Problemy postrzegania i ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego na przykładzie kaszubskiej tradycji pokłonu feretronów
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2024.63.03Słowa kluczowe
dziedzictwo kulturowe, pokłon feretronów, Kaszuby, media społecznościowe, postrzeganieAbstrakt
W artykule opisana jest tradycja pokłonu feretronów jako przejaw niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz sposoby jej postrzegania, oceny i ochrony. Znaczący był w tym przypadku rok 2013, kiedy za sprawą amatorskiego, lecz intencjonalnie zmontowanego filmu opublikowanego w Internecie, pokłon feretronów został pokazany szerszej publiczności i doczekał się
różnych, niekiedy skrajnie odmiennych opinii. Wtedy wzrosło też zainteresowanie pokłonem wśród badaczy, ekspertów i depozytariuszy, którzy starali się lepiej poznać oraz wyjaśnić sens i znaczenie tej tradycji. Autor wyróżnia w artykule pięć typów jakościowej recepcji pokłonu feretronów i analizuje ich uwarunkowania. Na koniec, odwołując się głównie do Konwencji UNESCO z 2003 r., rozważa także działania, które mogłyby pomóc w ochronie tej tradycji.
Bibliografia
Adamowski, J. (2017). Polskie doświadczenia w zakresie wdrażania Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku. In: H. Schreiber (ed.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin. 10-lecie wejścia w życie Konwencji UNESCO z 2003 roku w perspektywie zrównoważonego rozwoju (pp. 70–83). Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Adamowski, J., Smyk, K. (2013). Niematerialne dziedzictwo kulturowe – teoria i praktyka. In: J. Adamowski, K. Smyk (eds.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona (pp. 9–17). Lublin-Warszawa: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Assmann, J. (2009). Kultura pamięci. In: M. Saryusz-Wolska (ed.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka (pp. 59–99). Kraków: UNIVERSITAS.
Aronson, E. (2002). Człowiek istota społeczna. Warszawa: PWN.
Bełkot, A. (2012). Problem wartościowania dziedzictwa kulturowego a jego funkcjonalne uwarunkowania w ujęciu kulturoznawczym. Studia Etnologiczne i Antropologiczne, 12, 32–43.
Blumczyńska, O., Ostrowska, B. (dir.) (2020). Dotknąć obrazu. Documentary. Acquired from: https://Kaszubskie feretrony. Projekcja filmu Dotknąć obrazu i spotkanie z reżyserką Olgą Blumczyńską – Podróże z antropologią (etnograficzna.pl).
Błahut, G. (2024). Pielgrzymowanie na Kalwarię Wejherowską. Przyczynek do badań nad niematerialnym dziedzictwem kulturowym Kaszub. Literatura Ludowa / Journal of Folklore and Popular Culture, 68(1–2), 83–97.
Błahut, G., Łaga, Z. (2023). Społeczno-kulturowe oblicza pielgrzymowania. In: K. Smyk; A. Szoszkiewicz (eds.), Obraźnik i obraźniczka – to brzmi dumnie! Tradycja pokłonu feretronów podczas pielgrzymek na Kalwarię Wejherowską (pp. 13–24). Wejherowo: Powiatowa Biblioteka Publiczna w Wejherowie.
Czerwińska, K. (2012). Konwencja o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO w perspektywie dyskursu antropologicznego. Studia Etnologiczne i Antropologiczne, 12, 218–228.
Ethical Principles for Safeguarding Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Acquired from: https://ich.unesco.org/en/ethics-and-ich-00866.
Frankowska, W. (2008). Melodie zapomniane. Muzyka w ruchu pielgrzymkowym związanym z Kalwarią Wejherowską. In: K. Krawiec-Złotkowska (ed.), Kalwaria Wejherowska. Żywy pomnik kultury barokowej na Pomorzu (pp. 87–94). Słupsk-Wejherowo: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.
Frankowska, W. (2020). Kłaniające się obrazy (entry). In: C. Obracht-Prondzyński (ed.), Gniazdo gryfa: słownik kaszubskich symboli, pamięci i tradycji kultury (pp. 259–260). Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Górecki, J. (1994). Pielgrzymki na Górnym Śląsku w latach 1869–1914. Katowice: Instytut Górnośląski.
Jażdżewski, L. (2008). Pielgrzymki kościerskie na Kalwarię Wejherowską. Wejherowo: Wydawnictwo ACTEN.
Klein-Wrońska, S. (2017). Współczesny krajobraz kulturowy Pomorza Wschodniego a „zapisany w pamięci”. In: A. Kwaśniewska (ed.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe Pomorza Wschodniego. Monografia (pp. 83–109). Gdańsk: Uniwersytet Gdański.
Kwaśniewska, A. (2021). Kontynuacja – zanikanie – odtwarzanie – kreacja. Niematerialne dziedzictwo kulturowe Kaszubów w procesie przemian. In: E. Kocój, C. Obracht-Prondzyński, K. Barańska, M. Kulik (eds.), Kaszubskie dziedzictwo kulturowe: Ochrona – trwanie – rozwój (pp. 15–48). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lademann, M. (2023). Historia pokłonu feretronów na Kalwarii Wejherowskiej. In: K. Smyk; A. Szoszkiewicz (eds.), Obraźnik i obraźniczka – to brzmi dumnie! Tradycja pokłonu feretronów podczas pielgrzymek na Kalwarię Wejherowską (pp. 25–42). Wejherowo: Powiatowa Biblioteka Publiczna w Wejherowie.
Majkowski, A. (1992). Pielgrzymka wejherowska. Gdynia: Wydawnictwo ARKUN.
Nowak, J. (2011). Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Smyk, K. (2023). Jak chronić tradycję pokłonu feretronów. In: K. Smyk; A. Szoszkiewicz (eds.), Obraźnik i obraźniczka – to brzmi dumnie! Tradycja pokłonu feretronów podczas pielgrzymek na Kalwarię Wejherowską (pp. 43–54). Wejherowo: Powiatowa Biblioteka Publiczna w Wejherowie.
Stachowiak, A. (2017). Współczesne zwyczaje religijne i miejsca kultu na Pomorzu Wschodnim. In: A. Kwaśniewska (ed.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe Pomorza Wschodniego. Monografia (pp. 205–290). Gdańsk: Uniwersytet Gdański.
Text of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage (2003) UNESCO. Acquired from: https://ich.unesco.org/convention.
Vorbrich, R. (2007). Czy „patrzeć” oznacza zawsze „widzieć”. Eksperyment w antropologii wizualnej. In: G. Pełczyński, R. Vorbrich (eds.), Obrazy kultur (pp. 71–86). Poznań: Biblioteka Telgte.
Weiher-Sitkiewicz, K. (2018). Kaszubskie pokłony feretronów: tradycja, dziedzictwo, recepcja [an unpublished Master’s thesis]. Uniwersytet Gdański.
Zalasińska, K. (2013). Niematerialne dziedzictwo w systemie ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce. In: H. Schreiber (ed.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin. 10-lecie wejścia w życie Konwencji UNESCO z 2003 roku w perspektywie zrównoważonego rozwoju (pp. 316–323). Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Online sources
Areobik ze świętym obrazem feretron dance: https://www.youtube.com/watch?v=4bbEex1WL6E.
Harlem Shake ze swiętym obrazem (best polish harlem shake): https://www.youtube.com/watch?v=GbcPjDkvgZA.
Kaszëbskô Paradnica. Podcast o Kaszubach, #1 Taniec ze świętym obrazem. O kaszubskiej duchowości:
https://www.youtube.com/watch?v=zUkj2XLAY1s.
Pokłon feretronów na Kalwarii Wejherowskiej: https://www.youtube.com/watch?v=bp7y7Gc4Y1Q
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Studia Etnograficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 36
Liczba cytowań: 0
