Skip to main content Skip to main navigation menu Skip to site footer
  • Register
  • Login
  • Language
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Italiano
    • Język Polski
  • Menu
  • Home
  • Current
  • Archives
  • About
    • About the Journal
    • Submissions
    • Editorial Team
    • Privacy Statement
    • Contact
  • Register
  • Login
  • Language:
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Italiano
  • Język Polski

Litteraria Copernicana

Stanisława Witkiewicza marzenia o Niepodległej
  • Home
  • /
  • Stanisława Witkiewicza marzenia o Niepodległej
  1. Home /
  2. Archives /
  3. Vol. 25 No. 1 (2018): Stanisław Witkiewicz /
  4. Studies

Stanisława Witkiewicza marzenia o Niepodległej

Authors

  • Maria Jolanta Olszewska Pracownia Historii Dramatu 1864–1939 | Instytut Literatury Polskiej | Wydział polonistyki | Uniwersytet Warszawski

DOI:

https://doi.org/10.12775/LC.2018.002

Keywords

sztuka, artysta, góralszczyzna, polskość, plemienność, wojna, niepodległość

Abstract

Twórczość Stanisława Witkiewicza stanowi zamkniętą całość pod względem ideowo-artystycznym. Był malarzem, krytykiem sztuki, myślicielem, moralistą i działaczem społecznym. Jego walka o „nową sztukę” i krytykę od samego początku była walką o polskiego ducha. Wypracowany przez siebie program estetyczny Witkiewicz ściśle połączył z programem społecznym i narodowym. Za kwintesencję polskości czy też plemienności uznał styl zakopiański, który starał się podnieść do rangi stylu narodowego. W nim widział środek odnowy i zjednoczenia narodowego. Jednak pełnym wcieleniem polskości okazały się dopiero Legiony Piłsudskiego. Witkiewicz, wpisując czyn legionowy w przestrzeń mitu patriotycznego, budowanego na fundamencie romantycznym, czyni zeń najdoskonalszą realizację założeń stylu zakopiańskiego. Wprowadzając Legiony w przestrzeń sztuki, w ten sposób nobilitując i idealizując Piłsudskiego i jego żołnierzy, buduje własną legendę legionową. Mamy do czynienia ze szczególną estetyzacją rzeczywistości dokonaną w celach patriotycznych.

References

Białokozowicz, Bazyli 1961. „Stanisław Witkiewicz wobec Lwa Tołstoja (nieznany list Witkiewicza)”. Przegląd Humanistyczny 4, 167–174.

Bończa-Tomaszewski, Nikodem 2006. Źródła narodowości. Powstanie i rozwój polskiej świadomości w II połowie XIX i na początku XX wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Brzozowski, Stanisław 1990. „Stanisław Witkiewicz”. W: Stanisław Brzozowski. Eseje i studia o literaturze. T. 1. Red. Henryk Markiewicz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Dall, Lesław 1997. „Zwierzchność Gminy Zakopane Witkiewiczowi”. W: Zbigniew Moździerz (red.). Stanisław Witkiewicz. Człowiek – artysta – myśliciel. Materiały z sesji zorganizowanej w setną rocznicę śmierci artysty. Zakopane 20–22 października 1995. Zakopane: Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego.

Filipkowska, Hanna 1974. „Z problematyki mitu w literaturze Młodej Polski”. W: Hanna Kirchner, Zbigniew Żabicki (red.), Maria Renata Pragłowska (współprac.). Problemy literatury polskiej lat 1890–1939. Seria 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Grzymała-Siedlecki, Adam 1915. „Stanisław Witkiewicz”. Sfinks 6: 35–53; 7: 41–62.

Jabłońska, Teresa 2008. Styl zakopiański Stanisława Witkiewicza. Tłum. Anna Wende-Surmiak, Adrian Smith. Olszanica: Bosz.

Jakubowski, Jan Zygmunt 1971. „Stanisław Witkiewicz (próba portretu)”. W: Stanisław Witkiewicz. Pisma zebrane. T. 1: Sztuka i krytyka u nas. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Kabata, Michał 1978. Warszawska batalia o nową sztukę („Wędrowiec” 1884–1887). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Korniłowicz, Tadeusz 1916. O Stanisławie Witkiewiczu. Kraków: nakł. autora (Drukarnia Narodowa).

Kosiński, Kazimierz 1928. Stanisław Witkiewicz. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”.

Kosiński, Kazimierz 1937. Józef Piłsudski a literatura polska. Warszawa: Wydział Wychowania Polityczno-Obywatelskiego przy Zarządzie Głównym ZPOK.

Kossowska, Irena 2006. Stanisław Witkiewicz. http://culture.pl/pl/tworca/stanislaw-witkiewicz [12.09.2015].

Kwaśniewski, Krzysztof 1977. Społeczne rodowody bohaterów. Warszawa: Instytut Wydawniczy CRZZ.

Majda, Jan 1979. Góralszczyzna w twórczości Stanisława Witkiewicza. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.

Moździerz, Zbigniew 1997. „Stanisław Witkiewicz (1851–1915). Szkic biograficzny”. W: Zbigniew Moździerz (red.). Stanisław Witkiewicz. Człowiek – artysta – myśliciel. Materiały z sesji zorganizowanej w setną rocznicę śmierci artysty. Zakopane 20–22 października 1995. Zakopane: Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego.

Moździerz, Zbigniew 2013. Architektura i rozwój przestrzenny Zakopanego 1600–2013. Zakopane: Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego.

Norwid, Cyprian Kamil 1971a. List do Józefa Łussakowskiego [z marca 1878]. W: Cyprian Kamil Norwid. Pisma wszystkie. Red. Juliusz Wiktor Gomulicki. T. 10: Listy 1873–1883. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Norwid, Cyprian Kamil 1971b. „Zmartwychwstanie historyczne”. W: Cyprian Kamil Norwid. Pisma wszystkie. T. 6: Proza. Red. Juliusz Wiktor Gomulicki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Nowakowska, Wanda 1970. Stanisław Witkiewicz teoretyk sztuki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Nowakowska, Wanda 1972. „Wstęp”. W: Stanisław Witkiewicz. O sztuce, krytyce artystycznej, stylu zakopiańskim, wybitnych twórcach, sprawach narodowych i społecznych. Red. Wanda Nowakowska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Nowakowska, Wanda 1981. Narodowa funkcja sztuki w polskiej krytyce artystycznej 1863–1890. Łódź: Uniwersytet Łódzki.

Okoń, Waldemar 1992. Sztuki siostrzane: malarstwo a literatura w Polsce w drugiej połowie XIX wieku. Wybrane zagadnienia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Olszaniecka, Maria 1984. Dziwny człowiek (o Stanisławie Witkiewiczu). Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Olszaniecka, Maria 1996. „Kalendarium życia i twórczości”. W: Teresa Jabłońska (red.). Stanisław Witkiewicz 1851–1915. Kraków: Oficyna Artystów „Sztuka”, Zakopane: Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego.

Olszewska, Maria Jolanta 2004. Człowiek w świecie Wielkiej Wojny. Literatura polska z lat 1914–1919 wobec I wojny światowej. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Paczoska, Ewa 1988. Krytyka literacka pozytywistów. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Paczoska, Ewa 1992. „Spotkania naturalistów”. W: Janina Kulczycka-Saloni, Danuta Knysz-Rudzka, Ewa Paczoska (red.). Naturalizm i naturaliści w Polsce: poszukiwania, doświadczenia, kreacje. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Warsgraf”.

Piasecki, Zdzisław 1983. Stanisław Witkiewicz. Młodość i wczesny dorobek artysty. Warszawa–Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Piasecki, Zdzisław 1992. Stanisław Witkiewicz w „Wędrowcu” Antoniego Gruszeckiego. Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich.

Piasecki, Zdzisław 1999. Stanisław Witkiewicz w kręgu ludzi i spraw sobie bliskich. Szkice nie tylko biograficzne. Opole: Uniwersytet Opolski.

Pycka, Anna Małgorzata 2010. Kreacje i poglądy Stanisława Witkiewicza na tle głosów epoki. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.

Ruskin, John 1900. Droga do sztuki. Tłum. Stanisław Koszutski. Warszawa: nakładem księgarni M. Borkowskiego.

Szacka, Barbara 2000. „Pamięć zbiorowa i wojna”. Przegląd Socjologiczny 49 (2): 11–28.

Sztachelska, Jolanta 2010. „Henryk Struve – estetyk doby przejściowej”. W: Henryk Struve. Wybór pism estetycznych. Red. Jolanta Sztachelska. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.

Tarnowski, Józef 2009. „Stanisław Witkiewicz – estetyk walczący”. W: Stanisław Witkiewicz. Wybór pism estetycznych. Red. Józef Tarnowski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.

Tarnowski, Józef 2014. Wielki przełom. Studium z estetyki Stanisława Witkiewicza. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Tondos, Barbara 2004. Styl zakopiański i zakopiańszczyzna. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Vražić, Małgorzata 2013. Stanisław Witkiewicz i Witkacy – dwa paradygmaty sztuki, dwie koncepcje kultury. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Wachowicz, Barbara 1997. „»Na łasce wichru i na woli burzy«. Gawęda o gnieździe rodzinnym, dzieciństwie i młodości wczesnej Stanisława Witkiewicza”. W: Zbigniew Moździerz (red.). Stanisław Witkiewicz. Człowiek – artysta – myśliciel. Materiały z sesji zorganizowanej w setną rocznicę śmierci artysty. Zakopane 20–22 października 1995. Zakopane: Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego.

Weiss, Tomasz 1966. Przełom antypozytywistyczny w Polsce w latach 1880–1890 (Przemiany postaw światopoglądowych i teorii artystycznych). Kraków: nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Witkiewicz, Stanisław 1912. Matejko. Lwów: Skł. gł. Księgarnia Gubrynowicza i Syna, Warszawa: Gebethner i Wolff.

Witkiewicz, Stanisław 1916. Stanisława Witkiewicza ostatnie słowa. Wyjątki z listów do siostry: sierpień 1914–sierpień 1915. Piotrków: Wydawnictwo Wiadomości Polskich.

Witkiewicz, Stanisław 1922. Stanisława Witkiewicza „Testament”. Wyjątki z listów do siostry: sierpień 1914–sierpień 1915. Oprac. Maria Witkiewiczówna. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.

Witkiewicz, Stanisław 1963a. „Bagno”. W: Stanisław Witkiewicz. Pisma tatrzańskie. T. 1. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Witkiewicz, Stanisław 1963b. „Po latach”. W: Stanisław Witkiewicz. Pisma tatrzańskie. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Witkiewicz, Stanisław 1963c. „Tatry w śniegu”. W: Stanisław Witkiewicz. Pisma tatrzańskie. T. 1. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Witkiewicz, Stanisław 1971a. „Mickiewicz jako kolorysta”. W: Stanisław Witkiewicz. Pisma zebrane. Oprac. Jan Zygmunt Jakubowski, Maria Olszaniecka. T. 1: Sztuka i krytyka u nas. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Witkiewicz, Stanisław 1971b. „Przedmowa do I wydania Sztuki i krytyki u nas”. W: Stanisław Witkiewicz. Pisma zebrane. Oprac. Jan Zygmunt Jakubowski, Maria Olszaniecka. T. 1: Sztuka i krytyka u nas. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Witkiewicz, Stanisław 1972. O sztuce, krytyce artystycznej, stylu zakopiańskim, wybitnych twórcach, sprawach narodowych i społecznych. Red. Wanda Nowakowska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Witkiewicz, Stanisław 1974. „Dziwny człowiek”. W: Stanisław Witkiewicz. Pisma zebrane. T. 2: Monografie artystyczne, cz. 2. Oprac. Maria Olszaniecka. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Woźniakowski, Jacek 1996. „Dylematy życia i twórczości Stanisława Witkiewicza”. W: Stanisław Witkiewicz 1851–1915. Katalog wystawy monograficznej przygotowanej w Muzeum Tatrzańskim im. Dra Tytusa Chałubińskiego. Zakopane: Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego, Kraków: Oficyna Artystów „Sztuka”.

Wójcik, Wiesław Aleksander 1997. „Witkiewicz i Sabała (o wzajemnych związkach)”. W: Zbigniew Moździerz. Stanisław Witkiewicz. Człowiek – artysta – myśliciel. Materiały z sesji zorganizowanej w setną rocznicę śmierci artysty. Zakopane 20–22 października 1995. Zakopane: Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego.

Ziejka, Franciszek 1977. W kręgu mitów polskich. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Litteraria Copernicana

Downloads

  • PDF (Język Polski)

Published

2018-03-29

How to Cite

1.
OLSZEWSKA, Maria Jolanta. Stanisława Witkiewicza marzenia o Niepodległej. Litteraria Copernicana. Online. 29 March 2018. Vol. 25, no. 1, pp. 17-37. [Accessed 7 July 2025]. DOI 10.12775/LC.2018.002.
  • ISO 690
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Download Citation
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Issue

Vol. 25 No. 1 (2018): Stanisław Witkiewicz

Section

Studies

Stats

Number of views and downloads: 868
Number of citations: 0

Search

Search

Browse

  • Browse Author Index
  • Issue archive

User

User

Current Issue

  • Atom logo
  • RSS2 logo
  • RSS1 logo

Information

  • For Readers
  • For Authors
  • For Librarians

Newsletter

Subscribe Unsubscribe

Language

  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Italiano
  • Język Polski

Tags

Search using one of provided tags:

sztuka, artysta, góralszczyzna, polskość, plemienność, wojna, niepodległość
Up

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partners

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Nicolaus Copernicus University Accessibility statement Shop