„Ja z nimi żyć nie mogę…” – oblicza Innej w «Powieści bez tytułu» Józefa Ignacego Kraszewskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2017.039Keywords
Józef Ignacy Kraszewski, powieść realistyczna, powieść rozwojowa, kobiety w literaturze, dojrzewanie w literaturzeAbstract
Artykuł jest interpretacją Powieści bez tytułu (1854) Józefa I. Kraszewskiego jako utworu realizującego schemat kobiecej powieści rozwojowej. Tym samym autor rozwija problematykę dotychczas jedynie zasygnalizowaną przez badaczy. Celem tekstu jest udowodnienie, że Sara Białostocka – główna kobieca postać w utworze – to bohaterka oryginalna, nietuzinkowa: Inna. Jej odrębność wyraża się zarówno na poziomie przynależności kulturowo-religijnej (jest Żydówką), jak i na tle typowych męskich wyobrażeń na temat kobiecości. Życie Sary zostało również skonfrontowane z dyskursywnymi fragmentami powieści, które podejmują temat dorastania człowieka. Tytułowe oblicza Innej to: uczennica Stanisława Szarskiego, czytelniczka „książek zbójeckich”, kapłanka sztuki i zimna, zdystansowana aktorka Smaragdina. Prześledzenie kolejnych wcieleń bohaterki pozwala uwydatnić jej zmagania z otoczeniem oraz z własną tożsamością.References
Bachórz Józef, Anatomia heroiny romansu, [w:] idem, Romantyzm a romanse. Studia i szkice o prozie polskiej w pierwszej połowie XIX wieku, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2005.
Bachórz Józef, Lekcje Kraszewskiego, czyli ambaras nadmiaru, [w:] Kraszewski i wiek XIX. Studia, idea i układ tomu Jarosław Ławski, red. Anna Janicka, Krzysztof Czajkowski i Paweł Kuciński, Białystok: Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego, 2014.
Bachórz Józef, Zdziwienie Kraszewskim, [w:] Zdziwienia Kraszewskim, red. Marta Zielińska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990.
Bachtin Michał, Powieść wychowawcza i jej znaczenie w historii realizmu, [w:] idem, Estetyka twórczości słownej, tłum. Danuta Ulicka, oprac. i wstęp Eugeniusz Czaplejewicz, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.
Burkot Stanisław, Kobieta, emancypacja i „sprawy fatalne” w twórczości Kraszewskiego, [w:] Kraszewski – pisarz współczesny, red. Ewa Ihnatowicz, Warszawa: „Elipsa”, 1996.
Burkot Stanisław, Kobieta w powieściach i publicystyce Kraszewskiego, [w:] Kraszewski. Poeta i światy, red. Tadeusz Budrewicz, Ewa Ihnatowicz i Ewa Owczarz, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012.
Curtius Ernst Robert, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. i oprac. Andrzej Borowski, Kraków: Universitas, 1997.
Czachowski Kazimierz, Między romantyzmem a realizmem, oprac. Adam Czachowski, wstęp Jarosław Maciejewski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967.
Danek Wincenty, Józef Ignacy Kraszewski, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1962.
Fiećko Jerzy, Kwestia żydowska we współczesnych powieściach Kraszewskiego. „Latarnia czarnoksięska”, „Powieść bez tytułu”, „Żyd”, [w:] Europejskość i rodzimość. Horyzonty twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego, red. Wiesław Ratajczak i Tomasz Sobieraj, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006.
Hamerski Wojciech, Romantyczna troposfera powieści. Interpretacje prozy Kraszewskiego, Sztyrmera i Korzeniowskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.
Kraszewski Józef Ignacy, Powieść bez tytułu, t. I–IV, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1962.
Markiewicz Henryk, Asymilacja Żydów jako temat literatury polskiej, [w:] idem, Literatura i historia, Kraków: Universitas, 1994.
Owczarz Ewa, Dzieje grzechu według Kraszewskiego, czyli poeta i kobiety w „Powieści bez tytułu”, [w:] Album gdańskie: prace ofiarowane profesorowi Józefowi Bachórzowi na siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin i pięćdziesięciolecie pracy nauczycielskiej, red. Jan Data i Bolesław Oleksowicz, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2009.
Owczarz Ewa, Poszukiwanie siebie – poszukiwanie formy. Powieści Kraszewskiego o artyście, [w:] eadem, Nieosiągalna całość. Szkice o powieści polskiej XIX wieku, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2009.
Owczarz Ewa, Wileńska „Lalka” – „Powieść bez tytułu”, [w:] eadem, Nieosiągalna całość. Szkice o powieści polskiej XIX wieku, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2009.
Skucha Mateusz, Ładni chłopcy i szalone. Męskość i kobiecość w późnym pisarstwie Józefa Ignacego Kraszewskiego, Kraków: Collegium Columbinum, 2014.
Sobieraj Tomasz, Powieści rozwojowe, [w:] Fabuły i „światopogląd”. Studia z historii polskiej powieści XIX-wiecznej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2004.
Stomma Ludwik, Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku oraz wybrane eseje, wyd. 2, Łódź: Piotr Dopierała, 2002.
Tynecki Jerzy, Imię rodowe, imię własne, czy pseudonim osłaniający. Co przystoi poecie w „Powieści bez tytułu” Kraszewskiego, „Prace Polonistyczne” 1989, ser. XLV, Łódź, Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Umińska Bożena, Postać z cieniem. Portrety Żydówek w polskiej literaturze od końca XIX wieku do 1939 roku, Warszawa: „Sic!”, 2001.
Zyga Aleksander, Problem żydowski w twórczości J. I. Kraszewskiego, „Rocznik Komisji Historycznoliterackiej”, t. 2, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1964.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 743
Number of citations: 0
