Mapa jako optyka
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2021.60.02Słowa kluczowe
mapa, optyka, odwzorowanie kartograficzne, przestrzeń, humanistykaAbstrakt
Tradycja i praktyka zarówno stricte kartograficznego odwzorowania realiów, jak i opracowa- nych na gruncie nauk humanistycznych i społecznych technik odzwierciedlania topografii sytu- ują mapę w centrum dyskursu. W niniejszych rozważaniach potraktowano mapę jako pojemną optykę interpretacyjną rozciągającą się od obiektywnego rzutowania sytuacji przestrzennej na płaszczyznę wedle określonych reguł do krytycznej narracji humanistycznej, wręcz zakładającej nieobojętność recepcji i dokumentowania. Mapa jako optyka oscyluje między obiektywizującą diagnozą kartometryczną a personalizującą konstatacją intencjonalną. W obydwu scenariuszach chodzi o dotarcie do prawdy (prawdopodobieństwa), do odnotowania zmian gradientu cech, do stwierdzenia różnic i podobieństw. Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku ważne staje się wyrażenie regularności oraz idiomatyczności świata. Refleksję nad mapowaniem czysto kartograficznym (zmierzającym ku klasyfikacji) i humanistycznym (zwróconym raczej ku kon- ceptualizacji i problematyzacji) rozpisano jako próbę odpowiedzi na trzy pytania: po co? jak / w jaki sposób? kto / dla kogo? Jednym z wniosków jest stwierdzenie, że mapa stanowi dla człowieka istotne medium epistemologiczne i świadectwo ontologiczne.
Bibliografia
Abramowska, J. (1978). Peregrynacja. W: M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska (red.), Przestrzeń i li- teratura (s. 125–158). Wrocław: Instytut Badań Literackich PAN, Zakład Narodowy im. Ossoliń- skich – Wydawnictwo.
Bagiński, D., Francuz, P. (2007). W poszukiwaniu podstaw kodów wizualnych. W: P. Francuz (red.), Obrazy w umyśle. Studia nad percepcją i wyobraźnią (s. 19–43). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Berg, T.R. (2018). Teatr świata. Mapy, które tworzą historię (przeł. M. Gołębiewska-Bijak). Kraków: Wy- dawnictwo Znak.
Calvino, I. (2020). Po co czytać klasyków (przeł. A.Wasilewska). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Czapliński, P. (2016). Poruszona mapa. Wyobraźnia geograficzno-kulturowa polskiej literatury prze- łomu XX i XXI wieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Dajnowski, M. (2016). Mapy literackie – kłącze, fałdy i „efekt przedpokoju”. Białostockie Studia Litera- turoznawcze, 8, 23–31.
Engberg-Pedersen, A. (red.) (2017). Literature and Cartography. Theories, Histories, Genres. Cam- bridge (MA): MIT Press.
Fish, C.S. (2020). Elements of Vivid Cartography. The Cartographic Journal. The World of Mapping, 57.
DOI: 10.1080/00087041.2020.1800160.
Francuz, P. (2007). Teoria wyobraźni Stephena Kosslyna. Próba reinterpretacji. W: P. Francuz (red.), Obrazy w umyśle. Studia nad percepcją i wyobraźnią (s. 149–189). Warszawa: Wydawnictwo Na- ukowe Scholar.
Gombrich, E.H. (2019). O sztuce (przeł. M. Dolińska, I. Kossowska, D. Stefańska-Szewczuk, A. Kuczyń- ska). Poznań: Wydawnictwo Rebis.
Harley, J.B., Woodward, D. (1987). The History of Cartography. Chicago: The University of Chicago Press. Herbert, Z. (1997). Hermes, pies i gwiazda. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Joyce, J. (1931). Portret artysty z czasów młodości (przeł. Z. Allan). Warszawa: Towarzystwo Wydaw- nicze „Rój”.
Kaczmarek, J. (2014). Literackie zapisywanie przestrzeni w kontekście trwania miasta na przykładzie Dublina. Białostockie Studia Literaturoznawcze, 5, 89–111.
Karpowicz, A.(2019). „The Third Space” and Four Warsaws. Literary Cartography in the Study of Urban Culture. Praxema. Journal of Visual Semiotics, 1, 69–86. DOI: 10.23951/2312-7899-2019-1-69-86.
King, G. (1996). Mapping Reality. An Exploration of Cultural Cartographies. London: Palgrave Macmil- lan. DOI: 10.1007/978-1-349-24427-0.
Konończuk, E.(2011). Mapa w interdyscyplinarnym dialogu geografii, historii i literatury. Teksty Dru- gie, 5, 255–264.
Lisowski, A. (2003). Koncepcje przestrzeni w geografii człowieka. Warszawa: Uniwersytet Warszaw- ski – Wydział Geografii i Studiów Regionalnych.
Monmonier, M.(1993). Mapping It Out. Expository Cartography for the Humanities and Social Science. Chicago: The University of Chicago Press.
Monmonier, M. (1996). Eins zu einer Million. Die Tricks und Lügen der Kartographen, Basel: Ver- lag: Birkhäuser.
Moretti, F. (2016). Wykresy, mapy, drzewa. Abstrakcyjne modele na potrzeby historii literatury (przeł. T. Bilczewski, A. Kowalcze-Pawlik). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
"Niedźwiedź, J. (2019). Poeta i mapa. Jan Kochanowski a kartografia XVI wieku. Kraków: Wydawnic- two Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Ostrowski, W. (2008). Semiotyczne podstawy projektowania map topograficznych na przykładzie pre- zentacji zabudowy. Warszawa: Uniwersytet Warszawski – Wydział Geografii i Studiów Regionalnych.
Pasławski, J. (red.) (2006). Wprowadzenie do kartografii i topografii. Wrocław: Wydawnictwo Nowa Era.
Pavlovskaya, M., Martin K.S. (2007). Feminism and GIS. From a Missing Object to a Mapping Subject. Geography Compass, 1(3), 583–606.
Perec, G. (2019). Przestrzenie (przeł. A. Daniłowicz-Grudzińska). Kraków: Wydawnictwo Lokator. Perkins, C. (2008). Cultures of Map Use. The Cartographic Journal. The World of Mapping, 45, 2, 150–158. DOI: 10.1179/174327708X305076.
Pieniążek, M., Zych, M. (2017). Mapy statystyczne. Opracowanie i prezentacja danych. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Płachecki, M.(1978). Przestrzenny kontekst fabuły. W: M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska (red.), Prze- strzeń i literatura (s. 55–78). Wrocław: Instytut Badań Literackich PAN, Zakład Narodowy im. Osso- lińskich – Wydawnictwo.
Postsegelkatalogus: Theodolite, yardstick, Map of Uruguay. Pozyskano z: https://colnect.com/fy/stamps/ stamp/797063-Theodolite_yardstick_Map_of_Uruguay-Topographical_Society_160th_Anniv-Ur%C3%BBguay.
Ratajski, L. (1977). Straty i zyski informacji w przekazie kartograficznym. Polski Przegląd Kartogra- ficzny, 9, 3, 97–104.
Ratajski, L. (1989). Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej. Warszawa: Państwowe Przedsię- biorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. E. Romera.
Robinson, A.H. (1982). Early Thematic Mapping in the History of Cartography. Chicago: The Univer- sity of Chicago Press.
Rosemberg, M., Troin, F. (2017). Cartographie du Marseille d’un héros de roman policier (Total Khéops de J.–C. Izzo). M@ppemonde, 121. DOI: 10.4000/mappemonde.3391.
Rybicka, E. (2013). Mapa. Od metafory do kartografii krytycznej. Teksty Drugie, 4, 30–47.
Schlögel, K. (2009). W przestrzeni czas czytamy. O historii cywilizacji i geopolityce (przeł. I. Drozdow- ska, Ł. Musiał). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Schulz, B. (1998). Republika marzeń. W: tegoż, Opowiadania. Wybór esejów i listów (s. 341–350). Wro- cław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Sławiński, J. (1978). Przestrzeń w literaturze: elementarne rozróżnienia i wstępne oczywistości, W: M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska (red.), Przestrzeń i literatura (s. 9–22). Wrocław: Instytut Badań Literackich PAN, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Sparke, M. (1998). A Map that Roared and an Original Atlas: Canada, Cartography, and the Narration of Nation. Annals of the Association of American Geographers, 88(3), 463–495.
Stasiuk, A. (2004). Jadąc do Babadag. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne. Strzemiński, W. (2016). Teoria widzenia. Łódź: Muzeum Sztuki.
Symotiuk, S., Nowak, G. (red.) (1998). Przestrzeń w nauce współczesnej (t. 1). Lublin: Wydawnictwo Uni- wersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Symotiuk, S., Nowak, G. (red.) (1999). Przestrzeń w nauce współczesnej (t. 2). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej."
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Łódzkie Studia Etnograficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 574
Liczba cytowań: 0
