A journey to the end of the map. Destruction of cartography as a deconstruction – a pragmatic perspective
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2021.60.09Keywords
war cartography, deconstruction of the map, Second World War, Miron Białoszewski, pragmaticsAbstract
The paper concerns the topic of maps, functioning of maps and concepts of maps in the wartime conditions on the example of polish sources on Second World War. My point of departure is Miron Białoszewski’s account, as contained in his short story Rajza, of his family’s escape towards the Eastern border in September 1939. The story introduces many motifs, which are present in Białoszewski’s other texts concerning the war, and which are interpreted in the context of other sources (mostly literary sources). Maps used during the war had a propagandistic character; they confused their readers, allies and enemies alike. A wartime period results in a constant need for maps, but also in a shortfall of cartographic representations. At the same time, an ever-changing reality exposes their worthlessness and, in the most extreme cases, reduces them to secondary raw material. War is an extraordinary state, in which the process of deconstruction of cartography is accelerated. In this way, the criteria of critical currents in the theory and history of cartography are fulfilled. However, this deconstruction brings about the appreciation of its pragmatic aspect: it is the reader who, in specific circumstances, can expose the rational mind behind cartography.
References
Barthes, R. (1996). Światło obrazu. Uwagi o fotografii (przeł. J. Trznadel). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Bender, B. (2014). Odrzucając Zachodnie Spojrzenie: kreślenie map światów alternatywnych (przeł. M. Gimbut). W: B. Frydryczak, D. Angutek (red.), Krajobrazy. Antologia tekstów (s. 255–270). Po- znań: Wyd. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Białoszewski, M. (2013). Donosy rzeczywistości. Warszawa: PIW. Białoszewski, M. (2014a). Szumy, zlepy, ciągi. Warszawa: PIW.
Białoszewski, M. (2014b). Pamiętnik z powstania warszawskiego. Warszawa: PIW.
Białoszewski, M. (2015). Proza stojąca, proza lecąca. Teksty rozproszone i niepublikowane. Warszawa: PIW. Crampton, J.W., Krygier J. (2005). An Introduction to Critical Geography. ACME. An International E-Journal for Critical Geographies, 4(1), 11–33.
Franz, M. (2011). W pogoni za „Żółtym Tygrysem”. Studia z Dziejów Polskiej Historiografii Wojskowej. T. 12. Gómez de la Serna, M.(1979). Myśli rozbrykane (przeł. J. Strasburger). Warszawa: Państwowy Insty-
tut Wydawniczy.
Harley, J.B. (1989). Deconstructing the Map. Cartographica, 26(2), 1–20.
Hłasko, M. (2016). Najlepsze lata naszego życia. Warszawa: Wydawnictwo Iskry.
Ilustrator Biura Odbudowy Stolicy. Pozyskano z: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/ jednostka/12452361.
Kiersnowski, R.(2007). Tam i wtedy. W Podweryszkach, w Wilnie i w puszczy 1939–1945. Warszawa: Instytut Historii PAN.
Konrad, A. (1963). Akcja „Plan Warszawy”. Warszawa: Wydawnictwo MON. Konwicki, T. (1990). Wschody i zachody księżyca. Warszawa: OW Interim. Konwicki, T. (1992). Rojsty. Warszawa: Wydawnictwo NOW.
Konwicki, T. (1993). Ostatni dzień lata. Scenariusze filmowe. Warszawa: Kwiaty na Tor.
Krassowski, B. (1981). „Schronisko”. Służba Geograficzna Armii Krajowej. Warszawa: Biblioteka Narodowa.
Mędrzecki W. (1995). Przemiany cywilizacyjne i socjotopograficzne miast województwa wołyńskiego 1921–1939. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 1, 107–113.
Mędrzecki, W.(2018). Kresowy kalejdoskop. Wędrówki przez ziemie wschodnie Drugiej Rzeczypospo- litej 1918–1939. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Narodowe Archiwum Cyfrowe – Mapa Europy i mapy półkul przekazane do szkół. Pozyskano z: https:// audiovis.nac.gov.pl//obraz/102332/4437ad177c1679b1090c78835bb6c221/.
Narodowe Archiwum Cyfrowe – Szkoła podstawowa w Kalenicach. Pozyskano z: https://audiovis.nac. gov.pl/obraz/193710/ebdb60f20f72c3107c779193acf6b141/.
Narodowe Archiwum Cyfrowe – Uczennice szkoły powszechnej w Zdołbunowie. Pozyskano z: https:// audiovis.nac.gov.pl/obraz/105193/585062392a16cd0a50d9f1dde0bc0881.
Narodowe Archiwum Cyfrowe – Uczniowie szkoły powszechnej dla dzieci huculskich w Żabiu. Pozy- skano z: https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/105223/e666107ca935d27c04ff677e1b6e875e/.
Narodowe Archiwum Cyfrowe – Wystawa historyczna. Na ścianie wisi mapa wykonana przez uczniów przedstawiająca bitwę pod Wiedniem. Pozyskano z: https://audiovis.nac.gov.pl/obra- z/107745/4437ad177c1679b1090c78835bb6c221/.
"Naumienko, T. (1978). Gwardia Ludowa, Armia Ludowa. W: B. Dzikiewicz, B. Krassowski, T. Naumienko (red.), Prace polskich topografów wojskowych w czasie II wojny światowej (Wspomnienia i reflek- sje) (s. 32–33). Warszawa: Wydawnictwo Czasopism Technicznych NOT.
Nycz, R. (2000). Dekonstrukcja w badaniach literackich. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Twardowski, J.(2002). Na biurku. W: A. Iwanowska (red.), Wiersze z tomów z lat 1979–1980 (s. 125).
Kraków: Wydawnictwo „M”.
Pruszyński, K. (2000). Podróż po Polsce. Warszawa: Czytelnik.
Rodak, P. (2009). Niecodzienna codzienność czasu okupacji. „Znak”, 9(652), 38–52.
Rühle, E. (1980). Polskie konspiracyjne wydawnictwa kartograficzne w okresie okupacji hitlerowskiej. Polski Przegląd Kartograficzny”, 4, 168–175.
Sobczak, K. (2017). Śnieg, las, mus. W: A. Karpowicz, P. Kubkowski, W. Pessel, I. Piotrowski (red.), Ułamek błękitu i chmur. Warszawa Tadeusza Konwickiego (s. 26–41). Warszawa: Lampa i Iskra Boża.
Sobczyński, E. (2000). Historia Służby Geograficznej i Topograficznej Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Bellona.
Sobczyński, E. (2009). Wojskowy Instytut Geograficzny w wojnie obronnej 1939 r. Geodeta (dodatek
„Historia”), 9.
Sokołowska, M. (2013). Nota od wydawcy. W: M. Białoszewski, Donosy rzeczywistości (s. 257–263).
Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Sokołowska, M.(2015). Źródła tekstów. Uwagi. W: M. Białoszewski, Proza stojąca, proza lecąca. Teksty rozproszone i niepublikowane (s. 405–420). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Szalewska, K.(2017). Urbanalia – miasto i jego teksty. Humanistyczne studia miejskie. Gdańsk: słowo/ obraz terytoria.
Ważyk, A. (1956). Mity rodzinne. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
Wernik, R. (2001). W Zdołbunowie zakwitły kaczeńce. Biały Dunajec-Ostróg: „Wołanie z Wołynia”. Wieczorkiewicz, B. (1966). Gwara warszawska XIX wieku. Warszawa: PWN.
Wyka, K. (2011). Życie na niby. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Zadrożniak, A., Aleksiejuk, M. (2011). Rola i zadania Wydziału Inwentaryzacji i Statystyki Biura Odbudowy Stolicy. W: Archiwum Biura Odbudowy Stolicy. Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Archiwum Państwowego m.st. Warszawy/APW m. st. Warszawy.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Lodz Ethnographic Studies
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
- The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:
- recording of a Work / subject of a related copyright;
- reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
- marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
- introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
- dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 4.0).
- The authors give the publisher the license free of charge.
- The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 386
Number of citations: 0