an operational grammar, Studia Semiotyczne 8, Wrocław−Warszawa–Kraków, s. 29–90.
Bogusławski A., 1986, Know if and know that, w: J.D. Johansen, H. Sonne (red.), Pragmatics in Linguistics, Odense: Odense University Press, s. 37–48.
Bogusławski A., 2003, Aspekt i negacja, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Bogusławski A., 2007, A Study in the Linguistics-Philosophy Interface, Warszawa: BEL Studio.
Danielewiczowa M., 2002, Wiedza i niewiedza. Studium polskich czasowników epistemicznych, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Danielewiczowa M., 2017, Niepodważalne fakty. Jak o nich mówimy?, Poradnik Językowy 9, s. 7–31.
Fay B., 1996, Contemporary Philosophy of Social Science. A Multicultural Approach, Oxford−Cambridge: Blackwell Publishers.
Fodor J., 1988, Psychosemantics. The Problem of Philosophy of Mind, Cambridge, Mass.: MIT Press.
Frege G., 1977, Pisma semantyczne, przeł. B. Wolniewicz, Warszawa: PWN.
Grodziński E., 1976, Mowa wewnętrzna. Szkic filozoficzno-psychologiczny, Wrocław: Ossolineum.
Hintikka J., 1975, The Intentions of Intentionality and Other New Models for Modalities. Dordrecht−Boston: D. Reidel Publishing Company.
Johnson-Laird P. N., 1983, Mental Models, Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
Karolak S., 2002, Podstawowe struktury składniowe języka polskiego, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Nagel T., 1997, Widok znikąd, przeł. C. Cieśliński, Warszawa: Aletheia.
Popper K., 1998 [1969], Wiedza a zagadnienie ciała i umysłu. W obronie interakcji, przeł. T. Baszniak, Warszawa: Książka i Wiedza.
Ryle G., 1970 [1949], Czym jest umysł?, przeł. W. Marciszewski, Warszawa: PWN.
Searle J., 1999, Umysł, język, społeczeństwo, przeł. D. Cieśla, Warszawa: W.A.B.
Strawson P., 1950, Truth, Proceedings of the Aristotelian Society, suppl. vol. 24, s. 1–23.
Wierzbicka, A., 1996, Semantics: Primes and Universals, Oxford: Oxford University Press.
Vendler Z., 1967, Causal relations, Journal of Philosophy 21, s. 704–713.
Vendler Z., 1975, On what we know, w: K. Gunderson (red.), Language, Mind and Knowledge, Minnesota Studies in Philosophy of Science 7, s. 370–390.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1389
Liczba cytowań: 0