Źródła kreacji postaci Jerzego Paramonowa w poświęconych mu tekstach kultury
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.2.2020.001Słowa kluczowe
Jerzy Paramonow, folklor, literatura po 1945, piosenkaAbstrakt
Jerzy Paramonow to przestępca który w szczególny sposób zaistniał w wyobraźni społecznej jako bohater anonimowej ballady podwórkowej. Funkcjonując przez lata w wąskim obiegu, w ostatnim czasie przypomniany został przez twórców muzyki rozrywkowej. Poszczególne wersje losów Paramonowa — niezależnie od różnic wynikających zimmanentnej estetyki zespołów oraz medium — ukazują „wspólnotę wyobraźni”, z której czerpali zarówno twórcy anonimowej ballady ulicznej, jak i jej zestetyzowanych wersji. Do najważniejszych z nich należą:
- zakorzenienie schematu fabularnego w pieśni ulicznej;
- bliska pieśni jarmarcznej estetyka opisów przemocy;
- kreacja postaci głównego bohatera na wzór opowieści o zbójnikach.
Jednocześnie zakorzenienie owych tekstów kultury w tradycji anonimowej twórczości minionych wieków uzmysławia trwałość pewnych wyobrażeń. Są one potencjalnie aktualizowane i dostosowywane do zmieniającego się kontekstu społecznego, w jakim funkcjonują odbiorcy, jednak ich istota oraz funkcja w komunikacji literackiej pozostaje niezmienna.
Bibliografia
[?] (1955). Dziś proces Paramonowa, „Życie Warszawy” 266, 2.
[hasło]: Rozstrzelanie, https://pl.wikipedia.org/wiki/Rozstrzelanie.
Adamczewska, I. (2016). True crime novel – pomiędzy literaturą piękną a dziennikarstwem, W: A. Kłosińska-Nachin, E. Kobylecka-Piwońska (red.), Apetyt na rzeczywistość.
Relacje między literaturą a dziennikarstwem – relacje, interakcje, perspektywy (s. 91-115). Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Apteka, Ballada o Paramonowie, [na płycie]: Tylko dla…, 2010, Fonografika, utwór 7.
AU a [właśc..?] (1955). Drugi dzień procesu Paramonowa i Gaszczyńskiego. Dziś zapadnie
wyrok, Życie Warszawy 268, 2.
AU b [właśc..?] (1955). Groźni bandyci Paramonowa i Gaszczyński stanęli przed sądem w Warszawie. „Życie Warszawy” 267, 2.
AU c [właśc.?] (1955). Najsurowsza kara — i groźne ostrzeżenie. „Życie Warszawy” 268, 2.
Ballada o Paramonowie. W: B. Wieczorkiewicz (1971). Warszawskie ballady podwórzowe. Pieśni i piosenki warszawskiej ulicy (s. 369-370). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Beneš B. (1970). Světská krámářská píseň. Přispěvek k poetice pololidové poezie. Brno: Universita J. E. Purkine.
Brynerówna, H. (1934/1935). Czabak, „Lud” T. 13.
Brzostek, B. (2002). Robotnicy Warszawy. Konflikty codzienne (1950-1954). Warszawa: Wydawnictwo TRIO.
Bystroń, J. S. (1936). Kultura ludowa. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Bystroń, J. S. (1938). Publiczność literacka. Lwów: Książnica Atlas.
Chamera-Nowak, A. (2014). Z pola bitwy o budowę socjalistycznej kultury. Sytuacja przemysłu graficznego w Polsce w latach 1945-1956. „Acta Poligraphica” 3, 59-72.
Ćwikła, M. (2017). Kara śmierci w aspekcie etyczno-prawnym, W: M. Treder (red.), Śmierć w wielu odsłonach. Problemy wybrane (s. 228-239). Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Dunin, J. (1966). O piosence z robotniczego miasta. „Prace Polonistyczne” 22.
Dunin, J. (1974). Papierowy bandyta. Książka kramarska i brukowa w Polsce. Łódź:
Wydawnictwo Łódzkie.
Dunin, J. (2008). Druk i wielkomiejski folklor. „Media, Kultura Społeczeństwo” 1, 11-21.
http://bazhum.muzhp.pl/media/files/Media_Kultura_Spoleczenstwo/Media_Kultura_
Spoleczenstwo-r2008-t-n1_(3)/Media_Kultura_Spoleczenstwo-r2008-t-n1_(3)-s11-21/
Media_Kultura_Spoleczenstwo-r2008-t-n1_(3)-s11-21.pdf.
Florczyk K. (2014). Stalinizm jako stan wyjątkowy. Robotnicy i robotnice: budowniczowie socjalizmu czy więźniowie obozu?. „Teksty Drugie” 5, 122-140.
Floyd, S. A. Jr (1999). Black Music in the Circum-Caribbean. „American Music” 1, 1-38.
Gass, A. (2009). Postrach mentowni, Focus Historia 7-8, 36-39.
Grochowski, P. (2006). Nastroje społeczno-religijne pierwszej połowy XVII wieku w świetle pieśni nowiniarskich. „Napis” XII, s. 21-32.
Grochowski, P. (2010). Straszna zbrodnia rodzonej matki. Polskie pieśni nowiniarskie na przełomie XIX i XX wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Grzesiuk, S. (1959). Boso, ale w ostrogach. Warszawa: Książka i Wiedza.
http://dolfil.pl/kalendarium,iv-festiwal-piesni-dziadowskiej-oraz,73.
https://demotywatory.pl/1528206/Jerzy-Paramonow.
https://demotywatory.pl/2344914/Jerzy-Paramonow.
https://demotywatory.pl/2861313/Nie-takie-rzeczy.
https://www.facebook.com/adam.setlak.7.
Janicka-Krzywda, U. (1986), Niespokojne Karpaty, czyli rzecz o zbójnictwie. Warszawa-Kraków: PTT Kraj.
Janicka-Krzywda, U. (2007). Zbójnicy w karpackim folklorze słownym — wątki i motywy. W: Madejowa, R., Mlekodaj, A., Rak M. (red.), Mity i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze (s. 121-130). Nowy Targ:
Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa.
Kamiński, Ł. (2000). Polacy wobec nowej rzeczywistości 1944–1948. Formy pozainstytucjonalnego, żywiołowego oporu społecznego. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Karpowicz, A. (2013). Reinkarnacje słowa: media, gatunki, praktyki. „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2, 33-49.
Kłoś, A., Wróblewski, B. (2010). Ręka i głowa Paramonowa. „Gazeta Wyborcza” 182, 18-19.
Kolbrecka, J. (2007). Podhalańskie pieśni o Janosiku i zbójnikach. W: R. Madejowa, A. Mlekodaj, M. Rak (red.), Mity i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze (s. 193-201). Nowy Targ: Podhalańska Państwowa
Wyższa Szkoła Zawodowa.
Konieczna, J. (2014). Książka w dziewiętnastowiecznej Łodzi. Księgarnie, drukarnie, wydawcy. „Kronika miasta Łodzi” 2.
Kowalik, H. (2015). To jest robota Paramonowa. Wprost 48, 88-90.
Krwawy Wiktor. W: B. Wieczorkiewicz (1971). Warszawskie ballady podwórzowe. Pieśni i piosenki warszawskiej ulicy (s. 234). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kuchowicz, Z. (1975). Obyczaje staropolskie XVII-XVIII wieku. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Kunicki, K., Ławecki, T. (2017). Krótkie przestępcze życie Jerzego Paramonowa. W: K. Kunicki, T. Ławecki (red.), Zagadki kryminalne PRL (s. 13-25). Warszawa: Bellona.
Kuzko, K. (2009). Autoportret rozproszony. „Konteksty” 1-2, 185-194.
Marsz żałobny Zielińskiego. W: B. Wieczorkiewicz, Warszawskie ballady podwórzowe. Pieśni i piosenki warszawskiej ulicy (s. 365-366). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Miejski Słownik Slangu i Mowy Potocznej, hasło: Czapa, https://www.miejski.pl/slowo-czapa.
Milewski, S. (2009). Szemrane towarzystwo niegdysiejszej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo
ISKRY.
Nóżki na stół. Zbiór najnowszych piosenek, kupletów i deklamacji (ok. 1930). Warszawa.
Olive, B. (1958). The Minstrelsy of Murder. „Western Folklore” 4, 263-272.
Pawlak, J. (2018). Chucho: czy fani disco polo pokochają króla latino dance?, Beauty –
Fashion – Health, http://beautyfashionhealth.pl/2018/05/03/chucho-czy-fani-disco-polopokochaja-
krola-latino-dance/.
Piasecki, Z. (1973). Byli chłopcy, byli… Zbójnictwo karpackie – prawda historyczna, folklor i literatura polska. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Propp, W. (2011). Morfologia bajki magicznej (przekł. P. Rojek). Kraków: NOMOS.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 maja 1949 r. w sprawie koncesjonowania przedsiębiorstw przemysłu poligraficznego i drukarń (Dz. U. 1949 nr 34 poz. 245).
Rubach, L. (1950). »Moskwa«. Nowe Kino Warszawskie. „Stolica. Warszawski Tygodnik
Ilustrowany” 32, 6-7.
Stopka A. (1896). Materyały do etnografii Podhala (Zakopane, Kościelisko, Poronin, Czarny Dunajec), cz. II: Powieści, Vesele Jackovego Vojtka, „Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” Kraków III, 138-139.
Sadownik, J. (red.) (1971). Pieśni Podhala: antologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Muzyczne.
Stojer-Polańska, J., Strona, M. (2015). Zbrodnicze rozkawałkowanie zwłok – aspekty kryminalistyczne i prawne. W: Czapska J., Okrasa A. (red.), Bezpieczeństwo, policja, kryminalistyka.
W poszukiwaniu wiedzy przydatnej w praktyce (s. 350-359). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Sulima, R. (1985). Dobrzy chłopcy, co świat równają. W: tenże, Folklor i literatura. Szkice o kulturze i literaturze współczesnej (s. 299-308). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Szymański, J. (2006). Nauki pomocnicze historii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ślęk, L. (1985) [hasło]: Pieśń nowinarska. W: Literaturze polskiej. Przewodnik encyklopedycznym.
t. 2 (s. 166). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Transmisja, Paramonow, [na płycie]: Lekkie uderzenie, 1997, Hey, Joe, utwór 6.
Ustawa z 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki
narodowej (Dz. U. 1946 nr 3 poz. 17).
Walicki, M. (1981). Funkcje pieśni dziadowskiej (na tle literatury jarmarcznej i folkloru żebraczego). W: W. Nawrocki, M. Waliński (red.), Literatura popularna – folklor – język. T. 2 (s. 110-144). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Waliński, M. (1998). Pieśń jarmarczna? Nowiniarska? Ballada? Czy – pieśń dziadowska? Prolegomena do badania pieśni dziadowskiej. W: P. Kowalski (red.), Wszystek krąg ziemski. Antropologia. Historia. Literatura. Prace ofiarowane Profesorowi Czesławowi
Hernasowi (s. 164-194). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Warszawskie piosenki: „Ballada o Paramonowie”. Na jego proces sprzedawano bilety. „Warszawa.naszemiasto.pl”, http://warszawa.naszemiasto.pl/artykul/warszawskie-piosenki-
ballada-o-paramonowie-na-jego-proces,3712690,artgal,t,id,tm.html.
WAWAmuffin, Paramonow, [na płycie]: Vabang!, 2005, Karrot Komando, utwór 10.
Witkiewicz, S. (1963) Na przełęczy. W: Pisma tatrzańskie (oprac. R. Hennel). T. 1 (s. 27-
. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Witkowski, M. (2017), Wymazane. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Woźniak, P. K. (2016). „Hauzeracy idą!”. Piosenka na łódzkim podwórku. „Zeszyty Wiejskie” XXII.
Wrześniowski, A. (1882). Tatry i Podhalanie. Kraków: Towarzystwo Tatrzańskie.
Zieliński – postrach Warszawy (1971). W: B. Wieczorkiewicz, Warszawskie ballady podwórzowe.
Pieśni i piosenki warszawskiej ulicy (s. 233). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Zwolski, M. (2002). Wykonywanie wyroków kary śmierci w polskich więzieniach grudzień 1954-kwiecień 1956. „Prawo i Sprawiedliwość” 2/1, 263-274.
Żarnowski, J. (2002). Robotnicy w Polsce Ludowej. „Dzieje Najnowsze” 1, 29-46.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 516
Liczba cytowań: 0