Jedzenie na scenie w świetle dramaturgii dla dzieci (na wybranych przykładach)
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.1.2022.004Słowa kluczowe
kulinaria, historia literatury dla dzieci, teatr dla dzieciAbstrakt
Celem niniejszego artykułu jest przekrojowa prezentacja tematyki kulinarnej pojawiającej się w twórczości scenicznej dla dzieci. Historia tej tematyki w dramaturgii europejskiej sięga jeszcze czasów komedii starogreckiej, w której miała zabarwienie satyryczne. Inaczej jest w przypadku oświeceniowej literatury dla dzieci, która pełni przede wszystkim funkcję wychowawczą. Świadczą o tym „komedyjki” Stefanii de Genlis, Arnauda Berquina i Christiana Felixa Weisse’go. Na gruncie polskim ten temat pojawił się po raz pierwszy w utworach scenicznych Klementyny Hoffmanowej, a następnie w twórczości jej licznych naśladowców. W miarę rozwoju dramaturgii dla dzieci tematyka biedy, głodu, łakomstwa i filantropii, związana z podejściem realistycznym i moralistycznym, ulega wyczerpaniu. Wraz z modernizmem i rozwojem baśni dramatycznej obrazy kulinariów nabierają walorów poetyckich i ludycznych, a XX w. dorzuca jeszcze formy parodystyczne. Nie oznacza to całkowitego zerwania z moralizatorstwem, ale do głosu dochodzi współcześnie problematyka związana ze zdrowym odżywianiem oraz krytyką produktów służących do szybkiego konsumowania.
Bibliografia
Bartol, K., Danielewicz, J. (2011). Komedia grecka od Epicharma do Menandra. Wybór fragmentów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Chotomska, W. (1975). Smok wawelski. W: A. Czetwertyński (red.), Kiermasz rozmaitości. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza.
Dziemian, K. (b. r.). Opis sztuki. Opowieść z krainy nowej kulinarii, czyli czym frytka za młodu nasiąknie [notatka w serwisie NoweSztuki.pl]. Pobrano z: https://nowesztuki.pl/sztuka/opowiesc-z-krainy-nowej-kulinarii-czyli-czym-frytka-za-mlodu-nasiaknie/
Gemra, A. (2017). O jedzeniu i nie tylko w utworach Lucy Maud Montgomery. W: A. Gemra, A. Mazurkiewicz (red.), O literaturze i kulturze (nie tylko) popularnej. Prace ofiarowane Profesorowi Jakubowi Z. Lichańskiemu (s. 223–236). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Gębarski, S. (1983). Tomcio-Paluch. Baśń opracowana według wzoru francuskiego. W: R. Waksmund (red.), Teatr bajki i przygody (s. 7–15). Wałbrzych: Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu.
Gołębska, N. (1983). Kramik Mikołaja Gwiazdora. W: S. Murat (red.), Teatr baśniowy (s. 103–129). Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury.
Gozzi, C. (1991). Gozzi (przeł. A. Piotrowska; red. R. Guarnieri). Seria Najpiękniejsze Baśnie, Najwięksi Bajkopisarze. Warszawa: BGW.
Gripari, P. (1993). W sprawie ogłoszenia (przeł. B. Grzegorzewska). Nowe Sztuki dla Dzieci i Młodzieży, 3, 21–30.
Gripari, P. (1995). Sto lat kuchni francuskiej (przeł. B. Grzegorzewska). Nowe Sztuki dla Dzieci i Młodzieży, 8, 17–24.
Has-Tokarz, A. (2017). Od zabawy w gotowanie do książeczek „dla małych kucharzy” – o proweniencji pierwszych książek kucharskich dla dzieci (prolegomena). W: A. Gemra, A. Mazurkiewicz (red.), O literaturze i kulturze (nie tylko) popularnej. Prace ofiarowane Profesorowi Jakubowi Z. Lichańskiemu (s. 181–194). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Hoffmanowa, K. (1875). Dzieła Klementyny z Tańskich Hoffmanowej. Wydanie nowe pod red. N. Żmichowskiej. T. 5. Warszawa: Spółka Wydawnicza Księgarzy.
Huszczo, R., Kieruzalski, A. (1958). Z kukiełką w plecaku. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
Jodko-Kula, E. (1998). W szkolnym teatrze. Scenariusze przedstawień szkolnych. Warszawa: JUKA.
Jonca, M. (1998). Biesiada ubogich dziatek. W: P. Kowalski (red.), Oczywisty urok biesiadowania (s. 89–94). Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Warszawskiej.
Jurkowski, H. (1991). Dzieje literatury dramatycznej dla teatru lalek. Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Leopoldinum”, Fundacji dla Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kostaszuk, K. (1986). Teatr dziecięcy. Przewodnik repertuarowy. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury.
Kostecka, W. (2014). Baśń postmodernistyczna – przeobrażenie gatunku. Intertekstualne gry z tradycją literacką. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
Kotlarska, Z. (1930). Obrazki sceniczne. Rozmówki i zabawy dla dzieci. Do użytku nauczycielek klas młodszych. Łódź–Katowice: L. Fiszer.
Kownacka, M. (2003). Wybór scenariuszy dla teatrzyków szkolnych dla klas I—III (red. J. Rodziewicz). Wrocław: Siedmioróg.
Kuczalska, H. (1900). Pół tuzina komedyjek. Warszawa: T. Paprocki.
Ługowska, J. (1998). Blady rosołek i paluszki Aspazji. Kod kulinarny w powieściach Małgorzaty Musierowicz. W: P. Kowalski (red.), Oczywisty urok biesiadowania (s. 214–221). Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Warszawskiej.
Łukaszewicz, J. (1998). Biesiada w komediach Goldoniego. W: P. Kowalski (red.), Oczywisty urok biesiadowania (s. 129–134). Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Warszawskiej.
Maeterlinck, M. (1994). Niebieski ptak (przeł. J. Cieśliński). W: M. Maeterlinck, Dramaty wybrane (s. 163–234). Kraków: Comoedia.
Meyzie, P. (2012). Kuchnia w Europie w dobie nowożytnej. Jeść i pić: XVI-XIX wiek (przeł. E. Kucińska, A. Drzymała). Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”.
Ożóg-Winiarska, Z. (2006). „I znajdziemy w bułkach i chlebach zapach ziemi, wiatru i chleba”. O chlebie w poezji dla dzieci. Poezja i Dziecko, 3, 30–40.
Papuzińska, J. (1988). Humor obrazów biesiadnych w literaturze fantastycznej dla dzieci i młodzieży. W: Humor w literaturze dla dzieci i młodzieży. Materiały z sesji (s. 38–44). Wrocław: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Tadeusza Mikulskiego.
Papuzińska, J. (1989). Misterium łakomstwa. W: J. Papuzińska, Zatopione królestwo. O polskiej literaturze fantastycznej XX wieku dla dzieci i młodzieży (s. 135–142). Warszawa: Nasza Księgarnia.
Ratajczakowa, D. (1998). Jedzenie na scenie, czyli o gatunkowych determinantach charakteru i znaczeń biesiad dramatyczno-teatralnych. W: P. Kowalski (red.), Oczywisty urok biesiadowania (s. 120–128). Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Warszawskiej.
Simon, L. (1971). Bibliografia dramatu polskiego 1765–1964. T. 1–2. Bibliografia dramatu polskiego 1765–1939. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Sławińska, I. (1988). Główne problemy struktury dramatu. W: J. Degler (red.), Problemy teorii dramatu i teatru (s. 21–38). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Valenti Ronco, M. L. (1995). Smak i zapach bajki (przeł. K. Rudnicka). Guliwer, 2, 6–12.
Waksmund, R. (1986). Od powiastki do komedyjki. W: R. Waksmund, Literatura pokoju dziecinnego. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Waksmund, R. (1998). Śladem chlebowych okruszków. Wokół motywów biesiadnych w literaturze dziecięcej. W: P. Kowalski (red.), Oczywisty urok biesiadowania (s. 95–102). Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Warszawskiej.
Waszkiel, H. (2014). Dramaturgia polskiego teatru lalek. Warszawa: Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie.
Wolniewiczówna, C. (1921). Klub jaroszek. Komedia w I akcie. Poznań: Zjednoczenie Stowarzyszeń Młodzieży Polskiej.
Wróbel-Wojtyszko, A., Wojtyszko, A. (2010). Historia pewnego przedmiotu. Nowe Sztuki dla Dzieci i Młodzieży, 30, 161–201.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 420
Liczba cytowań: 0
