Nowa kobiecość w „Nienasyceniu” i wynikające stąd nieporozumienia

Abstract

W twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza można dostrzec wyraźny wpływ młodopolskiego mizoginizmu. Równocześnie jednak artysta dokonał w swoich dziełach znaczącej zmiany w ukazywaniu psychiki kobiecych bohaterek względem tego, jak przedstawiali ją jego literaccy poprzednicy. W Nienasyceniu pisarz zdekonstruował modernistyczny motyw kobiety fatalnej. Sylwetki Iriny Wsiewołodownej Ticonderogi i Persy Zwierżontkowskiej wychodzą również poza stereotyp kobiety modliszki, której celem są własna rozkosz i upodlenie kochanka. Na złożony wizerunek tych postaci składa się przede wszystkim pogłębiona charakterystyka ich życia wewnętrznego. Femmes fatales w Nienasyceniu nie zmierzają do uszczęśliwienia albo do zniszczenia mężczyzny, lecz w swoich działaniach realizują własne potrzeby. Ich decyzje i działania wynikają z fundamentalnego ludzkiego uczucia, jakim jest metafizyczne nienasycenie, wobec którego różnice płciowe nie mają większego znaczenia. Wizerunek Iriny i Persy jest z jednej strony świadectwem mizoginistycznych lęków początku XX wieku, z drugiej zaś odzwierciedla nowoczesną wizję kobiecości, która nie potrzebuje męskiego punktu odniesienia i wykazuje się niezależną aktywnością.