W trosce o węchowy wymiar dziedzictwa. O „The Odeuropa Smell Explorer. Explore Europe’s Olfactory Heritage” oraz „Encyclopedia of Smell History and Heritage”
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2024.63.10Słowa kluczowe
dziedzictwo niematerialne, dziedzictwo węchowe, Odeuropa, Smell Explorer, Encyclopedia of Smell History and Heritage, nauki o kulturzeAbstrakt
Artykuł ma charakter raportu dotyczącego działań podejmowanych w ramach projektu Odeuropa (ODEUROPA: Negotiating Olfactory and Sensory Experiences in Cultural Heritage Practice and Research, HORYZONT 2020), w szczególności tych związanych pośrednio bądź bezpośrednio z dziedzictwem węchowym. Autorka skupia się przede wszystkim na opisie wymiernych efektów tych działań, dostępnych dzięki wyszukiwarce internetowej Smell Explorer oraz Encyclopedia of Smell History and Heritage. Projekt skupiony był na badaniach olfaktorycznego dziedzictwa Europy, wypracowaniu metod jego zachowania i opisu jako części materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a także ukierunkowanej promocji. Obecnie projekt jest formalnie zakończony, choć wciąż trwa stadium jego ewaluacji – uczestnicy publikują coraz więcej przeglądowych artykułów, informujących szersze grono badaczy o zastosowanych metodach, przebiegu badań, procesie zbierania, analizowania i interpretowania danych, a także płynących z nich wnioskach. Jest to projekt dotąd nieomawiany w Polsce – wpisuje się nie tylko w obszar badań związanych z etnografią i antropologią wielozmysłową, ale także, a może nawet przede wszystkim, w badania związane z historią i historią kultury Europy, którą próbuje się poszerzyć o aspekt węchowego dziedzictwa.
Bibliografia
Akers, T. (2021, 23 kwietnia). The Mauritshuis Museum Captures The Smell Of Art With The Art Of Smell. JingDaily Culture. Pozyskano z: https://jingdailyculture.com/mauritshuis-scents-in-color-immersive-smells/.
b.a. (2014, 22 października). York twinned with Viking city Jorvik. BBC News. Pozyskano z: https://www.bbc.com/news/uk-england-29721533.
b.a. (2021, 17 października). Jak pachnie Dama z łasiczką?. TVP Nauka. Pozyskano z: https://nauka.tvp.pl/56394460/jak-pachnie-dama-z-lasiczka.
b.a. (2023). Aromatorium Biblioteka Zapachów. Niewidomi.edu. Pozyskano z: https://www.niewidomi.edu.pl/muzeum-tyflologiczne-2/.
Bembibre, C., Strlič, M. (2022). From Smelly Buildings to the Scented Past: An Overview of Olfactory Heritage. Frontiers in Psychology, 12, 1–7. DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.718287.
bsz. (2008, 25 czerwca). W Gdańsku otwarto muzeum z zabytkami, odgłosami i zapachami średniowiecza. Nauka w Polsce. Historia i kultura. Pozyskano z: https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C113293%2Cw-gdansku-otwarto-muzeum-z-zabytkami-odglosami-i-zapachami-sredniowiecza.html.
Classen, C. (1993). World of Sense. Exploring the senses in history and across cultures. London: Routledge.
Classen, C., Howes, D., Synnott, A. (1994). Aroma: the cultural history of smell. London–New York: Routledge.
Corbin, A. (1998). We władzy wstrętu. Społeczna historia poznania przez węch. Od odrazy do snu ekologicznego (przeł. A. Siemek). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Crocker, J.C. (1985). Vital Souls: Bororo Cosmology, Natural Symbolism, and Shamanism. Tuscon–Arizona: University Arizona Press.
Czerwińska, K. (2018). Przepakować dziedzictwo: przeszłość jako projekcja rzeczywistości – przypadki śląskie. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
van Erp, M., Tullett , W., Christlein, V., Ehrhart, T., Hürriyetoğlu, A., Leemans, I., Lisena, P., Menini, S., Schwabe, D., Tonelli, S., Troncy, R., Zinnen, M. (2023). More than the Name of the Rose: How to Make Computers Read, See, and Organize Smells. The American Historical Review, 1, 335–369. DOI: https://doi.org/10.1093/ahr/rhad141.
Floyd, S., Roque, L.S., Majid, A. (2018). Smell Is Coded in Grammar and Frequent in Discourse: Cha’palaa Olfactory Language in Cross-Linguistic Perspective. Linguistic Anthropology, 28(2), 175–196. DOI: https://doi.org/10.1111/jola.12190.
Frydrykiewicz, F. (2023, 24 lutego). Nowa atrakcja pod Poznaniem. Jak pachną zioła, jak bursztyn, a jak odchody słonia? Rzeczpospolita.pl. Pozyskano z: https://turystyka.rp.pl/nowe-trendy/art38020171-nowa-atrakcja-pod-poznaniem-jak-pachna-ziola-jak-bursztyn-a-jak-odchody-slonia.
Howes, D. (2013). The Expanding Field of Sensory Studies – Sensory Studies. Sensory Studies [blog]. Pozyskano z: https://www.sensorystudies.org/sensorialinvestigations/the-expanding-field-of-sensory-studies.
Howes, D. (2021). Introduction: On the Geography and Anthropology of the Senses. In: D. Howes (ed.), Senses and Sensation: Critical and Primary Sources. Vol. 1: Geography and Anthropology (pp. 1–21). London–New York: Routledge.
Howes, D. (2022). The sensory studies manifesto. Tracking the sensorial revolution in the arts and human sciences. Toronto–Buffalo–London: University of Toronto Press.
Howes, D. (2023). Sensorial Investigations. A History of the Senses in Anthropology, Psychology, and Law. University Park: Pennsylvania State University Press.
Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r. Pozyskano z: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20111721018.
Listy dziedzictwa niematerialnego UNESCO. Pozyskano z: https://www.unesco.pl/no_cache/kultura/dziedzictwo-kulturowe/dziedzictwo-niematerialne/listy-dziedzictwa-niematerialnego/europa-i-ameryka-polnocna/francja/?print=1.
O’Meara, C., Majid, A. (2016). How Changing Lifestyles Impact Seri Smellscapes and Smell Language. Anthropological Linguistics, 58(2), 107–131. DOI: https://doi.org/10.1353/anl.2016.0024.
Odeuropa Smell Culture Fair – Plenary Session. Pozyskano z: https://www.youtube.com/watch?v=9Zgj-SWt3IM&t=2s.
Olfaktometria w badaniach dziedzictwa kulturowego: wychwytywanie, rekonstrukcja i konserwacja zapachów historycznych (2021–2024). Kierownik projektu: dr hab. Tomasz Sawoszczuk, konkurs: OPUS 20 +LAP, panel: HS2. Pozyskano z: https://granty.uek.krakow.pl/odotheka/.
Pietrowiak, K. (2019). Świat po omacku. Etnograficzne studium (nie)widzenia i (nie)sprawności. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Rygielska, M. (2012). W głąb Brazylii, w głąb etnologii. Laboratorium Kultury, 1, 36–55.
Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności (2010–2012). Kierownik projektu: prof. dr hab. Włodzimierz Bolecki, grant NCBiR. Pozyskano z: https://sensualnosc.pl/pl/zespol/login/?next=/pl/.
Sokołowska, Z. (2021). Jak pachną kolory? Artluk, 1–2, 26–29.
Sokołowska, Z. (2023). Fenomeny olfaktoryczne w kulturze i sztuce XX i XXI wieku [rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Adama Regiewicza. Katowice. Data obrony: 21.11.2023 r.]. Pozyskano z: https://bip.us.edu.pl/sites/default/files/2024-01/Zuzzana_Soko%C5%82owska%2C_rozprawa_doktorska.pdf.
Tullett, W. (2019). Smell in Eighteenth-Century England. A Social Sense. Oxford: Oxford University Press.
Tullett, W. (2023). Smell and the Past. Noses, Archives, Narratives. London: Bloomsburry.
Tunbridge, J. (1998). Zmiana warty. Dziedzictwo na przełomie XX i XXI wieku (przeł. A. Kamińska). Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Zapach – niewidzialny kod / Scent – an invisible code (2013) [praca zbiorowa towarzysząca wystawie]. Warszawa: Centrum Nauki Kopernik, Goethe-Institut, Instytut Francuski w Polsce.
Strony internetowe
Encyclopedia of Smell History and Heritage: https://explorer.odeuropa.eu/.
ODEUROPA: Negotiating Olfactory and Sensory Experiences in Cultural Heritage Practice and Research, HORIZON 2020: https://cordis.europa.eu/project/id/101004469/pl.
Odeuropa 2021, Smell Heritage – Sensory Mining: https://odeuropa.eu/.
Odeuropa Smell Explorer 2023. The Odeuropa Smell Explorer. Explore Europe’s Olfactory Heritage: https://explorer.odeuropa.eu/.
Strona internetowa artystki Klary Karvat: https://www.klararavat.com/single-post/2017/10/24/the-scent-of-amsterdam.
Vistit Kaunas. Installation of the Blind: https://visit.kaunas.lt/en/see-and-do/sights/museums-and-galleries/museum/installation-of-the-blind/.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Studia Etnograficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 73
Liczba cytowań: 0
