Co to znaczy: robić coś świadomie oraz świadomie coś robić? Dyskusja na temat epistemiczności / wolitywności przysłówków świadomie / nieświadomie
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2016.005Słowa kluczowe
agentywność, intencjonalność, przysłówek, świadomy, świadomie, świadomość, wolitywnośćAbstrakt
W artykule rozważam następujące kwestie związane z przysłówkiem świadomie: a) jego relację do przymiotnika świadomy, w planie semantycznym i syntaktycznym; b) relację do odpowiednika zaprzeczonego nieświadomie; c) zależność interpretacji od struktury akcentowej wypowiedzi; d) zależność interpretacji od podstawowych własności określanego czasownika. Centralna teza artykułu, utrzymanego w tradycji składni semantycznej i semantyki składnikowej (z ogólnym nawiązaniem do tradycji filozoficznej), jest taka, że przysłówek świadomie, powiązany słowotwórczo z wyrażeniem stricte epistemicznym ktoś jest świadomy czegoś, w typowych warunkach intonacyjno-składniowych nabiera właściwości charakterystycznych dla wyrażeń wolitywnych (jak celowo, umyślnie); w artykule podejmuję próbę wyjaśnienia mechanizmu tego semantycznego przekształcenia.
Bibliografia
Arend t H., 1991, Myślenie, przeł. H. Buczyńska-Garewicz, Warszawa: Czytelnik.
Arend t H., 1996, Wola, przeł. H. Buczyńska-Garewicz, Warszawa: Czytelnik.
Arystoteles, 1982, Etyka nikomachejska, przeł. D. Gromska, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Arystoteles, 1988, O duszy, przeł. P. Siwek, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Św. Augustyn, 1999, O wolnej woli, w: Dialogi filozoficzne, przeł. A. Trombala, Kraków: Znak, s. 493–649.
Bogusławski A., 1977, Problems of the Thematic-Rhematic Structure of Sentences, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bogusławski A., 2005, O operacjach przysłówkowych, w: M. Grochowski (red.), Przysłówkii Przyimki. Studia ze składni i semantyki języka polskiego, Toruń: UMK.
Bogusławski A., 2007, A Study in the Linguistics-Philosophy Interface, Warszawa: BEL Studio.
Brückner A., 1998 [1927], Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Crowley T., 1953, Jean Duns Scot: Introduction À Ses Positions Fondamentales, Etudes de Philosophie Médiévale XLII.
Dani elewiczowa M., 2002, Wiedza i niewiedza. Studium polskich czasowników epistemicznych, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Duraj-Nowosielska I., 2007, Robić coś i coś powodować. Opozycja agentywności i kauzatywności w języku polskim, Warszawa: Wydział Polonistyki UW.
Duraj-Nowosielska I., 2011, Co można zrobić niechcący? (Rekonesans), Prace Filologiczne LXII, s. 105–119.
Duraj-Nowosielska I., 2012a, Nie przypadkiem o niechcący. Szkic semantyczny, Warszawa: Wyd. UKSW.
Duraj-Nowosielska I., 2012b, Kilka uwag o wpływie przycisku zdaniowego na interpretację przysłówków – modyfikatorów intencjonalności (na przykładzie niechcący, przypadkiem), Linguistica Copernicana 1(7), s. 113–138.
Duraj-Nowosielska I., 2012c, O (tajemniczej) roli intencjonalnego działania w zdaniach z przysłówkiem przypadkiem, Linguistica Copernicana 2(8), s. 127–171.
Duraj-Nowosielska I., 2014, O tym, gdzie szukać ‘przypadku’ w zdaniach z przypadkiem (i o kilku innych własnościach tego przysłówka), w: A. Kozłowska, A. Świątek (red.), Znaczenie – tekst – kultura. Prace ofiarowane Profesor Elżbiecie Janus, Warszawa: Wyd. UKSW, s. 43–59.
Duraj-Nowosielska I., 2015, Gdzie jest cel w zdaniach z celowo i kilka innych pytań o wyrażenia pokrewne, Linguistica Copernicana 12, s. 23–52.
Duraj-Nowosielska I., w druku (a), Konteksty uwydatniające konflikty woli a walencja czasownika chcieć. Złożone do Prac Filologicznych.
Duraj-Nowosielska I., w druku (b), Zamiar, zamiary i zamierzenia w języku polskim, złożone do Prac Filologicznych.
Grochowski M., 1980, Pojęcie celu. Studia semantyczne, Wrocław: Ossolineum.
Grzegorczykowa R., 1975, Funkcje semantyczne i składniowe polskich przysłówków, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk: Ossolineum.
Hein z A., 1961, Fleksja a derywacja, Język Polski XLI/5, s. 343–354.
May R., 1978, Miłość i wola, przeł. H. i P. Śpiewakowie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.Narodowy Korpus Języka Polskiego (NKJP), www.nkjp.pl/poliqarp.
O’Shaughnessy B., 1963, Observation and the Will, The Journal of Philosophy 60, s. 367–392.
Platon 1999, Hippiasz Większy, w: idem, Fajdros. Hippiasz Mniejszy. Hippiasz Większy, Ion, przeł. S. Witwicki, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Popp er K., 1969, Wiedza a zagadnienie ciała i umysłu. W obronie interakcji, przeł. T. Baszniak, Warszawa 1998.
Ryle G., 1970, Czym jest umysł?, przeł. W. Marciszewski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Saloni Z., 1974, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, Język Polski LIV, z. 1–2.
Sperber D., Wilson D, 1986, Relevance. Communication and Cognition, Oxford: Basil Blackwell.
Tokarski J., 1973, Fleksja polska, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wajszczuk J., 1997, System znaczeń w obszarze spójników polskich. Wprowadzenie do opisu, Warszawa: KLF UW.
Wierzbicka A., 1969, Dociekania semantyczne, Wrocław−Warszawa−Kraków–Gdańsk: Ossolineum.
Wojtyła K., 1985, Osoba i czyn, Kraków: Polskie Tow. Teologiczne.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1429
Liczba cytowań: 0
