„Kto się nie rusza, ten jest fizolem”. O nie-właściwym reżimie pracy ciała i jego wykorzenianiu w klubie brazylijskiego jiu-jitsu
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud104.2020.18Słowa kluczowe
sporty walki, brazylijskie jiu-jitsu, normy zachowania, reżimy ciała, dualizm ciała i umysłuAbstrakt
Artykuł podejmuje analizę figury „fizola” – specyficznego pejoratywnego określenia oraz fenomenu fizolenia – pojmowanego jako spektrum zachowań cielesnych, negatywnie postrzeganych przez osoby z warszawskiego klubu brazylijskiego jiu-jitsu, gdzie w latach 2016-2019 ćwiczyłem i prowadziłem badania terenowe. Omawiam odniesienia do „fizola”, płynące ze strony członków klubu, jak również rozważam praktyki ćwiczących, obserwowane w trakcie treningu a także własne odczucia somatyczne w zakresie, jaki obejmuje zagadnienie fizolenia. Odwołując się do wybranych autorów, takich, jak Michel Foucault, Norbert Elias czy Mary Douglas, wskazuję, że figura fizola służyć może aktywnemu dyscyplinowaniu ćwiczących, stymulowania internalizacji przez nich odpowiednio „cywilizowanej” formy walki sparingowej oraz klasyfikowaniu zarówno osób w klubie, jak też praktyk ciała.
Bibliografia
Abramson, M., Modzelewski, D. (2011), Caged morality: Moral worlds, subculture and stratification among middle-class cage fighters. Qualitative Sociology, nr 34, 143–175.
Allen-Collinson, J. (2011), Intention and epochē in tension: autophenomenography, bracketing and a novel approach to researching sporting embodiment. Qualitative research in Sport, Exercise and Health, vol 3., nr 1, 48-62.
Anderson, L. (2014). Autoetnografia analityczna. Przegląd Socjologii Jakościowej, tom X, nr 3, 144-170.
Archetti, E. P. (2007). Style gry i męskie zalety w argentyńskim futbolu (przeł. R. Hryciuk). W: R. Hryciuk, A. Kościańska (red.). Gender. Perspektywa antropologiczna. Tom II: Kobiecość, męskość, seksualność. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Berkowitz, L. (1968). The Study of Urban Violence: Some Implications of Laboratory Studies of Frustration and aggresion. American Behavioral Scientist, nr 11 (14), 14-17.
Blanchard, K. (2000). Anthropology of sport. W: E. Dunning, J. Coakley (red.). Handbook of sports studies. London: SAGE.
Bourdieu, P. (2005). Dystynkcja: społeczna krytyka władzy sądzenia (przeł. P. Biłos). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Bourdieu, P., Wacquant, L. (2001). Zaproszenie do socjologii refleksyjnej (przeł. A. Sawisz). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Breuer, J., Elson, M. (2017). Frustration-aggresion theory. W: P. Sturmey (red.). The Wiley Handbook of Sport and Aggresion. Wiley & Blackwell: Chichester.
Clifford, J. (2006). Praktyki przestrzenne: badania terenowe, podróże i praktyki dyscyplinujące w antropologii (przeł. S. Sikora). W: E. Nowicka. M. Kempny (red.). Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje. Warszawa: PWN.
Cohen, B. (2009). Survival an Israeli Ju-Jitsu school of martial arts. Violence, body, practice and the national. Ethnography, nr 10, 153-183.
Cohen, B. (2006). Kime and the moving body: somatic codes in the Japanese Martial Arts. Body & Society, vol. 12 (nr 4), 73-93.
Crossley, N. (2005). Mapping reflexive body techniques: on body modification and maintenance. Body & Society, vol. 11 (nr 1), 1-35.
Csordas, T. (1990). Embodiment as a paradigm for anthropology. Ethos, vol. 18 (nr 1), 5–47.
Dalsgaard, S. (2013). The field as a temporal entity and the challenges of the contemporary. Social Anthropology/Anthropologie Sociale, nr 21 (z. 2), 213-225.
Darmas, M. (2019). Na dystans. Rozważania socjologiczne o boksie. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
De Certeau, M. (2008). Wynaleźć codzienność: sztuki działania (przeł. Katarzyna Thiel-Jańczuk). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Dinkovici, A. (2012). Globalization and shared practices: on brazilian jiu-jitsu and pain communities. Annual Roum. Anthropology, nr 49, 36-54.
Douglas, M. (2007). Czystość i zmaza (przeł. M. Bucholc). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Dunning , E. (1999). Sport matters: Sociological Studies of Sport, Violence, and Civilization. London, New York: Routledge.
Elias, N. (2011). O procesie cywilizacji (przeł. K. Markiewicz, T. Zabłudowski). Warszawa: W.A.B.
Elias, N., Dunning, E. (1986). Quest for excitement. Sport and leisure in the civilising proces. Oxford: Basil Blackwell.
Farrer, D.S. (2018). Performance ethnography. W: P. Bowman (red.). Martial arts studies reader. London: Rowman & Littlefield International.
Foucault, M. (2009). Nadzorować i karać. Narodziny więzienia (przeł. T. Komendant). Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Geertz, C. (2005a). Interpretacje kultur. Wybrane eseje (przeł. M. Piechaczek). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Geertz, C. (2005b). Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zairesu antropologii interpretatywnej (przeł. D. Wolska). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Giddens, A. (2012). Nowoczesność i tożsamość (przeł. A. Szulżycka). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Goffman, E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości (przeł. A. Dzierżyński, J. Tokarska-Bakir). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Gołębiewska, M. (2004). Sensotwórcza rola ciała w samopoznaniu według Maurice’a Merleau-Ponty’ego. Teksty drugie, nr 1-2, 237-251.
Hannerz, U. (2006). Studying Down, Up, Sideways, Through, Backwards, Forwards, Away and at Home: Reflections on the Field Worries of an Expansive Discipline. W: S. Coleman, P. Collins (red.). Locating the field. Space, place and the context in anthropology. Oxford, New York: Berg.
Hastrup, K. (2008). Droga do antropologii. Między doświadczeniem a kulturą (przeł. E. Klekot). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Hastrup, K. (2006). O ugruntowaniu się światów – podstawy empiryczne antropologii (tłum. M. Bucholc). W: E. Nowicka. M. Kempny (red.). Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje (ss. 87-99). Warszawa: PWN.
Hockey, J., Allen Collinson, J. (2007). Grasping the phenomenology of sporting bodies. International review for the sociology of sport, nr 2(42), 115-131.
Jakubowska, H. (2009). Socjologia ciała. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Jakubowska. H. (2013). Płciowe porządki – granice płci w sporcie według Mary Douglas. Człowiek i Społeczeństwo/Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wydział Nauk Społecznych, t. 36, z. 1, 113-127.
Kacperczyk, A. (2014). Autoetnografia – technika, metoda, nowy paradygmat? O metodologicznym statusie autoetnografii. Przegląd socjologii jakościowej 2014, tom X (nr 3), 32-76.
Levi, H. (1997). Sport and melodrama – the case of Mexican professional wrestling. Social text, nr 50, 57-68.
Lyon, M. L., Barbalet, J.M. (1994). Society’s body: emotion and the somatization of the social theory. W: T. Csordas (red.). Embodiment and experience. The existential ground of culture and self . Cambridge UK: Cambridge University Press.
Melosik, Z. (2006). Kryzys męskości w kulturze współczesnej. Oficyna Wydawnicza Impuls: Kraków.
Merleau-Ponty, M. (2001). Fenomenologia percepcji (tłum. M. Kowalska, J. Migasiński). Warszawa: Fundacja Aletheia.
Ngai, P. (2010). Pracownice chińskich fabryk (przeł. I. Czyż). Poznań: Bractwo Trójka.
Okely, J. (2007). Uprzywilejowane, wyćwiczone i ułożone. Szkoły z internatem dla dziewcząt. (przeł. M. Petryk, A. Kościańska). W: R. Hryciuk, A. Kościańska (red.). Gender. Perspektywa antropologiczna. Tom II: Kobiecość, męskość, seksualność. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Ossowska, M. (2000). Ethos rycerski i jego odmiany. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pink, S. (2009). Doing sensory ethnography. Londyn-Thousend Oaks-New Delhi-Singapore: SAGE Publications.
Rakowski, T. (2009). Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy. Etnografia człowieka zdegradowa-nego. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo, Obraz, Terytoria.
Rakowski, T. (2011). Teren, czas, doswiadczenie: o specyfice wiedzy antropologicznej po zwrocie krytycznym. W: T. Buliński, M. Kairski (red). Teren w antropologii. Praktyka badawcza we współczesnej antropologii kulturowej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Rakowski, T. (2018), Etnografia przedtekstowa. Fenomenologiczne korzenie interpretacji antropologicznej, Teksty Drugie, nr 1, 16-40.
Samudra, J.K. (2008). Memory in our body. Thick participation and the Translation of the Kinetic Experience. American Ethnologist, vol. 35 ( nr 4), 665-681.
Sassatelli, R. (2010). Fitness culture. Gyms and the commercialisation of discipline and fun. Houndsmills: Palgrave Macmillan.
Schilling, Ch. (2010). Socjologia ciała. (przeł. M. Skowrońska). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sisjord, M-K. (1997). Wrestling with gender. A study of young female and male wrestlers’ experiences of physicality. International review for the sociology of sport, nr 32/4, 433-438.
Spencer, D. (2009). Habit(us), body techniques and body callusing: an ethnography of Mixex Martial Arts. Body & Society, vol. 15 (nr 4), 119-143.
Steinberg, D.L. (1996). Cultural regimes of the body: an introduction. Women: A cultural review, vol. 7 (nr 3), 669-677.
Shusterman, R. (2016). Myślenie ciała. Eseje z zakresu somaestetyki (przeł. P. Poniatowska). Warszawa: Intytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Wacquant, L. (2004). Body & soul: notebooks of an apprentice boxer. New York: Oxford University Press.
Wacquant, L. (2005). Carnal connections: On Embodiment, Apprenticeship and Membership. Qualitative sociology, vol. 28 (nr 4), 445-474.
Wacquant, L. (2011). Habitus as a topic and tool: reflections of becoming a prizefighter. Qualitative research in psychology, vol. 8 (nr 1), 81-92.
Wasilewski, J. (2006). Retoryka dominacji. Wydawnictwo Trio: Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
- utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
- wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
- rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 478
Liczba cytowań: 0