Niematerialne dziedzictwo kulturowe Polski i Białorusi w przekazach medialnych (identyfikacja zagrożeń)
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2024.63.05Słowa kluczowe
niematerialne dziedzictwo kulturowe, Białoruś, Polska, media, obrzędy doroczneAbstrakt
Celem artykułu jest identyfikacja zagrożeń dla niematerialnego dziedzictwa kulturowego związanych z mediami, co w dalszej perspektywie może posłużyć do wypracowania rekomendacji dla kodeksu etycznego dziennikarzy i innych jednostek pracujących z niematerialnym dziedzictwem kulturowym w polu medialnym. Media są jednym z czynników potencjalnie zagrażających niematerialnemu dziedzictwu kulturowemu, identyfikowanych w dokumentach UNESCO i w literaturze przedmiotu. Tworzone przez media zagrożenia dla niematerialnego dziedzictwa kulturowego dają się usystematyzować w trzy grupy ze względu na podmiot działania: 1) zagrożenia spowodowane niewłaściwym zachowaniem wytwórców materiałów medialnych; 2) zagrożenia wynikające z treści przekazu medialnego; 3) zagrożenia będące skutkiem promocji medialnej. Przeanalizowane zostały przekazy medialne opisujące obrzędy doroczne. Niniejszy tekst pisany jest nie tylko z pozycji badaczki, ale również dziennikarki, która od 2012 r. pisze o zagadnieniach związanych z niematerialnym dziedzictwem kulturowym dla białoruskich mediów.
Bibliografia
Bendix, R. (2009). Heritage between economy and politics. An assessment from the perspective of cultural anthropology. In: L. Smith, N. Akagawa (eds.), Intangible heritage (pp. 253–269). London and New York: Routledge Falmer.
Cholewa, D. (2016). Miś dziś. Zapis audiowizualny a ochrona dziedzictwa niematerialnego. In: A. Przybyła-Dumin (ed.), Narracja, obyczaj, wiedza… O zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego (pp. 193–203). Chorzów-Lublin-Warszawa: Muzeum „Górnośląski park etnograficzny w Chorzowie”, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Czerwińska, K. (2016). Podmiotowość społeczności lokalnej a Konwencja UNESCO w sprawie ochrony kulturowego dziedzictwa niematerialnego. In: A. Przybyła-Dumin (ed.), Narracja, obyczaj, wiedza… O zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego (pp. 41–52). Chorzów-Lublin-Warszawa: Muzeum „Górnośląski park etnograficzny w Chorzowie”, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Góral, A., Kopiec, K. (2023). Monitoring dziedzictwa kulturowego. Analiza współczesnych praktyk w zakresie gromadzenia danych. Perspektywy kultury, 40(1), 109–123. DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.4001.09.
Kosmala, G. (2016). Niematerialne dziedzictwo kulturowe Górnego Śląska wobec zagrożeń – rozważania z perspektywy geograficznej. In: A. Przybyła-Dumin (ed.), Narracja, obyczaj, wiedza… O zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego (pp. 97–118). Chorzów-Lublin-Warszawa: Muzeum „Górnośląski park etnograficzny w Chorzowie”, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii CurieSkłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Leshkevich, A. (2023). Od obrzędu do zabawy: przemiany kolędowania w czasie tradycyjnych świąt dorocznych w Białorusi i Polsce (na przykładzie kolędowania Koniki w Dawyd-Haradku i chodzenia z kozą na Kujawach), Acta Albaruthenica, 23, 193–212. DOI: https://doi.org/10.31338/2720-698Xaa.23.11.
Machowska, M. (2016). Turystyka i niematerialne dziedzictwo kulturowe: przegląd szans i zagrożeń. Na przykładzie rzemiosła i rękodzieła tradycyjnego, Łódzkie Studia Etnograficzne, 55, 161–192. DOI: https://doi.org/10.12775/LSE.2016.55.09.
Marmysh, T. (2020). Ugrozy institualizacii narodnogo tvorchestva. In: T. Valodzina, M. Kyjva (eds.), Missiya vypolnima-2. Pyerspyektivy izuchyeniya folklora: vzglyad iz Belarusi i Estonii (pp. 309–326). Minsk: Byelaruskaya Nauka.
Michałowska, G. (2020). UNESCO Sukcesy, porażki, wyzwania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Paprot, A. (2016). Czy Wielkopolska podkoziołkiem stoi? O zwyczajach związanych z końcem karnawału. In: A. Przybyła-Dumin (ed.). Narracja, obyczaj, wiedza… O zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego (pp. 287–301). Chorzów-Lublin-Warszawa: Muzeum „Górnośląski park etnograficzny w Chorzowie”, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Pawłowska, K. (2009). Od ludowych zapustów do miejskiej karnawałowej parady. In: P. Nowakowski, K. Pawłowska, M. Grabowska, K. Piątkowska (eds.), Świat na opak: ludowe zapusty, wczoraj i dziś, na przykładzie wybranych regionów w Polsce. Materiały z konferencji naukowej poświęconej obrzędowości
zapustnej zorganizowanej przez Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku w dniu 19.02. 2009 r., (pp. 27–35). Włocławek: Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej.
Pawłowska, K. (2014). Obrzędy zapustne pod wpływem popkultury. In: Pawłowska, K., Wąsik, B. (eds.), Kujawskie zapusty: od obrzędu do zabawy (pp. 29-40). Włocławek: Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej.
Ratajski, S. (2015). Zagrożenia dziedzictwa niematerialnego według Konwencji UNESCO z 2003 roku. In: J. Adamowski, K. Smyk (eds.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: zakresy–identyfikacja–zagrożenia (pp. 15–26). Lublin, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Schreiber, H. (2020). Zasady etyczne dotyczące ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego – nadzieje i rzeczywistość. In: M. Jankowska, P. Gwoździewicz-Matan, P. Stec (eds.), Własność intelektualna a dziedzictwo kulturowe (pp. 600–618). Warszawa: Wydawnictwo Ius Publicum.
Sivokhin, H. (2013). Suchasnaya etnahrafichnaya supol’nasts’ Byelarusi: kyeys Invyentaru nyemateryyal’nay kul’turnay spadchyny. Myetadalahichny aspyekt. Topos, 2, 92–114.
Smyk, K. (2016). Działania na rzecz ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego na przykładzie obrzędu brodacze ze Sławatycz. Łódzkie Studia Etnograficzne, 55, 110–139. DOI: https://doi.org/10.12775/LSE.2016.55.07.
Smyk, K. (2020). Monitoring elementów wpisanych na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Założenia. Lud, 104, 17–39. DOI: https://dx.doi.org/10.12775/lud104.2020.01.
Smyk, K. (2023). Identyfikacja zagrożeń wobec niematerialnego dziedzictwa kulturowego na przykładzie tradycji Dolnego Nadsania. In: A. Fila (ed.), Dolne Nadsanie. Problematyka tożsamości i dziedzictwa mikroregionu dolnosańskiego (pp. 51–67). Warszawa: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli.
Soćko-Mucha, A. (2023). Od „tradycji” do „niematerialnego dziedzictwa”. Przykład szopkarstwa krakowskiego. Perspektywy kultury, 40(1), 43–58. DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.4001.05.
Sychowska, E. (2018). Jukace gonią po Żywcu. Tradycja dziadów żywieckich jako symbol tożsamości regionalnej. Anthropos?, 27, 152–165.
Documents
Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage (2003). In: Basic Texts of the 2003 Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage. 2022 Edition (pp. 9–22). Acquired from: https://ich.unesco.org/doc/src/2003_Convention_Basic_Texts-_2022_version-EN_.pdf.
Ethical Principles for Safeguarding Intangible Cultural Heritage (2022). In: Basic Texts of the 2003 Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage. 2022 Edition (pp. 141–145). Acquired from: https://ich.unesco.org/doc/src/2003_Convention_Basic_Texts-_2022_version-EN_.pdf.
Operational Directives for the Implementation of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage (2022). In: Basic Texts of the 2003 Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage. 2022 Edition (pp. 25–95). Acquired from: https://ich.unesco.org/doc/src/2003_Convention_Basic_Texts-_2022_version-EN_.pdf.
Online sources
Bazar, N., Z yubilyeyem, “Koniki”: Davyd-Haradockim “Konikam” – sto hadow!: https://media-polesye.com/news/z-yubileem-koniki-davyd-garadockim-konikam-sto-gadou-24522/.
Dzyarzhawny spis historyka-kul’turnykh kashtownastsyey Respubliki Byelarus’ (undated): http://gosspisok.gov.by/?size=10&page=531.
Elements on the Lists (entry “Belarus” search results): https://ich.unesco.org/en/state/belarus-BY?info= -elements-on-the-lists.
Elements on the Lists (entry “Poland”) search results: https://ich.unesco.org/en/state/poland-PL?info= -elements-on-the-lists.
Invyentar nyemateryyal’nay kul’turnay spadchyny: https://living-heritage.by/.
Kapustnik bodzie i poszczypuje: https://regiony.rp.pl/archiwum/art17581211-kapustnik-bodzie-i-poszczypuje.
Kir’yanov, A., Bezumnyye “Koniki”: korotkiy den’, bogatyy stol i Dzhek Vorobey s bayanom: https://sputnik.by/20160115/1019577153.html.
Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego: https://niematerialne.nid.pl/niematerialne-dziedzictwo-kulturowe/krajowa-lista-niematerialnego-dziedzictwa-kulturowego/.
SILESIA FLESZ TVS, Jukace z Zabłocia powitali nowy rok 01.01.2024 [plik wideo]. YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=coUVNs997qY.
Skvarcheuski, Z., Pa darozye w Lazavichy i na zvarotnym shlyakhu zavitali w Syemyezhava na Kalyadnykh Tsarow: https://www.facebook.com/dzmitry.skvarcheuski/posts/pfbid0i2ejA3URsCwZwyrVonvKY6D6z2ycJ42UqYaMNVh3HUS5p21j5DSP8uAoe1DaYEvS.
Tradytsyya kalyadavannya “Koniki” w Davyd-Haradku: https://living-heritage.by/nks/7748/.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Studia Etnograficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 60
Liczba cytowań: 0
