Wyhodować grubą skórę. Ucieleśniona praca i (nie)przyjemność w antropologicznych badaniach jedzenia w Meksyku
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud109.2025.10Słowa kluczowe
badania terenowe, autoetnografia, ucieleśnienie, jedzenie, gender, przyjemność, samo-troska, Oaxaca, MeksykAbstrakt
Abstrakt
Niniejszy artykuł opiera się na wynikach długotrwałych (wielomiejscowych i wieloczasowych) badań terenowych przeprowadzonych przez autorkę w latach 2011-17 i 2021-25 w mieście Oaxaca i okolicznych społecznościach - regionie uważanym za „serce meksykańskiej gastronomii”. Sięga również do wcześniejszych doświadczeń zebranych podczas pracy terenowej latach 1999-2006 w colonias populares miasta Meksyk. Autorka odnosi się krytycznie do ugruntowanego w rodzimej antropologii postrzegania pracy w terenie (rozumianej klasycznie jako obserwacja uczestnicząca) jako wynikającej z pasji i zawsze przyjemnej. Używając narzędzi analitycznych antropologii feministycznej, w tym autoetnografii analizuje niedoceniane, pomijane i przemilczane aspekty antropologicznych studiów jedzenia. Skupia się na ucieleśnionych, zmysłowych i afektywnych (nie)przyjemnych aspektach takich badań, w tym codziennych strategiach (prze)życia związanych z konsumpcją (nie)znanego pożywienia i samo-troską podczas pobytów badawczych w Meksyku.
Bibliografia
Abarca, M. E.(2006), Voices in the kitchen. Views of Food and the World from Working-Class Mexican and Mexican American Women, Austin: Texas University Press.
Abarca, M. E. (2007). Charlas Culinarias: Mexican Women Speak from Their Public Kitchens. Food and Foodways. 15(3-4), 183-212.
Barabas, A. M. (2021). La autogestión de la pandemia Covid-19 en los pueblos originarios de Oaxaca, México. Cuadernos del Sur, 26 (50): 100-115.
Bidaseca, K. (2022). Feminismos decoloniales. W:M. Rufer (red.) La colonialidad y sus nombres: conceptos claves.(s.139-158). CLASCO/siglo veintiuno editores.
Brulotte, R. L., Di Giovine, M. A. (2014). Introduction: Food and Foodways as Cultural Heritage. W: R. L. Brulotte, M.A. Di Giovine (red.) Edible identities: Food as Cultural Heritage (s.1-28). Ashgate.
Brulotte, R. L., Starkman A. (2014). Caldo de Piedra and Claiming Pre-Hispanic Cuisine as Cultural Heritage. W: R. L. Brulotte, M.A. Di Giovine (red.) Edible identities: Food as Cultural Heritage (s. 109-124). Ashgate.
Brulotte, R. L. (2025). Mezcal in Oaxaca. A Craft Spirit for the Global Marketplace. Austin: University of Texas Press.
Buenahora, G. (2018). Experiencias silenciadas: breves apuntes sobre la cocina afromexicana. Diario de Campo Cuarta Epoca, 2 (4), 74-85.
Campbell, H., Green, S. (1996). A History of Representations of Isthmus Zapotec Women. Identities 3, 1-2: 155-82.
Campbell, H. (2001). Mexican Memoir: A Personal Account of Anthropology and Radical Politics in Oaxaca. Bergin & Garvey.
Christie, M. E. (2008). Kitchenspace. Women, Fiestas and Everyday Life in Central Mexico. Austin: Texas University Press.
Cohen, J. H. (2015). Eating Soup without a Spoon: Anthropological Theory and Method in the Real World. Texas University Press.
Cohen, J. H., Kershenovich Schuster, P. (2019). To Eat Chapulines in Oaxaca, Mexico: One Food, Many Flavors W: S. I. Ayora-Diaz (red.) Taste, Politics, and Identities in Mexican Food (s. 131-146). London, New York: Bloomsbury.
Cohen, J. H., Mata-Sánchez, N. D. (2021). Challenges, inequalities and COVID-19: Examples from indigenous Oaxaca, Mexico. Global Public Health, 16 (4), 639–649. doi.org/10.1080/17441692.2020.1868548
Coronado Malagón, M. (2009). Las Viajeras Zapotecas del Istmo de Tehuantepec y el ferrocarril. Cuadernos del Sur, 14 (27), 53-68.
Counihan, C.M. (2009). A Tortilla is like Life. Food and Culture in San Luis Valley of Colorado. The University of Texas Press.
Curiel, Charlynne (2021). Hacia una antropología feminista de la relación de las mujeres y las cocinas: una propuesta desde Oaxaca. Boletín Colegio de Etnólogos y Antropólogos Sociales, A.C, 109-124.
Davis, D.-A,, Craven, C. (2022). Feminist Ethnography. Thinking through Methodologies, Challenges, and Possibilities, wyd. 2, Lanham: Rowman & Littlefield.
Davis, J., Spencer, D. (red.) (2010). Emotions in the Field: The Psychology and Anthropology of Fieldwork Experience. Stanford, CA: Stanford University Press.
DeSolier, I. (2013), Food and the Self. Consumption. Production and Material Culture. Bloomsbury.
Douglas, M. (red.) (1987). Constructive drinking: perspectives on drink from anthropology. London and New York: Routledge.
Driessen, H., Jansen, W. (2013). The Hard Work of Small Talk in Ethnographic Fieldwork. Journal of Anthropological Research, 69, 249-263.
Dunn E. (2008). Prywatyzując Polskę. O bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy. tłum. Przemysław Sadura, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Ellis, C., Bochner. A. (2000), Autoethnography, personal narrative, reflexivity. Researcher as subject. W: Handbook of Qualitative Research. 2nd Edition (red.) N. K. Denzin, Y. S. Lincoln, Thousand Oaks: Sage Publications.
Flores Ulloa, J. (2010). !Mucho Gusto! Gastronomía y turismo cultural en el Istmo de Tehuantepec. Oaxaca: CONACULTA.
Hannerz, U. (2006). Studying Down, Up, Sideways, Through, Backwards, Forwards, Away and at Home: Reflections on the Field Worries of an Expansive Discipline. W: S. Coleman, P. Collins (red.) Locating the Field Space, Place and Context in Anthropology (s.23-42). Oxford, New York: Berg.
Hernández-Cordero, A., Vázquez-Medina, J. A., (2024). Alimentación y gentrificación en América Latina. ICONOS, 79 (XVIII), 7-14.
Hernández Díaz, J. (2019). Reconstrucción de la negritud y políticas del reconocimiento: afrodescendientes en Oaxaca. Journal of Latin American and Caribbean Anthropology, 1-18, DOI: 10.1111/jlca.12418
Hochschild, A. R. (1983). The Managed Heart: Commercialization of Human Feeling. The University of California Press.
Howell, S. (2018 [2023]). Ethnography. W: The Open Encyclopedia of Anthropology. W: F. Stein, (red.) Facsimile of the first edition in The Cambridge Encyclopedia of Anthropology, : 10.29164/18ethno.
Howell, S., Talle, A. (red.) (2012). Returns to the Field: Multitemporal Research and Contemporary Anthropology. Indiana University Press.
Howes, D. (red.) (2005). Introduction. W: D. Howes (red.) Empire of the Senses: The Sensual Culture Reader, (s. 1-17).Oxford, New York, Berg.
Ingold, T. (2016). That’s enough about ethnography. HAU: Journal of Ethnographic Theory, 4(1), 338-95.
Johnston, J., Baumann, S. (2015). Foodies: Democracy and Distinction in the Gourmet Foodscape. 2ed. London, New York: Routledge.
Kleinmann, S., Kopp, M.A. (red.) (1993). Emotions and Fieldwork. Londyn: Sage.
Long, L. M. (2004). Culinary Tourism: A Folkloristic Perspective on Eating and Otherness. W: L. M. Long (red.) Culinary Tourism (s. 20-50). Lexington: The University Press of Kentucky.
Lupton, D. (1996). Food, the body and the self. Sage.
Magaña, González, C. R. (2016). Technologies and techniques in rural Oaxaca’ Zapotec kitchens. W: S. I. Ayora-Diaz (red.). Cooking Technology. Transformations in Culinary Practice in Mexico and Latin America (s. 55–68). London, New York: Bloomsbury.
Marcus, G. (1995). Ethnography in/of the World Systems: The Emergence of Multi-Cited Ethnography, Annual Review of Anthropology, 24, 95-117.
McLean, A. (2014). The intersection of gender and food studies, W: K. Abala (red.) Routledge International Handbook of Food Studies (s.250-264). London, New York: Routledge.
Montessi, L. (2018). Diabetes, alcohol abuse, and inequality in southern Mexico A synergistic interaction. Medicine Anthropology Theory 5 (1): 1–24; https://doi.org/10.17157/mat.5.1.541.
Montesi, L., Sheild Johansson, M. (2021). Dog Bites and Gastrointestinal Disorders: Our Everyday Bodies in Teaching Anthropology and Fieldwork Preparation, 10 (3), 59-69. Teaching Anthropology.
Moore, L. J., Del Biondo, K. (2017). Interactions Between Self, Embodied Identities and Food. Considering Race Class and Gender. W: M.C. Rawlinson, C. Ward (red.) The Routledge Handbook of Food Ethics (s.16-26), London, New York: Routledge.
Moreno-Black, G. (2019). The Anthropology of Food and Food Anthropology. A Sociocultural Perspective. W: J. Chrzan, J. Brett (red.) Food Culture Anthropology, Linguistics, and Food Studies (s. 31-46). Berghahn.
Naccarato P., Le Besco, K. (2012). Culinary Capital. London, New York: Berg.
Nahmad y Sittón, S. (2008). Mexico: Anthropology and the Nation-State. W: D. Poole (red.) A Companion to Latin American Anthropology (s.128 -149. Blackwell Publishing.
Nahmad y Sittón, S., Ortiz Nahón, A. (red.) (2020). Comunidades afromexicanas en la Región Cañada y su relación intercultural con los pueblos indígenas y mestizos que forman parte de la región (en Oaxaca), CIESAS Pacifico Sur, CONACYT.
Oakley, J. (2007). Fieldwork Embodied, The Sociological Review, 55(1), 65-79.
Palska, H. (2002). Bieda i dostatek. O nowych stylach życia w Polsce końca lat dziewięćdziesiątych. Warszawa: Wydawnictwa IFiS PAN.
Parker, B., Brady, J., Power, E., Belyea, S. (red.) (2019). Feminist Food Studies. Intersectional Perspectives. Toronto: Women’s Press.
Peña Sánchez, E. Y., Hernández Albarrán, L. (2022). Herencia e intercambios culturales. La culinaria afrodescendiente en México. W: E. Y., Peña Sánchez, L Hernández Albarrán,. Tradición y patrimonio alimentario (s. 223-248).México: Secretaría de Cultura-INAH.
Pérez, R. L. (2000). Fiesta as tradition, fiesta as change: ritual, alcohol and violence in a Mexican community. Research Report. Addiction, 95(3), 365-373.
Pérez, R. L. (2019a). The Taste of Oaxaca: It’s to Die For! W: S. I. Ayora-Diaz (red.) Taste, Politics, and Identities in Mexican Food, (s. 147-160). London, New York: Bloomsbury.
Pérez, R.L. (2019b). Interviewing Epistemologies. From Life History to Kitchen Table Ethnography. W: J. Chrzan, J. Brett (red.) Food Culture Anthropology, Linguistics, and Food Studies (s. 47-57). Berghahn.
Pilcher, J. (2018). The land of seven moles: Mexican culinary nationalism in an age of multiculturalism, Food, Culture & Society, 21:5, 637-653.
Pink, S. (2009). Doing Sensory Ethnography. Sage.
Saucedo-Arteaga Gabriel J. et al. (2023), Alimentación y poder estructural en afromexicanos de la Costa Chica y Veracruz. Hacienda, ranchos, ejido, pueblos, Estudios Sociales Revista de Alimentación Contemporánea y Desarrollo Regional, 33 (6), https://doi.org/10.24836/es.v33i61.1286
Segato Rita (2021). La crítica de la colonialidad en ocho ensayos: Y una antropología por demanda. 2da edición revistada. Prometeo Libros.
Stoller, P. (1989). The Taste of Ethnographic Things: The Senses in Anthropology. Pennsylvania: The University of Pennsylvania Press.
Sutton, D. (2006). Cooking Skills, the Senses, and Memory: The Fate of Practical Knowledge. W: E. Edwards et al. (red.) Sensible Objects: Colonialism, Museum and Material Culture (s. 87-118.
Swinbank. V.A. (2021). Women’s Food Matter. Stirring the Pot. palgrave macmillan
Walmsley, E. (2005). Race, Place and Taste: Making Identities Through Sensory Experience in Ecuador. Etnofoor, 18(1), 43–60. http://www.jstor.org/stable/25758085
Voski Avakian, A., Haber, B. (2005). From Betty Crocker to Feminist Food Studies: Critical Perspectives on Women and Food. University of Massachusetts Press.
Zamorska, J. (2015). Prestige and alcohol in South Mexican fiesta. Drinking with saint patrons in the central valleys of Oaxaca. Religion and Food, 26 (2), 250–63.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Renata Hryciuk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
- utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
- wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
- rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 100
Liczba cytowań: 0
