Szare eminencje przemytu

Semantyka i semiotyka dedykacji w wierszach Zbigniewa Herberta (perspektywa interpretacyjna)

Abstrakt

W szkicu o dedykacjach poetyckich Zbigniewa Herberta (1924–1998) podjęto próbę ustalenia ich kompletnej listy (odwołując się do poprzedników, zajmujących się tematem, przede wszystkim Ryszarda Krynickiego i Macieja Urbanowskiego). Interesujące okazały się szczególnie te dedykacje, w których poeta przemyca inną informację niż tylko podstawowa, czyli dotycząca bezpośredniego adresata wiersza czy tomu. Gesty dedykacyjne Herberta wiążą się bowiem z użyciem języka ezopowego w „czasie marnym” (etyka), lecz także nierzadko z pewnym zamierzonym naddatkiem informacyjnym innego typu (estetyka). Zdarzają się w tej wybitnej poezji zastosowania powiązane (mariaż etyki i estetyki w poetyce immanentnej): jako wzorcowe można podać zadedykowanie Potęgi smaku prof. Izydorze Dąmbskiej. Gest dedykacyjny znaczy więc (semantyka) i bywa znakiem (semiotyka), zaś wielość i precyzja Herbertowskich przypisań nieustannie skłania do namysłu: niektóre z nich mają znamiona autodedykacyjne, inne pełnią szczególne funkcje ze względu na okoliczności powstania. Szkic stanowi zatem próbę nazwania szeroko pojętej roli dedykacji u Herberta.