„Elegia o rzece” – próba dekonstrukcji chińskiej utopii

Abstract

W sierpniu 1988 roku w chińskiej telewizji centralnej (CCTV) będącej pod kontrolą rządu i cenzury pojawił się sześcioodcinkowy serial dokumentalny pt. Elegia o rzece. Serial zgromadził przed telewizorami sporą publiczność, co mogło być spowodowane rewolucyjnymi tezami postawionymi w filmie. Po raz pierwszy w drugiej połowie XX wieku w tak szeroko dostępnym medium postawiono tezy o tym, że kultura chińska jest wsobna, a jedynie korzystanie z rozwiązań zachodnich (w gospodarce i demokratyzacji kraju) może sprawić, że Chiny wkroczą w nową, wspaniałą erę. Twórcy serialu zdekonstruowali uświęcone symbole cywilizacji chińskiej. W Elegii o rzece Chiny przestały być arkadyjską krainą smoka, przedstawione zostały raczej jako dystopiczne miejsce, które, by z niego wyjść, musi śmiało otworzyć się na świat zewnętrzny. Autorzy postulują całkowitą zmianę paradygmatu, która manifestować miałaby się w otwarciu w stronę niebieskiego oceanu, w stronę świata cywilizacji zachodniej. Uzyskanie nowej tożsamości narodowej i odejście od wegetacji kulturowej miałaby odbyć się poprzez budowę nowej utopii i reinterpretację symboli narodowych. Był to projekt na wskroś futurologiczny, mający silne oparcie w polityce realizowanej przez frakcję Zhao Ziyanga.