Neo-Sarmatian Novel: Axiology, Ideology, Politics
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2023.006Keywords
Sarmatism, Neo-Sarmatism, axiology, ideology, popular cultureAbstract
The article is an attempt to describe a phenomenon that has not been described so far, the neo-Sarmatian novel, i.e. a longer narrative form, which tells the story of the 17th-century Polish-Lithuanian Commonwealth. This variety of the novel belonging to pop culture is represented by
the writings of Rafał Dębski, Jacek Komuda, Konrad T. Lewandowski, Maciej Liziniewicz and Jacek Piekary. Not very interesting as literary works, Neo-Sarmatian novels become an interesting phenomenon when treated as a kind of axiological-ideological-political device. Axiological – because they represent a certain system of values; ideological because they implicitly portray the values as natural; political because their basic element is conflict, and because the neo-Sarmatian novel is a fantasy about community life. The exemplification of these three dimensions of the neo-Sarmatian novel is the novel Charakternik by Jacek Piekara chosen as an example because of its representativeness.
References
Althusser, Louis 2006. Ideologie i aparaty ideologiczne państwa: wskazówki dla poszukiwań. Tłum. Andrzej Staroń. Warszawa: Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej, Uniwersytet Warszawski.
Baczewski, Sławomir 2009. „Obraz plebejusza w literaturze szlacheckiej. Rekonesans”. Napis XV: 5–16.
Bal, Mieke 2012. Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Barthes, Roland 2008. Mitologie. Tłum. Adam Dziadek. Warszawa: Aletheia.
Bauman, Zygmunt 2021. Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość. Tłum. Karolina Lebek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bohuszewicz, Paweł 2014. „Hermeneutyki sarmatyzmu”. W: Marcin Lutomierski (red.). Tradycje szlacheckie we współczesnej kulturze polskiej. Przybliżenia perspektywy badawcze. Toruń: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Oddział w Toruniu.
Bohuszewicz, Paweł 2011. „Pożytki z prawicowego neosarmatyzmu: (nieprawicowa) obrona Krzysztofa Koehlera”. W: Paweł Plichta (red.). Przeszłość we współczesnej narracji kulturowej. Studia i szkice kulturoznawcze. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bujnicki, Tadeusz 2017. „Jacek Komuda w kręgu aluzji sienkiewiczowskich”. W: Agnieszka Ogonowska (red.). Pejzaże humanistyczne. Księga Jubileuszowa Profesorowi Bolesławowi Faronowi poświęcona. Kraków: Impuls.
Czapliński, Przemysław. 2011 „Nowoczesność i sarmatyzm”. W: Przemysław Czapliński (red.). Nowoczesność i sarmatyzm. Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne.
Czeczot, Katarzyna 2016. Ofelizm. Romantyczne zawłaszczenia, feministyczne interpretacje. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Badań Literackich PAN.
Delsol, Chantal 2017. „»Populizm« jako protest wobec nadmiernego uniwersalizmu i obrona zakorzenienia”. Chrześcijaństwo – Świat – Polityka 21: 94–103.
Dukaj, Jacek 2010. Wyobraźnia po prawej stronie. Część pierwsza. On-line: https://ksiazki.wp.pl/wyobraznia-po-prawej-stronie-czesc-pierwsza-6146197796046465a [01.07.2022].
Eco, Umberto 2009. Teoria semiotyki. Tłum. Maciej Czerwiński. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Grabski, Andrzej Feliks. Myśl historyczna polskiego oświecenia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Grześkowiak-Krwawicz Anna 2018. Dyskurs polityczny Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kaczor, Katarzyna 2017. Z „getta” do mainstreamu. Polskie pole literackie fantasy (1982–2012). Kraków: Universitas.
Karłowicz Dariusz. 2015–2016. „Ta karczma Rzym się nazywa”. Teologia Polityczna 8: 15–26.
Kobus, Aldona 2015. „Sarmatotopie. Formacja sarmacka w twórczości Jacka Komudy”. Teksty Drugie 1: 273–293.
Komuda, Jacek 2021. „»Żyję nie w XXI, ale w XVII wieku« – rozmowa z pisarzem Jackiem Komudą”. Głos Wielkopolski, https://plus.gloswielkopolski.pl [18.07.2022].
Komuda, Jacek 2004. Opowieści z Dzikich Pól. Lublin: Fabryka Słów.
Kopa, Dawid 2021. „Inter arma silent Musae. Jacka Komudy Lisowski bez światłocienia”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska XXXIX: 103–120.
Krasnodębski, Zdzisław 2003. Demokracja peryferii. Gdańsk: słowo/ obraz terytoria.
Krastew, Iwan [&] Stephen Holmes 2020. Światło, które zgasło. Jak Zachód zawiódł swoich wyznawców. Tłum. Aleksanda Paszkowska. Warszawa: Wydawnictwo „Krytyki Politycznej”.
Krawczyk, Stanisław 2022a. Gust i prestiż. O przemianach polskiego świata fantastyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Krawczyk, Stanisław 2022b. „A Very Short History Of Right-Wing Science Fiction In Poland”. Sci Phi Journal 2: 33–37.
Kruk-Siwiec, Justyna 2019. „Obrońcy i ciemiężyciele, czyli o dualistycznym modelu historii chłopów (i niektórych jego niedostatkach z perspektywy historii literatury)”. Terminus 21: 41–65.
Maciejewski, Janusz 1974. „Sarmatyzm jako formacja kulturowa (Geneza i główne cechy wyodrębniające)”. Teksty 4: 13–42.
Matyja, Rafał 2009. Konserwatyzm po komunizmie, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Mochocki, Michał 2015. Sarmacki zwrot kulturowy po 2000 roku. On-line: https://portalsarmacki.wordpress.com/2015/02/21/sarmacki-zwrot-kulturowy-po-2000-roku [04.07.2022].
Niedźwiedź, Jakub 2015. „Sarmatyzm, czyli tradycja wynaleziona”. Teksty Drugie 1: 46–62.
Obremski, Krzysztof 1995. „Psalmodia polska”. Trzy studia nad poematem, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Parkitny, Maciej 2018. Nowoczesność oświecenia. Studia o literaturze i kulturze polskiej drugiej połowy XVIII wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Parrinder, Patrick 2001. „Revisiting Suvin’s Poetics of Science Fiction”. W: Patrick Parrinder (red.). Learning from Other Worlds. Estrengment, Cognition and the Politics of Science Fiction and Utopia. Durham: Duke University Press.
Piekara, Jacek 2009. Charakternik. Lublin: Fabryka Słów.
Piekara, Jacek 2013. Szubienicznik. Warszawa: Wydawnictwo Otwarte.
Pobłocki, Kacper 2021. Chamstwo. Wołowiec: Czarne.
Ryś, Paweł Wiktor 2019. „»Obaczymy czy masz dobrą krew w sobie«. Podziały społeczne a kategoria rasy w „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza”. Ruch Literacki 2: 153–173.
Schmitt, Carl 2000. Teologia polityczna i inne pisma. Wybór, tłum. i wstęp Marek. A. Cichocki, Kraków: Znak.
Staniłko, Jan Filip 2003. „Neosarmacki republikanizm. Źródła i teraźniejszość polskiej tradycji politycznej”. Arcana 2–3: 6–24.
Suvin, Darko 1979. Metamorphoses of Science Fiction. On the Poetics and History of a Literary Genre. New Haven, Conn.: Yale University Press.
Tauer, Sebastian 2022. Neosarmackie narracje Jacka Komudy. Ideologia i struktura. Niepublikowana praca magisterska. Toruń: Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Tomasik, Tomasz 2013. Wojna – męskość – literatura. Słupsk: Wydawnictwo Akademii Pomorskiej.
Tomasik, Tomasz 2016. „Uwagi do wciąż nie napisanej historii męskości w Polsce”. Pamiętnik Literacki 2: 5–17.
Trepka, Walerian Nekanda 1995. Liber generationis plebeanorum („Liber chamorum”). Oprac. Rafał Leszczyński. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Urbańczyk, Agnieszka 2021. Utopia jest sprzedawana oddzielnie. Polityczność science fiction w recepcji fanowskiej (na przykładzie „Star Treka”). Kraków: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.
Urzykowski, Tomasz 2013. „Wystawa antysemickich rysunków: Żydzi jak szczury i robaki”. Wyborcza.pl, wyd. z 16 października, https://warszawa.wyborcza.pl/ [07.07.2022].
Waśko, Andrzej 1995. Romantyczny sarmatyzm. Tradycja szlachecka w literaturze polskiej lat 1831–1863. Kraków: Arcana.
Wróblewski, Michał 2016. Hegemonia i władza. Filozofia polityczna Antonia Gramsciego i jej współczesne kontynuacje. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Žižek, Slavoj 2019. „Dlaczego kapitalizm zawsze zwycięża?”. Newsweek, wyd. on-line z 21 marca, https://www.newsweek.pl/ [07.07.2022].
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Paweł Bohuszewicz
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 1001
Number of citations: 0