Trzy podejścia sceniczne do „Beniowskiego” Słowackiego. Pieśń ujdzie cało?
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2022.030Słowa kluczowe
Beniowski, Juliusz Słowacki, Małgorzata Warsicka, kobieta, UkrainaAbstrakt
Artykuł dotyczy poematu dygresyjnego Juliusza Słowackiego Beniowski, który powstał w 1841 roku i od 1942 roku jest jednym z częściej wystawianych poematów romantycznych na polskich scenach. Tekst omawia realizacje trzech twórców: Mieczysława Kotlarczyka (1942, 1945, 1949, 1959), Adama Hanuszkiewicza (1971, 1975) i Małgorzaty Warsickiej (2018). Beniowski jako romantyczne dzieło otwarte daje możliwość stworzenia autorskiej adaptacji bez naruszania treściowej i ideowej tkanki poematu. Trzy omówione style wystawienia pokazują, w jaki sposób poemat ten wpływa nie tylko na osobiste, ale i nowoczesne myślenie twórcze. U Kotlarczyka szukanie scenicznego kształtu dla poematu Słowackiego dało efekt formy rapsodycznej inspirowanej Lekcją XVI Mickiewicza, przypominającej współczesny storytelling. Hanuszkiewicz podniósł aspekt rodzajowej szlachetczyzny z elementami popkultury. Małgorzata Warsicka sięgnęła po estetykę „niesamowitej Słowiańszczyzny” w formie kobiecego oratorium. Realizacje Beniowskiego ukazują bowiem również przemiany mentalne, jakim ulega polskie społeczeństwo. Od nieomal religijnego rapsodu Kotlarczyka, poprzez popkulturowy kabaret z elementami szlachetczyzny Hanuszkiewicza, po feministyczny manifest Warsickiej wsparty przedchrześcijańską kulturą ukraińską. Każda realizacja była na swój sposób nowoczesna, autorska i wierna oryginałowi zarazem.
Bibliografia
Archiwum Mieczysława Kotlarczyka w Zbiorach Specjalnych Instytutu Sztuki PAN w Warszawie (nr 20), maszynopis i odręczne notatki.
Ciechowicz, Jan 1992. Dom opowieści. Ze studiów nad Teatrem Rapsodycznym Mieczysława Kotlarczyka. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Danowicz, Bogdan 1971. „Beniowski”. Argumenty 23: 6.
Drozdowski, Bohdan 1971. „Słowaszkiewicz”. Panorama Północy 17: 11.
Filler, Witold 1971. „Poezja, filologia i wspaniały teatr”. Kultura 14: 10.
Grodzicki, August 1971. „…jak długi, lity pas Polaka”. Życie Warszawy 64: 5.
Hanuszkiewicz, [Adam 1991]. Psy, hondy i drabina. Warszawa: BGW.
Janion, Maria 2006. Niesamowita Słowiańszczyzna: fantazmaty literatury. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Jędrzejczyk, Olgierd 1959. „»Beniowski« i przyszłość Teatru Rapsodycznego”. Gazeta Krakowska 104: 5.
Karpiński, Maciej 1971. „O, Melancholio, nimfo, skąd ty rodem?”. Sztandar Młodych 64: 3.
Kłossowicz, Jan 1971. „Gęś na drabinie”. Współczesność 6: 9.
Kotlarczyk, Mieczysław (red.) 1948. Teatr Rapsodyczny. Kraków: Teatr Rapsodyczny.
Kotlarczyk, Mieczysław 1963. „Teatr Rapsodyczny w latach 1941–1945”. Pamiętnik Teatralny 1–4: 155–164.
Kotlarczyk, Mieczysław 1980. Reduta Słowa. Kulisy dwu likwidacji Teatru Rapsodycznego w Krakowie (karty z pamiętnika). Londyn: Odnowa.
Kotlarczyk, Mieczysław [&] Karol Wojtyła 2001. O Teatrze Rapsodycznym. 60-lecie powstania Teatru Rapsodycznego. Wstęp i opracowanie Jacek Popiel, wybór tekstów Tadeusz Malak [&] Jacek Popiel. Kraków: PWST im. L. Solskiego.
Kucharski, Krzysztof 1975, „Szlachetczyzna i piekło”. Gazeta Robotnicza 143: 5, 7.
Markiewicz, Andrzej 1971. „Beniowski”. Trybuna Mazowiecka 91: 6.
Michałowska, Danuta1991. „…trzeba dać świadectwo”. W: 50-lecie powstania Teatru Rapsodycznego w Krakowie. Wybór tekstów, komentarze i przypisy Danuta Michałowska. Kraków: PWST im. L. Solskiego.
Michałowska, Danuta 2004. Pamięć nie zawsze święta. Wspomnienia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Natanson, Wojciech 1971. „Sceny z »Beniowskiego«”. Życie Literackie 14: 7.
Ost, Jan 1971. „»Beniowski« w Teatrze Narodowym”. Barwy 5: 10.
Polanica, Stefan 1971. „»Beniowski« Hanuszkiewicza”. Słowo Powszechne 65: 4.
Raszewska, Magdalena 2005. Teatr Narodowy 1949–2004. Warszawa: Teatr Narodowy.
Raszewski, Zbigniew 1997. „Pochwała Krakowa”. W: Rafał Węgrzyniak [&] Agnieszka Rabińska (red.). Mój świat. Warszawa: PIW.
Słowacki, Juliusz 1901. Beniowski. W: Juliusz Słowacki. Dzieła Juliusza Słowackiego. Pierwsze krytyczne wydanie zbiorowe. T. 3: powieści poetyckie. Wyd. dr Bronisław Gubrynowicz. Lwów: Księgarnia Władysława Gubrynowicza.
Szczawiński, Józef 1971. „»Beniowski« w Warszawie”. Kierunki 13: 8.
Szczepański, Jan A. 1971. „Od »Norwida« do »Beniowskiego«”. Dialog 6: 139–145.
Szydłowski, Roman 1971. „Dwa razy »Beniowski«”. Trybuna Ludu 88: 6.
Tkaczuk, Wacław J. 1971. „»Beniowski« – poemat czy dramat?”. Za i Przeciw 21: 18.
Treugutt, Stefan 1964. „Beniowski” – kryzys indywidualizmu romantycznego. Warszawa: PIW, IBL.
Wysińska, Elżbieta 1971. „Przekaz słowa poety”. Teatr 9: 13–15.
Zaborowski, Wojciech 1975. „Sceniczna wersja »Beniowskiego«”. Słowo Polskie 205: 4.
Żeromski, Stefan 1928. „Organizacja i program Teatru Narodowego w Warszawie”. W: Stefan Żeromski. Elegie i inne pisma literackie i społeczne. Przygotował do druku Wacław Borowy. Warszawa: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Jagoda Hernik Spalińska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 662
Liczba cytowań: 0
