Prawdziwa depresja i paternalizm kliniczny: etnografia realności diagnostycznej depresji w publicznej służbie zdrowia w Polsce
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud105.2021.05Słowa kluczowe
depresja, psychiatria, antropologia medyczna, Polska, realnośćAbstrakt
Artykuł jest etnograficznym studium procesów diagnostycznych zaburzeń depresyjnych we współczesnej Polsce i ich zmian po transformacji ustrojowej, ze szczególnym uwzględnieniem strategii podejmowanych przez lekarzy. Opierając się na badaniach etnograficznych prowadzonych w kontekstach klinicznych, artykuł omawia problem relacji między kategoriami diagnostycznymi a ich przedmiotami, odwołując się do pojęć realności i urealnienia. O ile zmiany klasyfikacji diagnostycznej od lat 90. XX wieku miały na celu zacieśnienie tej relacji, o tyle w praktyce klinicznej pozostaje ona luźna i nieoczywista. Przyczyniają się do tego nie tylko specyficzna ontologia zaburzeń psychicznych, którą trudno w pełni sprowadzić do obiektywnie wymierzalnych objawów, ale także kilka innych czynników: specyficzne zmiany w filozofii klasyfikacji diagnostycznych, wielowymiarowość diagnoz jako narzędzi klinicznych, administracyjnych i finansowych, oraz ich referencyjna natura, konotująca optymalne, choć nieosiągalne standardy opieki. Wpływa na to także pragmatyka pracy klinicznej i ograniczone zasoby samych pacjentów, które czynią z diagnoz narzędzie nieformalnych, instrumentalnych działań i „paternalizmu medycznego” lekarzy w odpowiedzi na braki w systemie opieki.
Bibliografia
Adams, V. (Red.). (2016). Metrics: What Counts in Global Health. Duke University Press.
Barthes, R. (2012). Roland Barthes Efekt rzeczywistości (M. P. Markowski, Tłum.). Teksty Drugie, 4, 119–126.
Beer, M. D. (1996). The dichotomies: Psychosis/neurosis and functional/organic: a historical perspective. History of Psychiatry, 7(26), 231–255. https://doi.org/10.1177/0957154X9600702603
Béhague, D. P., & MacLeish, K. (2020). The Global Psyche: Experiments in the Ethics and Politics of Mental Life. Medical Anthropology Quarterly, 34(1), 5–20. https://doi.org/10.1111/maq.12570
Bemme, D., & Kirmayer, L. J. (2020). Global Mental Health: Interdisciplinary challenges for a field in motion. Transcultural Psychiatry, 57(1), 3–18. https://doi.org/10.1177/1363461519898035
Bowker, G. C., & Star, S. L. (1999). Sorting Things Out: Classification and Its Consequences. MIT Press.
Brenner, N., & Theodore, N. (2002). Cities and the Geographies of “Actually Existing Neoliberalism”. Antipode, 34(3), 349–379. https://doi.org/10.1111/1467-8330.00246
Burawoy, M., & Lukács, J. (1992). The Radiant Past: Ideology and Reality in Hungary’s Road to Capitalism. University of Chicago Press.
Burri, R. V., & Dumit, J. (2007). Biomedicine as Culture: Instrumental Practices, Technoscientific Knowledge, and New Modes of Life. Routledge.
Chodoff, P. (2002). The Medicalization of the Human Condition. Psychiatric Services.
Clarke, A. E., Shim, J. K., Mamo, L., Fosket, J. R., & Fishman, J. R. (2003). Biomedicalization: Technoscientific Transformations of Health, Illness, and U.S. Biomedicine. American Sociological Review, 68(2), 161–194. https://doi.org/10.2307/1519765
Collier, S. (2005). Budgets and biopolitics. W A. Ong & S. Collier (Red.), Global Assemblages: Technology, Politics, and Ethics as Anthropological Problems (s. 373–390). Blackwell Publishing.
Collier, S. (2011). Post-Soviet Social: Neoliberalism, Social Modernity, Biopolitics. Princeton University Press.
Conrad, P., & Schneider, J. W. (1980). Deviance and Medicalization: From Badness to Sickness. Mosby.
Das, V., & Das, R. K. (2006). Pharmaceuticals in Urban Ecologies: The Register of the Local. W A. Petryna, A. Lakoff, & A. Kleinman (Red.), Global Pharmaceuticals: Ethics, Markets, Practices (s. 171–205). Duke University Press.
Davis, E. A. (2012). Bad Souls: Madness and Responsibility in Modern Greece. Duke University Press.
Dunn, E. C. (2008). Prywatyzując Polskę: O bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy (P. Sadura, Tłum.). Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Durkheim, É., & Mauss, M. (1963). Primitive Classification (R. Needham, Red.). The University of Chicago Press.
Fabian, J. (1983). Time and the Other: How Anthropology Makes Its Object (Repr. ed.). Columbia Univ. Press.
Faravelli, C., Ravaldi, C., & Truglia, E. (2005). Unipolar Depression. W E. J. L. Griez, C. Faravelli, D. J. Nutt, & J. Zohar (Red.), Mood Disorders: Clinical Management and Research Issues (s. 79–102). John Wiley & Sons.
Farmer, P. (2005). Pathologies of power: Health, human rights, and the new war on the poor: with a new preface by the author (2005 ed.). University of California Press.
Fisher, M. (2009). Capitalist realism: Is there no alternative? Zero Books.
Fisher, M. (2020). Realizm kapitalistyczny: Czy nie ma alternatywy? (A. Karalus, Tłum.). Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Foucault, M. (1971). The Order of Things: An Archaeology of the Human Sciences: T. 1st American. Pantheon Books.
Foucault, M. (1980). The History of Sexuality. Volume 1: An Introduction. Vintage Books.
Freeman, D., & Garety, P. A. (2003). Connecting neurosis and psychosis: The direct influence of emotion on delusions and hallucinations. Behaviour Research and Therapy, 41(8), 923–947. https://doi.org/10.1016/S0005-7967(02)00104-3
Hacking, I. (1990). The Taming of Chance. Cambridge University Press.
Hacking, I. (2002). Historical Ontology. Harvard University Press.
Healy, D. (1997). The Antidepressant Era. Harvard University Press.
Horwitz, A. V., & Wakefield, J. C. (2007). The Loss of Sadness: How Psychiatry Transformed Normal Sorrow into Depressive Disorder. Oxford University Press.
ICD-10: International statistical classification of diseases and related health problems. (2011). World Health Organization.
Jutel, A., & Nettleton, S. (2011). Towards a sociology of diagnosis: Reflections and opportunities. Social Science & Medicine, 73(6), 793–800. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2011.07.014
Kiejna, A., Piotrowski, P., Adamowski, T., Moskalewicz, J., Wciórka, J., Stokwiszewski, J., Rabczenko, D., & Kessler, R. (2015). The prevalence of common mental disorders in the population of adult Poles by sex and age structure – an EZOP Poland study. Psychiatria Polska, 49, 15–27. https://doi.org/10.12740/PP/30811
Kleinman, A. (1986). Social Origins of Distress and Disease: Depression, Neurasthenia, and Pain in Modern China. Yale University Press.
Kokanovic, R., Bendelow, G., & Philip, B. (2013). Depression: The ambivalence of diagnosis. Sociology of Health & Illness, 35(3), 377–390. https://doi.org/10.1111/j.1467-9566.2012.01486.x
Lane, C. (2008). Shyness: How Normal Behavior Became a Sickness. Yale University Press.
Leder, S., Kuliszkiewicz, D., Grzelak, J., Hoser, J., & Potocka, A. (1968). Rozpowszechnienie zaburzeń nerwicowych wśród pracowników handlu m. St. Warszawy a czynniki społeczne. Psychiatria Polska, 2(4), 413–420.
Lévi-Strauss, C. (1963). Structural Anthropology. Basic Books.
Lévi-Strauss, C. (1966). The Savage Mind. University of Chicago Press.
Martin, E. (2007). Bipolar Expeditions: Mania and Depression in American Culture. Princeton University Press.
Matza, T. (2009). MOSCOW’S ECHO: Technologies of the Self, Publics, and Politics on the Russian Talk Show. Cultural Anthropology, 24(3), 489–522. https://doi.org/10.1111/j.1548-1360.2009.01038.x
Matza, T. A. (2018). Shock Therapy: Psychology, Precarity, and Well-Being in Postsocialist Russia. Duke University Press.
Metzl, J. (2010). The Protest Psychosis: How Schizophrenia Became a Black Disease (1St Edition). Beacon Press.
Mol, A. (2002). The Body Multiple: Ontology in Medical Practice. Duke University Press.
Mol, A. (2008). The Logic of Care: Health and the Problem of Patient Choice. Routledge.
Moskalewicz, J., Kiejna, A., & Wojtyniak, B. (2012). Kondycja psychiczna mieszkańców Polski: Raport z badań „Epidemiologia zaburzeń psychiatrycznych i dostęp do psychiatrycznej opieki zdrowotnej - EZOP Polska”. Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Pickstone, J. V. (2001). Ways of Knowing: A New History of Science, Technology, and Medicine. University of Chicago Press.
Porter, T. M. (2000). Life Insurance, Medical Testing, and the Management of Mortality. W L. Daston (Red.), Biographies of Scientific Objects. University of Chicago Press.
Porter, T. M. (2006). Speaking Precision to Power: The Modern Political Role of Social Science. Social Research, 73(4), 1273–1294.
Potępa, E. (2021). Neurotyczna normalność: Realizm depresyjny i praktyki normalizacji depresji we współczesnej Polsce (3700-MGR-AL-280691) [Praca magisterska]. Uniwersytet Warszawski, Wydział „Artes Liberales”.
Rabinow, P. (1996). Artificiality and Enlightenment: From Sociobiology to Biosociality. W Essays on the Anthropology of Reason (s. 91–111). Princeton University Press.
Risør, M. B., & Nissen, N. (Red.). (2018). Diagnostic Fluidity: Working with Uncertainty and Mutability. URV.
Rose, N. (1989). Governing the Soul: The Shaping of the Private Self. Routledge.
Rose, N. (1996). Inventing Our Selves: Psychology, Power, and Personhood. Cambridge University Press.
Rose, N. (2006). Disorders Without Borders? The Expanding Scope of Psychiatric Practice. BioSocieties, 1, 465–484.
Rose, N. (2009). Normality and Pathology in a Biomedical Age. The Sociological Review, 57(2_suppl), 66–83. https://doi.org/10.1111/j.1467-954X.2010.01886.x
Rosenfeld, D., & Faircloth, C. (Red.). (2006). Medicalized Masculinities (annotated edition edition). Temple University Press.
Sokół, G. (2016). Working Through What Is: Depression and Agency in Poland’s 'New Reality" [Doctoral dissertation]. The New School for Social Research.
Ticktin, M. I. (2006). Where ethics and politics meet. American Ethnologist, 33(1), 33–49. https://doi.org/10.1525/ae.2006.33.1.33
Ticktin, M. I. (2011). Casualties of Care: Immigration and the Politics of Humanitarianism in France. University of California Press.
Witeska-Młynarczyk, A. (2019). Dziecięce doświadczenia ADHD: Etnografia spornej jednostki diagnostycznej. Oficyna Naukowa.
Wróblewski, M. (2018). Medykalizacja nadpobudliwości: Od globalnego standardu do peryferyjnych praktyk. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas.
Yurchak, A. (2006). Everything Was Forever, Until It Was No More: The Last Soviet Generation. Princeton University Press.
Žižek, S. (2008). The Sublime Object of Ideology. Verso.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 LUD. Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego i Komitetu Nauk Etnologicznych PAN
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
- utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
- wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
- rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 399
Liczba cytowań: 0
