The Polish system for the safeguarding of intangible cultural heritage AD 2023 – achievements and challenges
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2024.63.01Keywords
UNESCO Convention 2003,, safeguarding of heritage, UNESCO, Republic of Poland, local government units, National Heritage BoardAbstract
The author discusses the current state of organisation of the Polish system for the safeguarding of intangible heritage under the UNESCO Convention 2003 after twenty years since the enactment of the Convention and after ten years of functioning of the National List of Intangible Cultural Heritage. In the introduction, the author recounts the obligations of a State-Party to the Convention and the beginnings of the Polish debate on the shape of the intangible heritage management system. In the main part of the article, the author reviews and assesses the scope and forms of implementation of the National Programme for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage, planned in 2011–2012 by the National Heritage Board of Poland. In the conclusions, the author indicates the next most urgent needs faced by the environment responsible for the safeguarding of intangible cultural heritage in Poland.
References
Adamowski, J. (2017). Polskie doświadczenia w zakresie wdrażania Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku. In: H. Schreiber (ed.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin. 10-lecie wejścia w życie Konwencji UNESCO z 2003 roku w perspektywie zrównoważonego rozwoju (pp. 70–83). Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Adamowski, J., Smyk, K. (2013). Niematerialne dziedzictwo kulturowe – teoria i praktyka. In: J. Adamowski, K. Smyk (eds.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona (pp. 9–17). Lublin–Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Banik, J. (2020). Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Kluczu, Olszowej, Zalesiu Śląskim i Zimnej Wódce. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Banik, J., Smyk, K. (2023). Tradycja dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała w Kluczu, Olszowej, Zalesiu Śląskim i Zimnej Wódce. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony. Opole: Instytut Śląski.
Brzezińska, A.W. (2013). Reifikacja dziedzictwa kulturowego w świetle Konwencji UNESCO z 2003 roku. Nauka, 1, 109–128.
Brzezińska, A.W. (2016). W pięciolecie ratyfikacji przez Polskę Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Łódzkie Studia Etnograficzne, 55, 7–21. DOI: https://doi.otg/10.12775/LSE.2016.55.02.
Brzezińska, A.W., Ceklarz, K., Dziubata-Smykowska, K., Smyk, K., Waszczyńska, K. (2023). Wyprawy z Etnoekipą. Poznaj dawną wieś, vol. 1–6. Warszawa: Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi.
Brzezińska, A.W., Jełowicki, A., Mielewczyk, W. (2015). Atlas niematerialnego dziedzictwa kulturowego wsi wielkopolskiej. Vol. 1. Założenia, metodyka, cele. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie.
Brzezińska, A.W., Schreiber, H., Smyk, K. (2013). Warsztaty dla ekspertów organizacji pozarządowych i instytucji kultury w sprawie Konwencji UNESCO o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku, Lublin, 25–26 października 2012 roku. Sprawozdania. In: J. Adamowski, K. Smyk (eds.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona (pp. 353–367). Lublin–Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Brzezińska, A.W., Smyk, K. (eds.) (2019). Festiwale, przeglądy, konkursy a ochrona niematerialnego
dziedzictwa kulturowego. Lublin–Wrocław–Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-
Skłodowskiej, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Chabiera, A., Kozioł, A., Skaldawski, B. (2016). Dziedzictwo obok mnie. Poradnik zarządzania dziedzictwem w gminach. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Cicha-Kuczyńska, J. (2013). Konwencja UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa
kulturowego. In: K. Braun (ed.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe. Identyfikacja – dokumentacja
– ochrona. Interpretacja – pojęcia – poglądy (pp. 33–38). Warszawa–Węgorzewo:
Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
Cicha-Kuczyńska, J. (2015). Przekaz międzypokoleniowy w kulturze tradycyjnej a rola państwa. Twórczość Ludowa, 3–4(79), 1–3.
Dziubata-Smykowska, K. (2023). Kryzys klimatyczny a lokalne praktyki wobec niematerialnego dziedzictwa kulturowego? Propozycja badań nad wybranymi zjawiskami Krajowej Listy Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Polsce z perspektywy etnoklimatologicznej. Lud, 107, 110–141. DOI: https://doi.org/10.12775/lud107.2023.04.
Echaust, K. (2021). Współczesne tradycje bartnicze w świetle Konwencji UNESCO w sprawie ochrony
niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Humanistyka i Przyrodoznawstwo, 27, 17–32.
Forum Debaty Publicznej. Twórczość, dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze bogactwem Polski. Debata Bogactwo kulturowe Polski – identyfikacja dziedzictwa niematerialnego. Pałac Prezydencki, 20 września 2011 roku (2021). Acquired from: https://www.prezydent.pl/kancelaria/archiwum/archiwum-bronislawa-komorowskiego/forum-debaty-publicznej/biuletyny-fdp.
Gminny program opieki nad zabytkami miasta Lublin na lata 2021–2024 (2020). Acquired from: https://lublin.eu/download/gfx/lublin/userfiles/_public/lublin/przestrzen_miejska/zabytki/dokumenty_programowe/gponz/gminny_program_opieki_nad_zabytkami_miasta_lublin_na_lata_2021-2024.pdf.
Godlewski, G., Rosiak J. (eds.) (2016). Niematerialne i materialne dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny jako podstawa rozwoju turystyki kulturowej, Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Fundacja Slawistyczna.
Jełowicki, A. (2022). Społeczne Archiwum Spycimierskie – idea, cele i metodologia. In: K. Smyk (ed.), Dziedzictwo niematerialne w krajobrazie kulturowo-przyrodniczym. Przykład Bożego Ciała w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony (pp. 123–135). Uniejów–Wrocław: Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Uniejowie, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Jełowicki, A. (2023). Społeczne archiwum jako działalność wzmacniająca więzi społeczne wspólnoty depozytariuszy. In: J. Banik, K. Smyk (eds.), Tradycja dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała w Kluczu, Olszowej, Zalesiu Śląskim i Zimnej Wódce. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony (pp. 97–102). Opole: Instytut Śląski.
Jodełka, H. (2005). Międzynarodowa ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Stosunki Międzynarodowe – International Relations, 3–4(32), 169–187.
Klekot, E., Schreiber, H. (2020). Niematerialna Warszawa: Tradycje, zwyczaje, praktyki we współmieście. Raport z badania. Cooperation: A. Czyżewska, B. Kietlińska, J. Krzesicka. Warszawa: undated.
Klekot, E., Schreiber, H. (2021). Niematerialna Warszawa. Wspólne dziedzictwo naszego miasta. Warszawa: Urząd m.st. Warszawy.
Kozioł-Słupska, A. et al. (eds.) (2022). Dziedzictwo kulturowe w rewitalizacji. Praktyczny poradnik. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Kwiecińska, M. (2016). Niematerialne dziedzictwo kulturowe miasta. Muzealizacja, ochrona, edukacja. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.
Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego (2023). Acquired from: https://niematerialne.nid.pl/niematerialne-dziedzictwo-kulturowe/krajowa-lista-niematerialnego-dziedzictwa-kulturowego/.
Łabuda-Iwaniak, W. (ed.) (2019). Raport roczny Narodowego Instytutu Dziedzictwa. 2019. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Majcher, W. (2011). Ochrona dziedzictwa kultury niematerialnej jako zadanie organów gmin i powiatów samorządowych, Twórczość Ludowa, 1–4(71), 112.
Majcher, W. (ed.) (2014). Nasze dziedzictwo kulturowe. Cz. I. [no place of publication]: Fundacja „Dziedzictwo nasze”, Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego.
Mazur, J. (2012). Warsztaty dla ekspertów organizacji pozarządowych w sprawie Konwencji UNESCO o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku. Twórczość Ludowa”, 1–2(72), 49–50.
Niedźwiedź, A., Okręglicka, I. (eds.) (2021). Niematerialne dziedzictwo kulturowe: idea, prawo, praktyka. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.
Program opieki nad zabytkami Województwa Wielkopolskiego na lata 2021–2024 (2021). Acquired from: https://bip.umww.pl/artykuly/2827870/pliki/20211227113252_uchwalaxxxvii71421.pdf.
Przybyła-Dumin, A. (ed.) (2016). Narracja, obyczaj, wiedza… O zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Chorzów–Lublin–Warszawa: Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Ratajski, S. (2016). Wzory ochrony kulturowego dziedzictwa niematerialnego według Konwencji UNESCO z 2003 r. In: A. Przybyła-Dumin (ed.), Narracja, obyczaj, wiedza… O zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego (pp. 13–28). Chorzów–Lublin–Warszawa: Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny,
Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Rottermund, A. (ed.) (2014). Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe. Materiały
pokonferencyjne. Warszawa: Polski Komitet do spraw UNESCO.
Sadowska-Mazur, K. (2013). Ocalić od zapomnienia. Rola Narodowego Instytutu Dziedzictwa w realizacji postanowień Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. In: K. Braun (ed.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe. Identyfikacja – dokumentacja – ochrona. Interpretacja – pojęcia – poglądy (pp. 39–47). Warszawa–Węgorzewo: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
Schreiber, H. (2009). Niematerialne dziedzictwo kulturowe: idea, prawo, praktyka. In: W. Szafrański, K. Zalasińska (eds.), Prawna ochrona dziedzictwa kulturowego. Wokół problematyki prawnej zabytków i dzieł sztuki, vol. III. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Schreiber, H. (2010). Nowy instrument ochrony twórczości ludowej – Konwencja UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Twórczość Ludowa, 3–4(70), 7–8.
Schreiber, H. (2014a). Komentarz do Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. In: K. Zalasińska (ed.), Konwencje UNESCO w dziedzinie kultury. Komentarz (pp. 392–462). Warszawa: Wolters Kluwer Polska SA.
Schreiber, H. (2014b). Niematerialne dziedzictwo kulturowe – brakujące ogniwo w systemie ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce. Między terra incognita a terra nullius. In: A. Rottermund, Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe. Materiały pokonferencyjne (pp. 157–174). Warszawa: Polski Komitet do spraw UNESCO.
Schreiber, H. (2017b). Dziesięć spostrzeżeń z okazji 10-lecia wejścia w życie Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku. In: H. Schreiber (ed.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin. 10-lecie wejścia w życie Konwencji UNESCO z 2003 roku w perspektywie zrównoważonego rozwoju (pp. 464–503). Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Schreiber, H. (ed.) (2017a). Niematerialne dziedzictwo kulturowe: doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin. 10-lecie wejścia w życie Konwencji UNESCO z 2003 roku w perspektywie zrównoważonego rozwoju. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Schreiber, H. (ed.) (2023). Niematerialne dziedzictwo kulturowe. Zbiór dokumentów. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Skaldawski, B. (2013). Krajowy Program Ochrony Dziedzictwa Niematerialnego – propozycja wdrożenia. In: J. Adamowski, K. Smyk (eds.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona (pp. 111–121). Lublin–Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Smyk, K. (ed.) (2020a). Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony. Uniejów–Wrocław: Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Uniejowie, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Smyk, K. (2020b). „Materializacja niematerialnego”. Muzeum a niematerialne dziedzictwo kulturowe. In: K. Barańska, M. Murzyn-Kupisz, J. Święch (eds.), Muzea na wolnym powietrzu. Antycypacje (pp. 238–254). Kolbuszowa–Kraków: Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”.
Smyk, K. (ed.) (2022). Dziedzictwo niematerialne w krajobrazie kulturowo-przyrodniczym. Przykład Bożego Ciała w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony. Uniejów–Wrocław: Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Uniejowie, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Smyk, K., Szoszkiewicz, A. (eds.) (2023). Obraźnik i obraźniczka – to brzmi dumnie! Tradycja pokłonu feretronów podczas pielgrzymek na Kalwarię Wejherowską. Wejherowo: Powiatowa Biblioteka Publiczna w Wejherowie.
Stobiecka, M. (ed.) (2023). Praktyczne studia nad dziedzictwem. Pojęcia, metody, teorie i perspektywy. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Strategia Rozwoju Województwa „Małopolska 2030” (2020). Acquired from: https://www.malopolska.pl/_userfiles/uploads/Rozwoj%20Regionalny/Strategia%20Małopolska%202030/JMP–-Malopolska_2030__SRW_cz-II___v119_UA.pdf.
The Seoul Vision for the Future of Safeguarding Living Heritage for Sustainable Development and Peace (2023). Acquired from: https://ich.unesco.org/doc/src/61291-EN.pdf.
Wojewódzki program opieki nad zabytkami w Małopolsce na lata 2022–2025 (2022). Acquired from: www.malopolska.pl/_userfiles/uploads/kultura%20i%20dziedzictwo/Zabytki/ WPONZ_2022-2025.pdf.
Zalasińska, K. (2014a). Wdrożenie prawodawstwa UNESCO do polskiego porządku prawnego – wybrane zagadnienia. In: A. Rottermund (ed.), Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe. Materiały pokonferencyjne (pp. 175–196). Warszawa: Polski Komitet do spraw UNESCO.
Zalasińska, K. (2014b). Zalecenia dotyczące wdrożenia prawodawstwa UNESCO do polskiego porządku prawnego. In: A. Rottermund (ed.), Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe. Materiały pokonferencyjne (pp. 221–306). Warszawa: Polski Komitet do spraw UNESCO.
Zarzycka, K. (2016). Kronika zabytkomaniaka. Vol. 2. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Online sources
Centre of Community Archives: https://www.cas.org.pl.
National Heritage Board. Education: https://www.edu.nid.pl.
Intangible Cultural Heritage. UNESCO: https://www.ich.unesco.org.
National Heritage Board. Intangible Cultural Heritage: https://www.niematerialne.nid.pl.
National Heritage Board. Local government: https://www.samorzad.nid.pl.
The Maria Znamierowska-Prüffer Ethnographic Museum in Toruń: https://www.ut.etnomuzeum.pl.
Czwarty otwarty konkurs ofert pt. „Łódzkie pełne tradycji” na 2024 rok: https://www.lodzkie.pl/kultura/czwarty-otwarty-konkurs-ofert-pt-%C5%82%C3%B3dzkie-pe%C5%82ne-tradycji-2024.
Kultura ludowa i tradycyjna. Regulamin i specyfika: https://www.gov.pl/web/kultura/kultura-ludowai-tradycyjna2.
NID i CAS na rzecz niematerialnego dziedzictwa kulturowego: https://www.nid.pl/2021/12/15/nid-icas-na-rzecz-niematerialnego-dziedzictwa-kulturowego/.
Niematerialne – przekaż dalej: https://nid.pl/dotacje/niematerialne-przekaz-dalej/.
Ponad 3 miliony dla NGO na działania kulturalne w 2024 roku: https:/www.gdansk.pl/urzad-miejski/wiadomosci/ponad-3-miliony-dla-ngo-na-dzialania-kulturalne-w-2024-roku,a,254734.
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie: https://ects.uksw.edu.pl/pl/faculties/WNHS/courses/.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Lodz Ethnographic Studies
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
- The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:
- recording of a Work / subject of a related copyright;
- reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
- marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
- introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
- dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 4.0).
- The authors give the publisher the license free of charge.
- The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 292
Number of citations: 0
