Kategoria rodzaju gramatycznego i semantyczna kategoria istotności poznawczej (żywotności)
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2009.028Słowa kluczowe
rodzaj gramatyczny, kategoria istotności poznawczej, dystynkcje, opozycje, model M. SilversteinaAbstrakt
In contemporary Polish grammatical gender has 5 realizations: masculine personal, masculine animate, masculine nonanimate, feminine, neuter. In this article the author proves that the distinctions observed in language structure indicate two different categories: gender and cognitive significance [+/-agentive]. The distinctions within the category of gender (masculine, feminine and neuter) appear only in the singular. It’s main function (together with the category of case and number) is the creation of appropriate syntactic relations in NP. The primary function of the semantic category of cognitive significance is ordering the hierarchy of arguments in sentences on the ground of the opposition +/- agentive (+/- animate in the singular, +/-personal in the plural).
Bibliografia
BOBROWSKI I., 2005, Rodzaj gramatyczny rzeczownika a jego liczba, Język Polski LXXXV, s. 83–89.
GÓRSKI R. I., KONIECZNA-TWARDZIKOWA J., MINCZEW G., MERCADER M. P., 1996, Rodzaj żywotny/osobowy: dzieli czy łączy języki? Analiza kontrastywna wybranych języków słowiańskich i romańskich na przykładzie rzeczownika, Biuletyn PTJ LII, s. 127– 134.
KUCAŁA M., 1971, Zanikanie kategorii żywotności-nieżywotności w jednej z gwar polskich, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 10, s. 43–57.
KUCAŁA M., 1976, O rodzaju gramatycznym w języku polskim, w: R. Laskowski (red.), Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim. Materiały konferencji w Zawoi 13–15 XII 1974, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PAN im. Ossolińskich, s. 79–87.
LASKOWSKI R., 1984, wersja poprawiona 1999, Kategorie morfologiczne języka polskiego, w: R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
LAZARD G., 1984, Actance Variations and Categories of the Object, w: F. Plank (red.), Objects,Towards a Theory of Grammatical Relations, London: Academic Press, s. 269–292.
MAŃCZAK W., 1956, Ile rodzajów jest w polskim, Język Polski XXXVI, s. 116–121.
MINDAK J., 1990, Językowa kategoria żywotności w polszczyźnie i słowiańszczyźnie na tle innych języków świata. Próba ujęcia typologicznego, Wrocław: Seria Prace Slawistyczne PAN.
MINDAK J., 1991, O smrekach, korzeniach i zębach – Ewolucja gramatycznej kategorii żywotności w języku polskim, w: M. Grochowski (red.), Problemy opisu gramatycznego języków słowiańskich, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PAN, s. 115–118.
ROSPOND S., 1971, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PAN.
SALONI Z., 1976, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, w: R. Laskowski (red.), Kategorie gramatyczne grup imiennych we współczesnym języku polskim. Materiały konferencji w Zawoi 13–15 XII 1974, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PAN im. Ossolińskich, s. 41–76.
SILVERSTEIN M., 1976, Hierarchy of features and ergativity, w: R. M. W. Dixon (red.), Grammatical Categories in Australian Languages, Canberra: Australian National University, s. 112–171.
TABAKOWSKA E. (red.), 2001, Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków: Universitas.
TOPOLIŃSKA Z., 1996, Anthropocentric Language Theory as Organizing Principle of the Slavic Case System, Biuletyn PTJ LII, s. 57–72.
WIECZORKIEWICZ B., SINIELNIKOFF R., 1965, Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Warszawa: PZWS.
WRÓBEL H., 2001, Gramatyka języka polskiego, Kraków: Spółdzielnia Wydawnicza „OD NOWA”.
ZARON Z., 2004, Aspekty funkcjonalne polskiej kategorii rodzaju. Charakterystyka fleksyjna, Warszawa–Puńsk: Wydawnictwo „Auśra”.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 3970
Liczba cytowań: 0
