Miara, reguła, wytwór

Drewniany dom mieszkalny w badaniach Eugeniusza Jaworskiego

Abstrakt

W drugiej połowie lat 70. ubiegłego wieku Eugeniusz Jaworski podjął oryginalnie zaprojektowane badania nad górnośląskim budownictwem drewnianym. Jego poszukiwania początkowo mieściły się w formule tradycyjnych badań etnograficznych, ale były przede wszystkim nastawione na studia cywilizacjograficzne i historycznokulturowe. Przedmiotem pogłębionej analizy stała się dokumentacja architektoniczna drewnianego budynku mieszkalnego, który po rekonstrukcji usytuowany został w Górnośląskim Parku Etnograficznym. Analiza ta uwzględniała nie tylko dotychczasowe wyniki badań etnograficznych i architektonicznych, ale i obejmowała obszary uprzednio pomijane: wiedzę i kompetencje cieśli, w tym ścisłość pomiaru i zasadę konstruowania. Badania Jaworskiego cechowała samodzielność intelektualna i wnikliwość analityczna, a jednocześnie brak uproszczeń oraz protekcjonalizmu wobec tzw. kultury ludowej. W tradycyjnej etnografii aspekt czynnościowy bywał podporządkowany aspektowi przedmiotowemu, stąd trudno było odtworzyć algorytm dawnych działań wytwórczych Zasadniczym celem artykułu nie jest recenzowanie wydanej niedawno monografii, ale zwrócenie uwagi na problemy, z którymi musiał liczyć się badacz realizujący projekt usytuowany poza standardowym nurtem badań kulturologicznych. Doniosłość wytyczonego przez Jaworskiego kierunku studiów potwierdzają najnowsze, nieliczne, ale nowatorskie i oryginalne prace badaczy zachodnich. Natomiast na odzew badaczy polskich trzeba jeszcze poczekać.