Historia badań etymologicznych w świetle koncepcji i metod współczesnej lingwistyki. Etymologizowanie Yāski i Platona
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2011.033Słowa kluczowe
etymologia, etymologizowanie, Yāska, Platon, Nirukta, Kratylos, greckie etymologie, sanskryckie etymologie, historia etymologiiAbstrakt
History of etymological thought shows two different concepts of etymology. The first one links one word with another, as well as a sound or group of sounds, with ‘meanings’ attributed to them in order to explain deep and covert sense of the word in question. This approach is typical of ancient philologists and philosophers such as Yāska and Plato. The second approach, so‑called modern etymology, studies historical relation between language forms and senses, as well as historical derivational models in the wide sense of the term ‘derivation’. Achronic etymologizing is to be strictly distinguished from diachronic etymology. This article addresses the questions of what modern linguistic methods and conceptions in etymological researches could adopt from functional‑explanatory etymologizing, and how modern scholarships should understand ancient ‘etymologies’.
Bibliografia
Beekes R. i Beek L. v., 2010, Etymological Dictionary of Greek, t. 1–2, Leiden–Boston: Brill.
Bhandarkar R. G., 2007, Sanskrit grammar, Delhi: Bharatiya Kala Prakashan.
Biblia Hebraica Stuttgartensia, 1984, Torah, Neviʼim u-Khetuvim, wyd.: R. Kittel, Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.
Biblia Tysiąclecia, 1980, Pismo święte Starego i Nowego Testamentu, wyd.: A. Jankowski, L. Stachowiak i K. Romaniuk, Poznań–Warszawa: Wydawnictwo Pallotinum.
Biśvāla B. l., 2006, Studies on Sanskrit grammar and grammatical concepts, Allahabad: Padmaja Prakashan.
Blanár V., 1984, Lexikálno-semantická rekonštrukcia, Bratislava: Veda.
Böhl F., 1991, Die etymologische Namensdeutung in der rabbinischen Literatur, w: J.-P. Chambon et al. (red.), Discours étymologique. Actes du Colloque interna tional organisé à l’occasion du centenaire de la naissance de Walther von Wartburg, Tübingen: Max Niemeyer Verlag, s. 161–172.
Bolling G. M., 1906, The Etymology of Odusseus, The American Journal of Philology 27(1), s. 65–67.
Boryś W., 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bronkhors t J., 2001, Etymology and magic: Yaska’s Nirukta, Plato’s Cratylus, and the riddle of semantic etymologies, Numen 48(2), s. 147–203.
Caesarius Heiserbacensis, 1851, Caesarii Heisterbacensis monachi Ordinis Cisterciensis Dialogus miraculorum, wyd.: J. Strange, t. 1–2, Colonia–Bonn–Bruxelles: Sumptibus J. M. Heberle (H. Lempertz & comp.).
Caius Valerius Catullus, 1983, Carmina Valerii Catulli, wyd.: G. P. Goold, C. Valerii Catulli, London: Duckworth.
Callimachus, 1949, The Fragments of Callimachus, wyd.: R. Pfeiffer, t. 1, Oxford: Clarendon Press.
Chakravarti M., 1986, The concept of Rudra-Śiva through the ages, Delhi: Motilal Banarsidass.
Christol A., 1991, Dérivation synchronique, dérivation diachronique dans le verbe grec, Revue de philologie, de littérature et d’histoire anciennes 65(1), s. 89–98.
Cienkowski W., 1972, Teoria etymologii ludowej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Cymbalista P. i Klepars ki G. A., 2007, Towards a Cognitive Approach to Extralinguistic Motivation of Diachronic Semantic Change, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna. Studia Anglica Resoviensia 4 47, s. 61–87.
Desbordes F., 1991, La pratique étymologique des poètes latins à l’époque d’Auguste, w: J.-P. Chambon et al. (red.), Discours étymologique. Actes du Colloque international organisé à l’occasion du centenaire de la naissance de Walther von Wartburg, Tübingen: Max Niemeyer Verlag, s. 149–160.
Dickson K., 2005, Enki and the Embodied World, Journal of the American Oriental Society 125(4), s. 499–515.
Dubisz S. i Sobotka P., 2010, Informacja diachroniczna w badaniach współczesnych pospolitych nazw osobowych (uwagi z zakresu leksykografi i etymologii), Poradnik Językowy 8, s. 5–28.
Dubois J., Mitterand H. i Dauzat A., 2001, Nouveau dictionnaire étymologique et historique, Paris: Larousse.
Eliade M., 2007, Histoire des croyances et des idées religieuses: De Mahomet à l’âge des Réformes, t. 3, Paris: Payot.
Fields W. W., 1980, Early and Medieval Jewish Interpretation of the Song of Songs, Grace Theological Journal 1(2), s. 221–231.
Förstemann E., 1852, Ueber deutsche volksetymologie, Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung auf dem Gebiete des Deutschen, Griechischen und Lateinischen 1(1), s. 1–25.
Frisk H., 1960, Griechisches etymologisches Wörterbuch, t. 1–2, Heidelberg: Carl Winter.
Gadd C. J., 1946, [Rec.:] Enki and Ninhursag, a Sumerian „Paradise” Myth. By Samuel N. Kramer, New Haven, Conn, Journal of the American Oriental Society 66(3), s. 266–267.
Grassmann H., 1873, Wörterbuch zum Rig-veda, Leipzig: FA Brockhaus.
Greppin J. A. C., 1976, Oulos, „Baneful”, Transactions of the American Philological Association (1974–) 106, s. 177–186.
Györi G., 1995, Historical aspects of categorization, w: Cognitive Linguistics in the Redwoods. The Expansion of a New Paradigm in Linguistics, Berlin–New York: Mouton de Gruyter, s. 175–206.
Hamp E., 1972, Latin dacrima, lacruma and Indo-European ‘tear’, Glotta 50, s. 291– –299.
Hesiodus, 1970, Opera et dies, wyd.: F. Solmsen, Hesiodi opera, Oxford: Clarendon Press, s. 49–85.
Homerus, 1962, Odyssea, wyd.: Peter von der Mühll, Scholia in Homerum, Basel: Helbing & Lichtenhahn, s. 1–456.
Isidorus Hispaniensis, 1911, Isidori Hispaniensis Episcopi Etymologiarum sive Originum Libri XX, wyd.: W. M. Lindsay, t. 1–2, Oxford: Clarendon.
Ivić M., 1975, Kierunki w lingwistyce, tłum. K. Feleszko i A. Wierzbicka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Jakubowicz M., 1994, Etymologia i ewolucja nazw uczuć w językach słowiańskich, Slavia 63, s. 419–424.
Jakubowicz M., 1999, Badania etymologiczne w rekonstrukcji językowego obrazu świata, w: A. Pajdzińska i P. Krzyżanowski (red.), Przeszłość w językowym obrazie świata, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 117–127.
Jakubowicz M., 2002, Dzieje Słowian w świetle rekonstruowanej leksyki prasłowiańskiej, w: J. Rusek, W. Boryś i L. Bednarczuk (red.), Dzieje Słowian w świetle leksyki: pamięci profesora Franciszka Sławskiego, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 125–131.
Joshi V. L., 1980, Problems in Sanskrit grammar, Poona: Dastane Ramchandra.
Kielhorn F., 1965, Kâtyâyana and Patañjali, their relation to each other and to Pâṇini, Osnabru ̈ck: Zeller.
Kispert R. J., 1971, Recent Venetic Inscriptions: A Supplement to the Prae-Italic Dialects of Italy, Part One, “The Venetic Inscriptions”, Transactions and Proceedings of the American Philological Association 102, s. 217–263.
Klein E., 1987, A Comprehensive Etymological Dictionary of the Hebrew Language for Readers of English, Jerusalem: Carta.
Kleparski G., 1990, Semantic Change in English. A Study of Evaluative Developments in the Domain of HUMANS, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Kortlandt F., 1985, Arm. artawsr ‘tear’, Annual of Armenian Linguistics 6, s. 59–61.
Kruszewski M., 1967, Wybór pism, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Levin S., 1995, Semitic and Indo-European. The Principal Etymologies with Observations on Afro-Asiatic, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Lewis C. T. i Short C., 1955, A Latin dictionary, Oxford: Clarendon Press.
Liddell H. G., Scott R., Jones H. S. i McKenzie R., 1996, A Greek-English lexicon, Oxford–New York: Clarendon Press; Oxford University Press.
Lipiński D., 2011, Bóstwa Caelum i Terra w traktacie De lingua Latina Marka Terencjusza Warrona. Studium etymologiczne, Praca magisterska (prom. I. Mikołajczyk), Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Katedra Filologii Klasycznej, Toruń, ss. 1–86.
Lubin T., 2002, The Virtuosic Exegesis of the Brahmavadin and the Rabbi, Numen: International Review for the History of Religions 49(4), s. 427–459.
Lubin T., 2010, Brāhmaṇa as Commentary, Institut français de Pondichéry, Pondicherry, s. 1–22.
Macdonell A. A., 1898, Vedic mythology, t. 1, Delhi: Motilal Banarsidass Publ.
Malinowski L., 1885, Studia nad etymologią ludową, Prace Filologiczne 1, s. 134–158.
Matasović R., 2009, Etymological Dictionary of Proto-Celtic, Leiden–Boston: Brill.
Mayrhofer M., 1972, A Sanskrit grammar, tłum. Gordon B. Ford, Jr., Tuscaloosa, Al.: University of Alabama Press.
Mazur P. S., 2004, Paronomasia in Hesiod Works and Days 80–85, Classical Philology 99(3), s. 243–246.
Melamed R. H., 1921, The Targum to Canticles According to Six Yemen MSS. Compared with the ‘Textus Receptus’ (Ed. de Lagarde) Part II: Text and Variants (Concluded), The Jewish Quarterly Review 12(1), s. 57–117.
Monier-Williams M. S., 2005, A Sanskrit-English dictionary: etymologically and philologically arranged with special reference to cognate Indo-European languages, Delhi: Motilal Banarsidass Publishers.
Niewiara A., 2000, Badanie etymologii a odtwarzanie językowego obrazu świata, w: A. Dąbrowska i J. Anusiewicz (red.), Językowy obraz świata i kultura, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 98–105.
Norman K. R., 1979, Two Pali Etymologies, Bulletin of the SchoSchool of Oriental and African Studies, University of London 42(2), s. 321–328.
Novum Testamentum (Nestle – Aland), 1993, Novum Testamentum Graece et Latine, wyd.: E. Nestle et al., Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.
Orel V. E., 2003, A Handbook of Germanic Etymology, Leiden–Boston: Brill.
Pałka P., 2004, Rozwój i zmiany semantyczne leksemów godny, grzeczny i przystojny w perspektywie kognitywnej, Język Polski 84, s. 174–183.
Partridge E., 2006, Origins: A short etymological dictionary of modern English, London–New York: Routledge.
Patañjali, 1878, The vyâkaraṇa-mahâbhâshya of Patañjali, wyd.: F. Kielhorn, t. 1–3, Bombay: Government Central Book Depot.
Peraki-Kyriakidou H., 2002, Aspects of Ancient Etymologizing, The Classical Qu arterly 52(2), s. 478–493.
Pinault G.-J., 1991, Grandeur et excès: avatars du morphème ἀγα- dans le lexique et le discours, Revue de philologie, de littérature et d’histoire anciennes 65(1), s. 195–218.
Plato, 1900, Cratylus, wyd.: J. Burnet, Platonis opera, t. 1, Oxford: Clarendon Press.
Plato, 1901, Phaedrus, wyd.: J. Burnet, Platonis opera, t. 2, Oxford: Clarendon Press.
Plato, 1902 Timaeus, wyd.: J. Burnet, Platonis opera, t. 4, Oxford: Clarendon Press.
Plato, 1907, Leges, wyd.: J. Burnet, Platonis opera, t. 5, Oxford: Clarendon Press.
Plato, 1990, Kratylos, tłum. Z. Brzostowska, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Pokorny J., 1959, Indogermanisches etymologisches Wo ̈rterbuch, t. 1–2, Bern: Francke.
Pott A. F., 1876 [1833], Etymologische Forschungen auf dem Gebiete der indogermanischen Sprachen: mit besonderem bezug auf die lautumwandlung im sanskrit, griechischen, lateinischen, littauischen und gothischen, Lemgo–Detmold: Meyer’sche Hofbuchhandlung.
Reichler-Béguelin M.-J., 1995, Saussure et l’étymologie populaire, Linx numéro spécial: Saussure aujourd’hui. Actes du Colloque de Cerisy (12–19.8.1992), s. 121–138.
Reid T., 1850, Essays on the intellectual powers of man, Cambridge: J. Bartlett.
Ricolfi A., 1983, Studi sui fedeli d’amore. Dai poeti di corte a Dante: simboli e linguaggio segreto, Foggia: Bastogi.
Rix H. (red.), 1998, LIV, Lexikon der indogermanischen Verben: die Wurzeln und ihre Prima ̈rstammbildungen, Wiesbaden: Ludwig Reichert Verlag.
Ruijgh C. J., 1970, Actas del III Congreso Español de Estudios Clásicos, III: Coloquio de Estudios estructurales sobre las lenguas clásicas: Soc. Esp. de Est. Clásicos, Madrid, 1968. 202 p, Lingua 25, s. 73–78.
Saussure F. de., 1995, Cours de linguistique générale, Paris: Éditions Payot & Sauss ure F. de., 2004, Szkice z językoznawstwa ogólnego, tłum. M. Danielewiczowa, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Sedley D. N., 1998, The Etymologies in Plato’s Cratylus, The Journal of Hellenic Studies 118, s. 140–154.
Sedley D. N., 2003, Plato’s Cratylus, Cambridge: Cambridge University Press.
Septuaginta, 1971, Septuaginta: id est Vetus Testamentum Graece iuxta LXX interpretes, wyd.: A. Rahlfs, t. 1–2, Stuttgart: Württembergische Bibelanstalt.
Smoczyński W., 2007, Słownik etymologiczny języka litewskiego, Wilno: Uniwersytet Wileński.
Sobotka P., 2006, Semantyka nadziei i jej aspekty pragmatyczne, Rozprawa doktorska (prom. J. Puzynina), Uniwersytet Warszawski, Wydział Polonistyki, Warszawa, ss. 288.
Sobotka P., 2011a, Motywacja semantyczna a teorie zmian semantycznych, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 1–14.
Sobotka P., 2011b, Семантическая мотивация в этимологических исследованиях, Крымско-польский сборник научных работ 9, s. 245–256.
Stanford W. B., 1952, The Homeric Etymology of the Name Odysseus, Classical Philology 47(4), s. 209–213.
Strobach A., 1997, Plutarch und die Sprachen: ein Beitrag zur Fremdsprachenproblematik in der Antike, t. 64, Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Szemerényi O., 1971, [Rec.:] Dictionnaire étymologique de la langue grecque: Histoire des mots by Pierre Chantraine, Gnomon 43(7), s. 641–675.
Śatapatha Brāhmaṇa, 1882–1900, Śatapatha Brāhmaṇa, tłum. J. Eggeling, Delhi: Motilal Banarsidass.
Tuite K., 2006, Of phonemes, fossils and webs of meaning: The interpretation of language variation and change, Language, Culture and Society: Key Topics in Linguistic Anthropology, s. 229–256.
Vaahtera J., 1998, Derivation: Greek and Roman Views on Word Formation, Turku: Turun Yliopisto.
Vaan M. de, 2008, Etymological dictionary of Latin and the other Italic languages, Leiden–Boston: Brill.
Marek Terentius Varro, 1910, M. Terenti Varronis De Linguae Latinae Quae Supersunt, wyd.: G. Goetz i F. Schoel, Lipsiae (Leipzig).
Vasmer M., 1953–1958, Russisches Etymologisches Wörterbuch, t. 1–3, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag.
Whatmough J., 1923, Inscriptions from Magrè and the Raetic Dialect, The Classical Quarterly 17(2), s. 61–72.
Whatmough J., 1931, The Osi of Tacitus – Germanic or Illyrian?, Harvard Studies in Classical Philology 42, s. 139–155.
Whitney W. D., 2003, Sanskrit grammar, Mineola, N.Y.: Dover Publications.
Wolanin H., 1996, Słowotwórstwo w myśli językoznawczej starożytnej Grecji: od Homera do Dionizjusza Traka, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Yāska, 1998 [1920–1927], The Nighantu and the Nirukta: The Oldest Indian Treatise on Etymology, Philology and Semantics, wyd.: L. Sarup, New Delhi: Motilal Banarsidass Publ.
Бахтин М., 2000, Автор и герой. К философским основам гуманитарных наук, Санкт-Петербург: Издательство „Азбука”.
Гамкрелидз е Т. В. i Иванов В. В., 1984, Индоевропейский язык и индоевропейцы. Реконструкция и историко-типологический анализ праязыка и протокуль- туры, t. 1–2, Тбилиси: Издательство Тбилисского Университета.
Николаев С. Л., 1989, Балто-славянская акцентуационная система и ее индоев- ропейские истоки, Историческая акцентология и сравнительно-историче- ский метод, s. 46–109.
Парибок А. В., 1981, О методологических основаниях индийской лингвистики, w: А. В. Десницкая i С. Д. Каценельсон (red.), История лингвистических учений. Средневековый Восток, Ленинград: Наука, s. 155–176.
Топоров В. Н., 1960, О некаторых теоретических основаниях этимологического анализа, Вопросы языкознания 3, s. 46–59.
Шубик С. А., 1980, Языкознание древнего Рима, w: А. В. Десницкая i С. Д. Кац- нельсон (red.), История лингвистических учений. Древний мир, Ленинград: Наука, s. 233–256.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 999
Liczba cytowań: 0
