Próba typologii podstawowych zagadnień komparatystycznych
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2015.015Słowa kluczowe
typologia, komparatystyka, Wacław Borowy, badanie funkcjonalne, badanie semantyczneAbstrakt
Przedmiotem komparatystyki nie są substancje, lecz relacje. Relacje nie „istnieją”, trzeba je łączyć. Cztery rożne sposoby tworzenia relacji odpowiadają czterem podstawowym zagadnieniom komparatystyki. Porównanie semantyczne jest relacją obserwowaną w samym systemie literatury i symetryczną; porównanie funkcjonalne wykracza poza system literatury i też jest symetryczne; transfer kulturowy wykracza poza system literatury i jest relacją jednostronną, asymetryczną; wpływ literacki jest immanentny w systemie literatury i jednostronny. Dwie z tych możliwych form relacji traktują badane systemy kulturowe immanentnie, jedna tropi wędrówkę obrazów albo motywów, druga tworzy ekwiwalencje kulturowe. Pozostałe dwie formy relacji wykraczają poza system literatury i kultury, jedna ku społecznej funkcji literatury, druga w kierunku świata faktów i przedmiotów. Jednostronne formy relacji implikują następstwo tekstów, czyli relację syntagmatyczną. Symetryczne formy relacji implikują równoczesność – albo systemy literackie znajdują się naprzeciw siebie, albo ich ekwiwalencja jest podstawą dla typologicznego porównania. Wyliczenie możliwości badań komparatystycznych dokonane przez Wacława Borowego cierpi z powodu nierównej ich oceny. W artykule zademonstrowano, w jaki sposób są one równorzędne i jakie rezultaty się otrzymuje, zależnie od poziomu, na którym zadaje się pytanie.
Bibliografia
Auerbach Erich, Figura, „Archivum Romanicum” 1938, t. 22.
Bloom Harold, Lęk przed wpływem. Teoria poezji, tłum. Agata Bielik-Robson, Marcin Szuster, Kraków: Universitas, 2002.
Borowy Wacław, O wpływach i zależnościach w literaturze, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1921.
Drews Arthur, Die Christusmythe, Jena: Eugen Diederichs, 1909.
Cassirer Ernst, Substanzbegriff und Funktionsbegriff, Berlin: Bruno Cassirer, 1910 (wyd. polskie: Substancja i funkcja. Badania nad podstawowymi problemami krytyki poznania, tłum. Przemysław Parszutowicz, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2008).
Espagne Michel, Les transferts culturels franco-allemands, Paris: Presses universitaires de France, 1999.
Freise Matthias, Ėdipal’nyj bunt v pol’skom i russkom romantizme, [w:] Polska – Rosja: dialog kultur („Studia Rossica” t. 22), red. naukowa Alicja Wołodźko-Butkiewicz, Ludmiła Łucewicz, Warszawa: Instytut Rusycystyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.
Freise Matthias, Vier Weisen nach dem Text zu fragen, [w:] Finis coronat opus. Festschrift für Walter Kroll zum 65. Geburtstag, red. Volker Bockholt, Matthias Freise, Werner Lehfeldt, Peter Meyer, Gottingen:
Universitatsverlag Gottingen, 2006.
Luhmann Niklas, Soziologische Aufklärung, t. 1: Aufsätze zur Theorie sozialer Systeme, Opladen: Westdeutscher Verlag, 1970.
Luhmann Niklas, Soziale Systeme. Grundriss einer allgemeinen Theorie, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1984.
Parsons Talcott, Szkice z teorii socjologicznej, tłum. Alina Bentkowska, wstęp Henryk Białyszewski, Warszawa: PWN, 1972.
Schopenhauer Arthur, Czworaki korzeń zasady racji dostatecznej, tłum. Jozef Marzęcki, Kęty: Antyk, 2003.
Tynianow Jurij, O ewolucji literackiej, tłum. Adam Pomorski, [w:] tenże, Fakt literacki, wyboru dokonała Ewa Korpała-Kirszak, Warszawa: PWN, 1978.
Wat Aleksander, Mój wiek. Pamiętnik mówiony, przedmowa Czesława Miłosza, do druku przygot. Lidia Ciołkoszowa, wyd. 2 popr., Londyn: Polonia Book Fund, 1981.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 749
Liczba cytowań: 0