Kulturowa motywacja przekładu

Abstrakt

Prezentowany artykuł poświęcony jest refleksji nad kulturową motywacją przekładu, co wpisuje go w nurt badań z zakresu semantyki leksykalnej i przekładoznawstwa. Podjęta w nim problematyka skupia się wokół kilku zagadnień, spośród których najważniejszy jest wpływ konotacji leksykalnych danej jednostki leksykalnej na wybór i decyzje tłumacza w procesie przekładu. Do założeń badawczych artykułu należy uznanie kulturowego uwikłania systemu językowego oraz wynikająca z niego konieczność kulturowej weryfikacji wyborów translatologicznych, tj. uznanie, że w tłumaczeniu, oprócz systemowej odpowiedniości jednostek leksykalnych, ważna jest także ich adekwatność kulturowa. Ekwiwalencję kulturową jednostek leksykalnych można zweryfikować na poziomie ich konotacji leksykalnych. Istotną z punktu widzenia translatologii właściwością konotacji leksykalnych jest ich zależność od danego języka i kryjącej się za nim kultury: konotacje leksemów nie są identyczne w poszczególnych językach, a jednocześnie są czynnikiem wpływającym na sposób rozumienia wyrazów przez daną społeczność. Z tego względu cechy konotacyjne, najjaskrawiej i najpełniej odzwierciedlające kulturowe uwikłanie słów, powinny stanowić obiekt wnikliwej analizy tłumacza, powinny też – tam, gdzie jest to istotne z punktu widzenia tekstu – warunkować jego wybór jednostek leksykalnych. Ilustracją praktyczną powyższych rozważań jest analiza porównawcza grupy polskich jednostek leksykalnych i ich „odpowiedników” w języku francuskim, włoskim i angielskim.