Śmiech – dialog – wywrotowość. Bachtin w recepcji antropologicznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud104.2020.21Słowa kluczowe
Bachtin, dialog, słowo, karnawał, perspektywa antropologiczna, recepcja, wywrotowośćAbstrakt
Michaił Bachtin jest jednym z najbardziej wpływowych teoretyków filozofiii literatury. Jego refleksje i praca nad dialogiem oraz karnawałem zmieniły sposób czytania tekstów – zarówno literackich, jak i kulturowych. Celem artykułu jest umieszczenie recenzowanej książki
w kontekście recepcji Bachtina w naukach społecznych i humanistycznych. Tytułowe triada: śmiech, dialog i wywrotowość to tropy w poruszaniu wielowątkowej myśli badacza literatury.
Książka, która jest głównym punktem odniesienia dla tych rozważań, pokazuje, że różne elementy koncepcji karnawału Bachtina i jego teorii śmiechu mogą być bardzo dobrym punktem wyjścia do stworzenia nowoczesnych i skutecznych ram teoretycznych dla dyskursu i praktyki antropologicznej.
Bibliografia
Ayeroff, F. (1978). Carnival Knowledge. Iowa Journal of Literary Studies, 2 (1), 43–48.
Bachtin, M. (1970). Problemy poetyki Dostojewskiego (przeł. N. Modzelewska). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Bachtin, M. (1975). Twórczość Franciszka Rabelais’ego a kultura ludowa średniowiecza i renesansu, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bachtin, M. (1982). Problemy literatury i estetyki (przeł. W. Grajewski). Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
Bachtin, M. (1984) Rabelais and His World (trans. H. Iswolsky). Bloomington: Indiana University Press.
Bachtin, M. (1975). Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu (przeł. A. Goreń, A. Goreń). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bachtin, M. (1986). Estetyka twórczości słownej (przeł. D. Ulicka). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Bagshaw, H.B.G. (2013). Religion in the Thought of Mikhail Bakhtin: Reason and Faith. Farnham: Ashgate.
Bal, M. (2012). Wędrujące pojęcia w naukach humanistycznych. Krótki przewodnik (przeł. M. Bucholc). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Balbus S. (1975). Propozycje metodologiczne M. Bachtina i ich teoretyczne konteksty.
W: M. M. Bachtin, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu (ss. 6–56). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Boczarow, S. (2009). Zdarzenie życia. O Michaile Michajłowiczu Bachtinie (przeł. I. Rzepnikowska). W: D. Ulicka (red.). Ja-inny. Wokół Bachtina (ss. 63–78).Kraków: Universitas.
Botescu-Sireţeanu, I. (2014). The carnivalesque, parody and irony in the contemporary american visual art. Project Womanhouse, a case study. Bulletin of the Transilvania University of Braşov, Series IV: Philology & Cultural Studies, 1 (7), 69–76.
Brocki, M. (2008). Antropologia. Literatura – Dialog – Przekład. Wrocław: Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego.
Buchowski, M. (2004). Zrozumieć Innego. Antropologia racjonalności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Butler, J. (2010). Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywna (przeł. A. Ostolski). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Bystroń, J. S. (1993). Komizm. Warszawa: Wydawnictwo „TEXT”.
Caillois, R. (1973). Żywioł i ład (przeł. A. Tatarkiewicz).Warszawa: Państwowy instytut Wydawniczy.
Czaplejewicz, E. (1983). Lektura Bachtina. W: E. Czaplejewicz, E. Kasperski (red.). Bachtin. Dialog – Język – Literatura (s. 507-528). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Danek, D. (1978). Bachtin i Freud. Teksty, 1 (37), 153-170.
Domańska E. (2010). Co zrobił z nami Foucault? W: E. Domańska, M. Loba (red.). French Theory w Polsce (ss. 62–79). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Dubrovskaya S.A, Kirzhaeva, V.P. (2019). Theory of M. Bakhtin’s comic word: reconstruction experience, Russian Linguistic Bulletin, 2 (18), 19-26.
Dudzik, W. (2005). Karnawały w kulturze. Warszawa: Wydawnictwo Sic!.
Dudzik, W. (2011). Karnawał. Studia historyczno-antropologiczne. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Eagelton, T. (2007). I contain Multitudes. London Review of Books. 21 June, 13–15.
Elliot, S. (1999). Carnival and Dialogue in Bakhtin's Poetics of Folklore, Folklore Forum”30(1/2), 129–139.
Grad, J., Mamzer, H. (red.) (2004). Ludyczny wymiar kultury. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Hejmej, A. (2008). Dialogowość i komparatystyka. Wielogłos, 1 (3), 27–37.
Henderson, G. (2017). Dialogism Versus Monologism: Burke, Bakhtin, and the Languages of Social Change. The Journal of the Kenneth Burke Society 13, (1). Pobrano
z: http://kbjournal.org/henderson-on-burke-and-bakhtin.
Huizinga, J. (1938). Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury (przeł. M. Kurecka, W. Wirpsza). Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
Kasperski, E. (1995). Najnowsza bachtinologia. Przegląd Humanistyczny, 4, 139–143.
Kowalczyk, M. (2008). Tyrmand karnawałowy. Kraków: Univesritas.
Kristeva, J. (1983). Słowo, dialog i powieść (przeł. W. Grajewski). W: E. Czaplejewicz, E. Kasperski (red.). M. Bachtin. Dialog – język – literatura (ss. 394-402). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Krupa-Ławrynowicz, A. (2013). Bałuckie chronotopy. Opowieść o łódzkiej dzielnicy. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
LaCapra, D. (2009). Bachtin, marksizm, karnawał. W: Ja-inny, wokół Bachtina. T.2, Kraków: Universitas.
Langman L. (2014). The carnavalization of public sphere. W: D. Boros, J. Glass (red.). Re- Imagining Public Space (ss. s. 191–214). Palgrave Macmillan US.
Libera, Z. (2013). Kultura ludowa śmiechu czy płaczu?. W: K. Nędza-Sikoniowska (red.). Zagadnienia cielesności w kulturach Słowian wschodnich (ss. 39–64). Kraków: Dom Wydawnictw Naukowych.
Lindley, A. (1996). Hyperion and the Hobbyhorse: Studies in Carnivalesque Subversion. Newark, Del: University of Delaware Press.
Majbroda, K. (2018). Wrocławski Marsz Równości jako przykład karnawalizacji protestu w przestrzeni miejskiej. Perspektywa antropologiczna. Journal of Urban Ethnology, 16, 61 –78.
Morson, G. S. (1986). The Baxtin Industry. Slavic and East European Journal 30, 81–90.
Mouffe Ch. (2015). Agonistyka. Polityczne myślenie o świecie (przeł. B. Szelewa). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Mouffe Ch., Laclau, E. (2007). Hegemonia i strategia socjalistyczna (przeł. S. Królak). Wrocław: Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
Mrugalski, M., Pietrzak, P. (2004). Spory o Bachtinowską koncepcję karnawału. Pamiętnik Literacki, 4 (95), s. 159–185.
Nowina-Sroczyńska, E. (2016). Łódź Kaliska Muzeum. Pozdrawiamy urzędników sztuki!. Journal of Urban Ethnology, 14, 177–203.
Ponzio, A. ( 2016). Otherness, Intercorporeity and Dialogism in Bakhtin’s Vision of the Text, Language and Semiotic Studies 3 (2), 1–17.
Rabelais, F. (2010). Gargantua i Pantagruel (przeł. T. Boy-Żeleński). Kraków: Wydawnictwo Zielona sowa.
Rancew-Sikora D., Steciąg M. (2017). „Niech się bawią”? O związkach radykalności z karnawałem na demonstracjach publicznych kobiet. Czas Kultury, 4 (195), 27–34.
Said, E. (1989). Representing the Colonized: Anthropology’s Interlocutors. Critical Inquiry, 15 (2), 205–225.
Soćko-Mucha, A. (2020). Wokół bachtinowskiej teorii śmiechu. Perspektywa antropologiczna. Warszawa: Wydawnictwo IAE PAN.
Stoff, A., Skubaczewska-Pniewska, A. (red.). (2000). Teoria karnawalizacji. Konteksty i interpretacje. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Todorov, T. (2009). Dziedzictwo Bachtina. W: D. Ulicka (red.). Ja-inny, wokół Bachtina. T. 2, Kraków: Universitas.
Ulicka, D. (2001). Niektóre problemy poetyki Bachtina. Teksty Drugie 6, 33–58.
Ulicka, D. (2007). Literaturoznawcze dyskursy możliwe. Studia z dziejów nowoczesnej teorii literatury w Europie Środkowo-Wschodniej. Kraków: Universitas.
Ulicka, D. (2018.) Kariera chronotopu. Teksty Drugie, 1, 259–271.
Zbinden, K. (2017). Bakhtin Between East and West: Cross-cultural Transmission. London: Routledge.
Żółkiewski, S. (1983). Dialog, język, literatura. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Żyłko, B. (1976). Bachtin jako krytyk Freuda. O semiotycznej reinterpretacji psychoanalizy. Teksty, 4 (5), 252–266.
Żyłko, B. (2019). Uwagi o śmiechu (z notatek do książki o F. Rabelais). Tekstualia, 4 (59), 191 –200.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
- utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
- wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
- rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 576
Liczba cytowań: 0
