Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Italiano
    • Język Polski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Italiano
  • Język Polski

Litteraria Copernicana

Etyka empatii. O statusie współodczuwania w literaturoznawczej krytyce etycznej
  • Strona domowa
  • /
  • Etyka empatii. O statusie współodczuwania w literaturoznawczej krytyce etycznej
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 42 Nr 2 (2022): Afekty w teorii /
  4. Studia i rozprawy

Etyka empatii. O statusie współodczuwania w literaturoznawczej krytyce etycznej

Autor

  • Zuzanna Sala Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0002-9083-6148

DOI:

https://doi.org/10.12775/LC.2022.019

Słowa kluczowe

empatia, afekty, Paul Bloom, Against Empathy

Abstrakt

Empatia może jawić się jako operatywny termin ze względu na swoją wieloaspektowość – za jej pomocą można snuć rozważania nad społeczną rolą literatury i sztuki, nad relacją czytelnik–dzieło (czy też czytelnik–bohater literacki), a także nad mechanizmami narracyjnymi mającymi na celu umożliwiać „wczucie się” odbiorców. Oprócz aspektów praktycznych, to kwestie etyczne najczęściej skłaniają badaczy do refleksji nad empatycznymi wymiarami lektury. Zwraca się uwagę na wartość kontaktu z nieredukowalną innością, na etyczny wymiar współbycia, a także domyślnie wartościuje się pozytywnie partycypację. W artykule przywołane zostało stanowisko amerykańskiego psychologa Paula Blooma, który ocenia negatywnie wpływ wczucia na proces podejmowania decyzji moralnych. Autorka wykazuje, że choć literaturoznawcze rozumienie empatii może deklaratywnie różnić się od tego  psychologicznego, to konsekwencje etyczne czynienia z tej kategorii centralnego narzędzia interpretacji tekstów i zjawisk pozostaną podobne jak w psychologii. Bloomowska krytyka empatii może rzucić nowe światło na wiele aktualnych problemów literaturoznawczych.

Bibliografia

Batson, C. Daniel, Bruce D. Duncan, Paula Ackerman, Terese Buckley, and Kimberly Birch 1981. „Is Empathic Emotion a Source of Altruistic Motivation?”. Journal of Personality and Social Psychology 40, 2: 290–302.

Bloom, Paul 2016. Against Empathy. New York: Harperollins Publishers.

Boler, Megan 1997. „The Risks of Empathy: Interrogating Multiculturalism’s Gaze”. Cultural Studies 11, 2: 253–273.

Carroll, Noël 2002. „Sztuka a krytyka etyczna. Przegląd najnowszych kierunków badań”. Teksty Drugie 73–74, 1–2: 81–115.

Dunin, Kinga 2008. „Czy empatia jest lewicowa?”. Krytyka Polityczna 15. https://krytykapolityczna.pl/kraj/czy-empatia-jest-lewicowa/ [10.01.2021].

Dunin, Kinga [&] Sławomir Sierakowski 2011. Kochaj i rób. Warszawa: Krytyka Polityczna. Głąb, Anna 2016. Literatura jako poznanie moralne. Epistemologiczne podstawy etycznej krytyki literackiej. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Goldie, Peter 2011. „Anti-Empathy”. W: Empathy: Philosophical and Psychological Perspectives. Amy Coplan [&] Peter Goldie (eds.). Oxford–New York: Oxford University Pres.

Gulin, Wojciech 2006. „Filozoficzne korzenie empatii”. Studia Psychologica 6: 207–220.

Herbert, Zbigniew 2011. „Pan Cogito czytający gazetę”. W: Wiersze wybrane. Ryszard Krynicki (red.). Kraków: Wydawnictwo a5.

Keen, Suzanne 2007. Empathy and the Novel. New York: Oxford University Press.

Kunz, Tomasz 2014. „Dlaczego »młoda poezja« nie istnieje?” W: Paweł Kaczmarski et al. Tajne bankiety. Poznań: Wydawnictwo WBPiCAK.

Łebkowska, Anna 2009. Empatia. O literackich narracjach przełomu XX i XXI wieku. Kraków: Universitas.

Łebkowska, Anna 2019. „Odbiorca empatyczny? Między symulacją a afektem”. W: Anna Łebkowska. Somatopoetyka – afekty – wyobrażenia. Literatura XX i XXI wieku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Major, Galopujący 2020. „Żądanie empatii jako przejaw ideowego konfliktu pokoleniowego”. Krytyka Polityczna. https://krytykapolityczna.pl/ (online) [10.01.2021].

Michaels, Walter Benn 2011. Kształt znaczącego. Tłum. Jan Burzyński. Kraków: Ha!art.

Pietrych, Krystyna 2009. Co poezji po bólu? Empatyczne przestrzenie lektury. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Płuciennik, Jarosław 2004. Literackie identyfikacje i oddźwięki. Poetyka a empatia. Wyd. 2. Kraków: Universitas.

Rak, Radosław 2019. Baśń o wężowym sercu albo słowo wtóre o Jakóbie Szeli. Warszawa: Powergraph.

Rameson, Lian T. [&] Matthew D. Lieberman 2009. „Empathy: A Social Cognitive Neuroscience Approach”. Social and Personality Psychology Compass 3, 1: 94–110.

Rorty, Richard 2002. „Etyka zasad a etyka wrażliwości”. Tłum Daria Arbiszewska. Teksty Drugie 1–2: s. 51–63.

Singer, Peter 2008. Wyzwolenie zwierząt. Tłum. Anna Alichniewicz [&] Anna Szczęsna. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy.

Sławiński, Maciej 2018. „Can Institutions Be Compassionate? On Martha C. Nussbaum’s Theory of Political Compassion”. W: Psychology Research 8, 5 (May): 204–213.

Tokarczuk, Olga 2020. „Maski zwierząt”. W: Olga Tokarczuk. Czuły narrator. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Winiecka, Elżbieta 2010. „Inność, którą trzeba chronić. O empatii zbudowanej na dystansie”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka 17, 37: 203–223.

Załuski, Wojciech 2017, „Kłopoty z empatią”. Tygodnik Powszechny 22. https://www.tygodnikpowszechny.pl/ (online) [10.01.2021].

Litteraria Copernicana

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2022-07-27 — zaktualizowane 2022-11-09

Wersje

  • 2022-11-09 - (2)
  • 2022-07-27 - (1)

Jak cytować

1.
SALA, Zuzanna. Etyka empatii. O statusie współodczuwania w literaturoznawczej krytyce etycznej. Litteraria Copernicana [online]. 9 listopad 2022, T. 42, nr 2, s. 35–46. [udostępniono 3.7.2025]. DOI 10.12775/LC.2022.019.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 42 Nr 2 (2022): Afekty w teorii

Dział

Studia i rozprawy

Licencja

Prawa autorskie (c) 2022 Zuzanna Sala

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 587
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Italiano
  • Język Polski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

empatia, afekty, Paul Bloom, Against Empathy
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa