Strój krakowsko-dolnośląski. Ku dialogicznej kolaboracji, hybrydyzacji i otwarciu na user experience
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud109.2025.12Słowa kluczowe
strój ludowy, zespoły ludowe, Dolny Śląsk, partycypacyjne badania w działaniu, user experience, hybrydyzacja, procesy grupotwórczeAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest wybieranie stroju ludowego przez amatorski zespół ludowy Sąsiadeczki z Dobrzenia na Dolnym Śląsku. Na tle powojennej historii regionu oraz współczesnych praktyk kulturowych, autorka analizuje proces decyzyjny dotyczący stroju jako działanie hybrydyczne, łączące elementy dziedzictwa, gust estetyczny i doświadczenie użytkowniczek. Materiał zebrano podczas warsztatów etnograficznych prowadzonych z zespołem, z wykorzystaniem metod dialogicznych, eksperymentalnych i partycypacyjnych. Strój ludowy ukazany jest jako „trzecia przestrzeń” (H. Bhabha) – nie tyle reprodukcja, co pole negocjacji tożsamości, wspólnoty i funkcjonalności, a także element procesu grupotwórczego. Wprowadzenie kategorii „user experience” pozwala dostrzec, że współczesne wybory strojów ludowych wynikają również z potrzeb ciała, wygody, poczucia przynależności i codziennej praktyki, a nie tylko z dążenia do etnograficznej „poprawności”. Artykuł postuluje uznanie stroju ludowego za dynamiczne narzędzie wspólnototwórcze i przestrzeń społecznego działania, a także zwrócenie uwagi na nowe, partycypacyjne, metody jego badania.
Bibliografia
Bazielich, B. (1986). Funkcja i wartość strojów regionalnych. Karkonosze, 102(2).
Bhabha, H. K., & Dobrogoszcz, T. (2010). Miejsca kultury. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Brubaker, R. (2006). Ethnicity without groups (1. Harvard Univ. Press paperback ed). Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
Brzezińska, A. W. (2009). Specjaliści od kultury ludowej ? NAUKA, (3), 155–172.
Brzezińska, A. W., & Słomska-Nowak, J. (2011). Specjaliści od kultury ludowej? W: H. Rusek & A. Pieńczak (Red.), Etnologiczne i antropologiczne obrazy świata – konteksty i interpretacje. Prace ofiarowane Profesorowi Zygmuntowi Kłodnickiemu w 70. rocznicę urodzin (ss. 62–74). Cieszyn–Katowice: Uniwersytet Śląski.
Chomiak-Orsa, I., & Łuczak, K. (2022). The Importance of User Research Methods in User Experience Design. Informatyka Ekonomiczna, 2022(4), 1–8. https://doi.org/10.15611/ie.2022.1.01
Clifford, J. (1995). Autorytet etnograficzny. W: M. Kempny & E. Nowicka (Red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej (ss. 317–344). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Derejczyk, M., Janiszewska, J., Kasprzyk, D., Kurpiel, A., Lewińska, A., & Majewska, I.
(2015). Zespoły ludowe – raport z badań. Fundacja Ważka.
Fudala, R. (2022). Tożsamość etniczna jako zmienna. O możliwości implementacji narzędzi pomiarowych do badań nad problematyką tożsamości. https://doi.org/10.34767/PP.2022.02.07
Golla, H. (2013). Dolnośląski strój ludowy. Tradycja w konfrontacji ze współczesnością. W A. W. Brzezińska & M. Tymochowicz (Red.), Stroje ludowe jako fenomen kulturowy (s. 103–110). Wrocław.
Golla, H. (2025). Stroje regionalne osadników na Dolnym Śląsku, Wrocław.
Grabowska, A. (2018). Wartość czy ułomność? Kopie i rekonstrukcje w zbiorach etnograficznych. Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej, 5, 25–54. https://doi.org/10.12775/ZWAM.2018.5.03
Holmes, D. R., & Marcus, G. E. (2005). Cultures of expertise and the management of globalization: Toward the re-functioning of ethnography. In A. Ong & S. J. Collier (Eds.), Global assemblages: Technology, politics, and ethics as anthropological problems (pp. 235–252). Oxford: Blackwell.
Holmes, D. R., & Marcus, G. E. (2008). Collaboration today and the re-imagination of the classic scene of fieldwork encounter. Collaborative Anthropologies, 1(1), 81–101.
Klekot, E. (2014). Samofolkloryzacja. Współczesna sztuka ludowa z perspektywy krytyki postkolonialnej. Kultura Współczesna, 1, 86–99.
Klekot, E. (2021). Kłopoty ze sztuką ludową: Gust, ideologie, nowoczesność. Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki : Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Kubera, J. (2017). Francuzi, Algierczycy? Relacje między identyfikacjami Francuzów algierskiego pochodzenia. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kuligowski, W. (2022). Prowincjonalizując Bourdieu: O źródłach i badaniach gustu ludowego. LUD. Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego i Komitetu Nauk Etnologicznych PAN, 106, 337–347. https://doi.org/10.12775/lud106.2022.12
Kurpiel, A. (2018). Strój na scenie (na podstawie badań porównawczych amatorskich zespołów ludowych). W: A. W. Brzezińska (Red.), Współczesna problematyka badań nad strojami ludowymi (ss. 151–160). Wrocław.
Kurpiel, A. (2025). Lower Silesian Costume: Transposition of Prewar Heritage Within Folkloristic and Regional Frameworks. Sprawy Narodowościowe. Seria nowa, (56). https://doi.org/10.11649/sn.3261
Kurpiel, A., & Lewińska, A. (2015). Zespoły ludowe – geneza zjawiska. Zeszyty Wiejskie, 21, 257–262.
Kwiecińska, M. (2013). Strój krakowski w przestrzeni miejskiej. W: A. W. Brzezińska & M.
Tymochowicz (Red.), Stroje ludowe jako fenomen kulturowy (ss. 143–150). Wrocław.
Lachowicz-Tabaczek, K., & Cisek, S. (2006). Wpływ przekonań o stałości – zmienności charakteru narodowego na stereotypy i ustosunkowanie do innych narodowości. Psychologia Społeczna, 2(2), 23–32.
Lassiter, L. E. (2005). The Chicago guide to collaborative ethnography. Chicago, Ill.: Univ. of Chicago Press.
Lewińska, A. (2015). Działalność społeczna zespołów ludowych. Zeszyty Wiejskie, 21, 283–288. https://doi.org/10.18778/1506-6541.21.22
Rakowski, T. (Red.). (2013). Etnografia/animacja/sztuka: Nierozpoznane wymiary rozwoju kulturalnego. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Risse, T. (2003). The Euro between national and European identity. Journal of European
Public Policy, 10(4), 487–505.
Seweryn, T. (1950). Strój dolno-śląski: Pogórze. Lublin: nakł. Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego.
Trebunia-Staszel, S. (2020). Strój, który łączy i dzieli: Transpozycje i rekonstrukcje w stroju podhalańskim w kontekście procesów tożsamościowych. W: A. W. Brzezińska, A. Paprot-Wielopolska & M. Tymochowicz (Red.), [Re]konstruowane stroje ludowe jako znak manifestowania tożsamości lokalnej (ss. 305-318). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Wilson, E. (2007). Adorned in dreams: Fashion and modernity (Rev. and upated ed). London ; New York: I. B. Tauris.
Woźniak, A (2013). Strój regionalny czy strój z regionu? Wystąpienie na konferencji
„Dziedzictwo kulturowe wsi świętokrzyskiej i północnego Podkarpacia – wiedza, dobre praktyki, wyzwania”, Ciekoty, https://www.youtube.com/watch?v=CU5aE0xmBOI [dostęp: 29.04.2025].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Anna Kurpiel
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
- utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
- wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
- rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 53
Liczba cytowań: 0
