Pierwszy tom Ludu - Manifest Programowy antropologii/ etnologii/ etnografii - ludoznawstwa polskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud102.2018.02Słowa kluczowe
historia etnologii, etnologia, krytyka naukowa, kultura ludowa, Lud - czasopismo, społeczeństwo pierwotneAbstrakt
Wydanie we Lwowie przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze w 1895 roku pierwszego tomu Ludu faktycznie pełniącego funkcję czasopisma ogólnokrajowego, było wielkim wydarzeniem. To ZWAK, Wisła i właśnie Lud, dzięki ruchliwości swoich twórców i ich rozległych krajowych oraz światowych kontaktach, mogły w podzielonym przez zaborców kraju stanowić forum wymiany myśli, przedstawiania w całości dorobku etnologów, dzielenia się doświadczeniami.
Na grunt Polski przenosiły myśl Herdera, myśl nurtu romantycznego budując jeden z tak istotnych dla kultury narodowej mitów założycielskich - mit kultury ludowej. Przyswajały anglosaskie teorie ewolucjonizmu i tak ważną dla nas koncepcję społeczeństwa pierwotnego i jego reprezentację w postaci kultury ludowej. Pierwszy tom Ludu był swoistym Manifestem Programowym, którego następstwa można było obserwować w badaniach etnologicznych aż do końca lat 60.XX wieku.
W artykule zwracamy uwagę na początki krytyki naukowej w etnologii polskiej na przykładzie pierwszego tomu Ludu oraz innych czasopism etnograficznych XIX i pierwszej połowy XX wieku. Jest to wyraz niezgody z naszej strony na głoszony w latach 70. XX wieku pogląd, że tak zwana „etnografia tradycyjna” reprezentowała (zgodnie z argumentami filozoficznej szkoły poznańskiej J.Kmity) przednaukowy etap rozwoju nauki, co spychało rezultaty jej badań do lamusa historii. Temu wnioskowaniu sprzyjała sytuacja zmiany paradygmatu co wydawało się stawiać nieprzekraczalne granice między „tradycyjna” i „nową” etnografią. Czy jednak dość starannie odczytujemy stare teksty? Jak je obecnie interpretujemy ? powstają liczne pytania o rozumienie zasad krytyki naukowej kiedyś i dziś. Jaką naukę możemy wyciągnąć ze starych tekstów?
Bibliografia
Bateson, G. (1972).
Steps to an Ecology of Mind, Chicago: University of Chicago Press
Bateson, G. (1996 [1979 oryg.]). Umysł i przyroda - jedność konieczna (przeł. A.Tanalska-Dulęba). Warszawa, PIW
Benedyktowicz, Z., Robotycki, Cz., Stomma, L., Tomicki, R., Wasilewski, J.S.(1980)
Antropologia kultury w Polsce - dziedzictwo, pojęcia, inspiracje. Materiały do Słownika. Polska Sztuka Ludowa 1980, 34(1) s.47-60.
Burszta, W.J. (2014) Etnografia ludowości. W: B. Fatyga, R. Michalski (red.) Kultura ludowa : teorie, praktyki, polityki. Warszawa: Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, (s.107-133)
Czekanowski, J. 1946. Półwiecze Towarzystwa Ludoznawczego , Lud 1939-45 t.36 s.33-89
Franko, I. 1895. Najnowsze prądy w ludoznawstwie, Lud t.1: 1895, s.4-16
Hacking, I. 1992. World-Making by Kind-Making, Child Abuse for example. M.Douglas, iD. Hull (eds.) W: How Classification Works: Nelson Goodman among the social sciences (s.180-238) Edinburgh, Edinburgh University Press
Jasiewicz, Z. 2011, Początki polskiej etnologii i antropologii kulturowej (od końca XVIII wieku do roku 1918) Poznań: Wydawnictwo Instytutu im. Oskara Kolberga
Kapełuś, H., Krzyżanowski, J.(red), 1982, Dzieje folklorystyki polskiej 1864-1916 Warszawa: PWN
Krawczyk-Wasilewska, V. 1995. O folklorystyce polskiej w stulecie Ludu. Lud, t. 78, s.69-80
Kuper, A. 2009, Wymyślanie społeczeństwa pierwotnego transformacje mitu
(oryg.1988) The invention of primitive society : transformations of an illusion, (przeł. T.Sieczkowski, A.Dąbrowska), Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Kutrzeba-Pojnarowa, A. 1977. Kultura ludowa i jej badacze – mit czy rzeczywistość, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza
Kutrzebianka, A. 1948. Rozwój etnografii i etnologii w Polsce, Kraków: Polska Akademia Umiejętności,
Posern-Zieliński, A. 1995, Etnologia polska między ludoznawstwem a antropologią, Poznań: Wydawnictwo Drawa
Rak, M. 2012. Korespondencja Antoniego Kaliny z Sewerynem Udzielą. Lud t.96 s.273-280
Sokolewicz, Z. 2016. Etnografia/ etnologia/ antropologia a nauki historyczne wobec koncepcji społeczeństwa pierwotnego. Rocznik Antropologii Historii R.V, nr 1 (8) 2015 s.17-26.
Starnawski, J. 1967. Pięćdziesiąt trzy listy Jana Karłowicza do Hieronima Łopacińskiego 1888-1903 . Lud t.51 (cz.2). s.585-598
Stocking, G.W. Jr., 1971 What’ s in a name? The origins of the Royal Anthropological Institute, Man. New Series, v. 6 No3 (sep.1971)
Terlecka, M. (red.) 1973. Historia etnografii polskiej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
- utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
- wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
- rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 507
Liczba cytowań: 0