Między Hilferuf a Lug i Trug – spór o interpretację początków państwa krzyżackiego w Prusach w historiografii XIX i pierwszej połowy XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/KlioPL.2020.05Słowa kluczowe
historiografia polska, historiografia niemiecka, państwo zakonu krzyżackiego w PrusachAbstrakt
Tematem prezentowanego artykułu jest spór o interpretację mechanizmów powstania na przełomie lat 20. i 30. XIII w. państwa zakonu krzyżackiego w Prusach, jaki toczył się pomiędzy polską i niemiecką historiografią, a także wewnątrz polskiej historiografii, w XIX i w pierwszej połowie XX w.
Bibliografia
G. Białuński, Wojciecha Kętrzyńskiego spór o zakon krzyżacki. Problem sprowadzenia Zakonu i fałszerstw dokumentów (do 1235 roku), w: Krajobraz grunwaldzki w dziejach polsko-krzyżackich i polsko-niemieckich na przestrzeni wieków. Wokół mitów i rzeczywistości. Tradycje kulturowe i historyczne ziem pruskich, red. J. Gancewski, Olsztyn 2009, s. 19–26
M. Biskup, Reprezentanci kręgu królewieckich historyków Erich Maschke i Karl Kasiske, w: Dzieje historiografii Pomorza Gdańskiego i Prus Wschodnich 1920–1939 (1944). Kierunki, ośrodki, najwybitniejsi przedstawiciele. Materiały sesji w Toruniu 15–16 XI 1991 r., red. A. Tomczak, Toruń 1992, s. 135–162
M. Biskup, Rola Zakonu Krzyżackiego w wiekach XIII–XVI, w: Stosunki polsko-niemieckie w historiografii. Studia z dziejów historiografii polskiej i niemieckiej, cz. 1, red. J. Krasuski, G. Labuda, A.W. Walczak, Poznań 1974, s. 327–361
M. Biskup, G. Labuda, Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach. Gospodarka, społeczeństwo, państwo, ideologia, wyd. 2, Gdańsk 1988
M. Bobrzyński, Dzieje Polski w zarysie, Warszawa 1879
H. Boockmann, Ostpreußen und Westpreußen (Deutsche Geschichte im Osten Europas), Berlin 1992
H. Boockmann, [bez tytułu], w: Zum wissenschaftlichen Ertrag der deutsch-polnischen Schulbuchkonferenzen der Historiker 1972–1987. XX. deutsch-polnische Schulbuchkonferenz der Historiker 1.–6. Juni 1987 in Poznań (Posen), red. W. Jacobmeyer, Braunschweig 1988, s. 29–34
H. Boockmann, G. Rhode, Tezy do historii zakonu krzyżackiego, w: Zakon krzyżacki a Polska w średniowieczu (Materiały konferencji Wspólnej Komisji Podręcznikowej PRL–RFN, t. 2), red. M. Biskup, Poznań 1987, s. 11–23
E. Caspar, Hermann von Salza und die Gründung des Deutschordensstaats in Preussen, Tübingen 1924
W. Cohn, Hermann von Salza, Breslau 1930
M. Dorna, Przywilej kruszwicki Konrada Mazowieckiego z czerwca 1230 roku. Przyczynek do genezy państwa krzyżackiego w Prusach, „Zapiski Historyczne” 73, 2008, nr 1, s. 7–35
M. Dorna, Zakon krzyżacki w badaniach Kazimierza Tymienieckiego, w: Kazimierz Tymieniecki. W pięćdziesiątą rocznicę śmierci mistrza nauk mediewistycznych, red. J. Nikodem, Poznań 2019, s. 51–67
A.L. Ewald, Die Eroberung Preussens durch die Deutschen, t. 1, Halle 1872
P. Grochowski, Chrystian biskup Prus 1216–1245 i misja pruska jego czasów, Górna Grupa 2018.
J. Hackmann, Ostpreußen und Westpreußen in deutscher und polnischer Sicht. Landeshistorie als beziehungsgeschichtliches Problem, Wiesbaden 1996 (Deutsches Historisches Institut Warschau. Quellen und Studien, 3)
Hermann von Salza’s Bericht über die Eroberung Preussens, wyd. Th. Hirsch, w: Scriptores rerum Prussicarum, t. 5, Leipzig 1874, s. 159–168
T. Jasiński, Echt oder falsch? Die Kruschwitzer Urkunde vom Juni 1230, w: tenże, Kruschwitz, Rimini und die Grundlagen des preussischen Ordenslandes. Urkundenstudien zur Frühzeit des Deutschen Ordens im Ostseeraum, Marburg 2008 (Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, 63. Veröffentlichungen der Internationalen Historischen Kommission zur Erforschung des Deutschen Ordens, 8), s. 21–41
T. Jasiński, Forschungen zur Kruschwitzer Urkunde nach 1991 – ein Nachtrag, w: tenże, Kruschwitz, Rimini und die Grundlagen des preussischen Ordenslandes. Urkundenstudien zur Frühzeit des Deutschen Ordens im Ostseeraum, Marburg 2008 (Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, 63. Veröffentlichungen der Internationalen Historischen Kommission zur Erforschung des Deutschen Ordens, 8), s. 42–70
T. Jasiński, Uwagi o autentyczności przywileju kruszwickiego z czerwca 1230 r., w: Personae, colligationes, facta, Toruń 1991, s. 226–239
W. Kętrzyński, Der Deutsche Orden und Konrad von Masovien 1225–1235, Lemberg 1904
W. Kętrzyński, O powołaniu Krzyżaków przez ks. Konrada, Kraków 1903
A. Knot, Ryszard Roepell 1808–1893. Związki z Polską, „Przegląd Zachodni” 1953, nr 1–3, s. 108–168
S. Kujot, Dzieje Prus Królewskich, cz. 1: Do roku 1309 (ciąg dalszy), „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 21, 1914, s. 425–822
S. Kujot, Kto założył parafie w dziesiejszej dyecezyi chełmińskiej?, cz. 2, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 11, 1904, s. 1–128
S. Kujot, Najnowsze prace dr. W. Kętrzyńskiego o biskupie Chrystyanie i o Krzyżakach, „Przegląd Historyczny” 1905, nr 1/2, s. 288–304; nr 1/3, s. 418–470
G. Labuda, Epilog dyskusji o początkach Zakonu Krzyżackiego w ziemi chełmińskiej i w Prusach, w: tenże, Studia krytyczne o początkach Zakonu Krzyżackiego w Prusach i na Pomorzu. Pisma wybrane, Poznań 2007, s. 271–298.
G. Labuda, Polska i krzyżacka misja w Prusach do połowy XIII wieku, Poznań 1937
A. Lentz, Die Beziehungen des Deutschen Ordens zu dem Bischof Christian von Preussen. Ein Beitrag zur Geschichte der Gründung des Deutschen Ordensstaates, „Altpreussische Monatsschrift” 29, 1892, s. 364–399
K. Lohmeyer, Die Berufung des Deutschen Ordens nach Preußen, „Zeitschrift für Preussische Geschichte und Landeskunde” 8, 1871, s. 579–600
K. Lohmeyer, Geschichte von Ostund Westpreussen, cz. 1, Gotha 1880
E. Maschke, Polen und die Berufung des Deutschen Ordens nach Preußen, Danzig 1934
M. Perlbach, Die ältesten preussischen Urkunden, „Altpreussische Monatsschrift” 10, 1873, s. 609–649
M. Perlbach, Hermann von Salza und der deutsche Orden im jüngsten polnischen Gericht, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins” 48, 1905, s. 193–228
M. Perlbach, Preussisch-polnische Studien zur Geschichte des Mittelalters, z. 1: Zur Kritik der ältesten preussischen Urkunden, Halle 1886
Petrus de Dusburgk, Chronica terrae Prussiae, wyd. J. Wenta, S. Wyszomirski, w: Monumenta Poloniae historica, nova series, t. 13, Kraków 2007
Piotr z Dusburga, Kronika ziemi pruskiej, tłum. S. Wyszomirski, wstęp i koment. J. Wenta, Toruń 2004
J. Plinski [Pliński], Die Probleme historischer Kritik in der Geschichte des ersten Preussenbischofs zugleich ein Beitrag zur Geschichte des Deutschen Ritterordens, Breslau 1903
J. Powierski, Wojciech Kętrzyński jako historyk Prus, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1970, nr 3, s. 347–380
P. Reh, Zur Klarstellung über die Beziehungen des deutschen Ordens zu Bischof Christian von Preussen, „Altpreussische Monatsschrift” 31, 1894, nr 3–4, s. 343–370
C. Rethwisch, Die Berufung des Deutschen Ordens gegen die Preussen, Berlin 1868
R. Roepell, Dzieje Polski do XIV stulecia, tłum. K. Przyborowski, posł. K. Zernack, Poznań 2005 (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wznowienia, 24)
R. Roepell, Geschichte Polens, Hamburg 1840
J.N. Romanowski, De Conradi ducis Masoviae atque ordinis Cruciferorum prima mutuaque conditione, Poznań 1857
J.N. Romanowski, Poszukiwania nad zakonem Dobrzyńców i nad stosunkiem pierwotnym Krzyżaków do Konrada Mazowieckiego, „Biblioteka Warszawska”, n.s., 1857, t. 3, s. 1–44
W. Semkowicz, Wojciech Kętrzyński, „Kwartalnik Historyczny” 32, 1918, s. 160–166
A. Seraphim, Zur Frage der Urkundenfälschungen des deutschen Ordens, „Forschungen zur Brandenburgischen und Preussischen Geschichte” 19, 1906, s. 5–87
A. Sokołowski, Konrad książę na Mazowszu i zakon niemiecki, Poznań 1873
J. Szujski, Historyi polskiej treściwie opowiedzianej ksiąg dwanaście, Poznań 2005 (reprint wyd. z 1889)
Ś. P. Stanisława Zachorowskiego studja do dziejów wieku XIII w pierwszej jego połowie, wyd. J. Fijałek, Kraków 1920
H. von Treitschke, Das deutsche Ordensland Preusen, „Preussische Jahrbücher” 10, 1862, s. 95–151
T. Tyc, Pomorze polskie a Krzyżacy, „Roczniki Historyczne” 3, 1927, s. 31–66
K. Tymieniecki, Misja polska w Prusiech i sprowadzenie Krzyżaków, Toruń 1935
K. Tymieniecki, Znaczenie polityczne sprowadzenia Krzyżaków, w: Prusy Wschodnie. Przeszłość i teraźniejszość, red. M. Zawidzki, Poznań 1932, s. 23–56
K. Tymieniecki, rec.: E. Maschke, Polen und die Berufung des Deutschen Ordens nach Preußen, Danzig 1934, „Roczniki Historyczne” 11, 1935, s. 265–274
J. Voigt, Geschichte Preussens von den ältesten Zeiten bis zum Untergange der Herrschaft des Deutschen Ordens, t. 2: Die Zeit von der Ankunft des Ordens bis zum Frieden 1249, Königsberg 1827
G. Waitz, rec.: J.M. Watterich, Die Gründung des Deutschen Ordensstaates in Preußen, Leipzig 1857, „Göttingische gelehrte Anzeigen” 3, 1858, s. 1761–1793
J.M. Watterich, Die Gründung des Deutschen Ordensstaates in Preußen, Leipzig 1857
W. Wippermann, Der Ordensstaat als Ideologie. Das Bild des Deutschen Ordens in der deutschen Geschichtsschreibung und Publizistik, przedm. K. Zernack, Berlin 1979 (Einzelveröffentlichungen der Historischen Kommission zu Berlin, 24)
S. Zajączkowski, Podbój Prus i ich kolonizacja przez Krzyżaków, Toruń 1935
S. Zajączkowski, Zarys dziejów zakonu krzyżackiego w Prusach, Toruń 1934
S. Zajączkowski, rec.: E. Maschke, Polen und die Berufung des Deutschen Ordens nach Preußen, Danzig 1934, „Kwartalnik Historyczny” 49, 1935, s. 142–154
S. Zakrzewski, rec.: W. Kętrzyński, O powołaniu Krzyżaków przez księcia Konrada, Kraków 1903, „Kwartalnik Historyczny” 17, 1903, s. 636–641
F. Zych, Powołanie Krzyżaków do Polski, w: Sprawozdanie dyrekcyi C. K. gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1887, Przemyśl 1887, s. 3–103
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 486
Liczba cytowań: 0
