Józefa Kazimierza Plebańskiego krytyka tzw. krakowskiej szkoły historycznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/KlioPL.2020.03Słowa kluczowe
Józef Kazimierz Plebański, krakowska szkoła historyczna, historyzm, krytykaAbstrakt
W artykule przedstawiono dzieje krytyki, jakiej warszawski historyk Józef Kazimierz Plebański, uczeń Leopolda Rankego i zwolennik historyzmu, poddał dzieła reprezentantów tzw. krakowskiej szkoły historycznej. Krytyka ta koncentrowała się na zasadniczym, zdaniem Plebańskiego, metodologicznym błędzie krakowskich uczonych, jakim był prezentyzm w interpretowaniu dziejów Polski. Z tej perspektywy przybliżone będą Plebańskiego omówienia prac Józefa Szujskiego, Waleriana Kalinki, Michała Bobrzyńskiego, Wincentego Zakrzewskiego (którego warszawski uczony uznawał za przedstawiciela szkoły krakowskiej) oraz jego stosunek do samego zjawiska „nowej szkoły historycznej”.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Biblioteka Jagiellońska, rkps 10110, List J.K. Plebańskiego do F. Papéego, 31 V 1887 r.
Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy, akc. 102, J.K. Plebański, Historiografia polska, 1864 r.
Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy, akc. 102, J.K. Plebański, O zadaniu dziejopisarstwa polskiego, 1857 r.
Źródła drukowane
M. Chyliński, Józef Szujski, „Biblioteka Warszawska” 1883, t. 2, s. 41–57
F. K[rupiński], „Historyi polskiej treściwie opowiedzianej ksiąg dwanaście”. Napisał prof. Józef Szujski, „Biblioteka Warszawska” 1880, t. 4, s. 296–313
J.K. Plebański, Demokracja w ustroju starożytnych państw greckich, „Kłosy” 1887, nr 1173, s. 405
[J.K. Plebański], [Informacja o wydaniu Mieszka Starego Stanisława Smolki], „Biblioteka Warszawka” 1881, t. 1, s. 325–326
[J.K. Plebański], [Informacja o wydaniu Szkół historycznych w Polsce Władysława Smoleńskiego], „Biblioteka Warszawska” 1887, t. 2, s. 335–336
J.K. Plebański, Krytyka historyczna w szkole wychowawczej, „Przegląd Literacki. Dodatek do »Kraju«” 1888, nr 14, s. 3–6; nr 15, s. 1–3
J.K. Plebański, Lekcya wstępna metodologii i encyklopedyi nauk akademickich, Warszawa 1862
[J.K. Plebański], [Nekrolog Józefa Szujskiego], „Biblioteka Warszawska” 1883, t. 1, s. 470–472
J.K. Plebański, przyp. do: F. K[rupiński], „Historyi polskiej treściwie opowiedzianej ksiąg dwanaście”. Napisał prof. Józef Szujski, „Biblioteka Warszawska” 1880, t. 4, s. 302–303
J.K. Plebański, O historycznem znaczeniu Juliusza Cezara, cz. 1, „Biblioteka Warszawska” 1865, t. 3, s. 169–209, 429–463
J.K. Plebański, O pamiętnikach historycznych wydanych przez J.I. Kraszewskiego, w: Książka jubileuszowa dla uczczenia pięćdziesięcioletniej działalności literackiej J.I. Kraszewskiego, Warszawa 1880
J.K. Plebański, Olbrychta Karmanowskiego poety wieku XVII-ego wiersze różne zebrał…, „Biblioteka Warszawska” 1890, t. 2, s. 1–40
J.K. Plebański, Przed dwudziestu pięciu laty, „Tygodnik Ilustrowany” 1887, nr 255, s. 322–324; nr 256, s. 342–343
J.K. Plebański, rec.: Organizacya Kościoła w Polsce do połowy wieku XII. Napisał prof. dr. Władysław Abraham. We Lwowie 1890. Nakładem autora. 8°, XII, 259 str., „Biblioteka Warszawska” 1891, t. 1, s. 148–172
J.K. Plebański, rec. t. 9 Volumina Legum: Prawa, konstytucje i przywileje Królestwa polskiego, W. ks. litewskiego i wszystkich prowincyi należących, na walnych sejmach koronnych od sejmu wiślickiego roku pańskiego 1347, aż do ostatniego sejmu uchwalone…, „Biblioteka Warszawska” 1890, t. 1, s. 123–132
J.K. Plebański, rec.: „Sejm czteroletni”, napisał X. Waleryan Kalinka, ze Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego. Tom I. Kraków, 1880. Wydanie 2-gie. Lwów, 1881, str. VIII, 583. Tom II, Lwów, 1881, str. VII, 255, „Biblioteka Warszawska” 1881, t. 4, s. 297–310
J.K. Plebański, rec.: „Stefan Batory. Przegląd historyi jego panowania i program dalszych nad nią badań. Z powodu 300-letniej rocznicy śmierci króla Stefana”. Napisał Wincenty Zakrzewski. Wydanie poprawne i uzupełnione dodatkami. W Krakowie, nakł. G. Gebethnera i Sp., 1887, str. IV, 160, „Biblioteka Warszawska” 1887, t. 2, s. 299–307
J.K. Plebański, rec.: Wiktor Czajewski: „Rys dziejów naszych”. Polska za Piastów, z mapką Szlązku. Warszawa 1887, str. 139, „Biblioteka Warszawska” 1887, t. 1, s. 268–273
J.K. Plebański, Wstęp, w: Recepta na to, abyśmy się długo w oyczystej ziemi osiedzieli. A. 1682. Dokument historyczny do dziejów polskich w wieku XVII. Z rękopisu podał Józef Kazimierz Plebański, Warszawa 1887
A. Rembowski, Józef Kazimierz Plebański. Wspomnienie pośmiertne, „Biblioteka Warszawska” 1897, t. 3, s. 545–557
W. Smoleński, Stanowisko Waleryana Kalinki w historyografii polskiej, Warszawa 1887
W. Smoleński, Szkoły historyczne w Polsce (główne kierunki poglądów na przeszłość), Warszawa 1986
Wiadomości bieżące, naukowe, literackie, artystyczne i społeczne [informacja o wydaniu Opowiadań i roztrząsań historycznych J. Szujskiego], „Biblioteka Warszawska” 1881, t. 4, s. 480–481
Z pod Wawelu [informacja o wydaniu Polaków i Rusinów w Galicyi J. Szujskiego], „Biblioteka Warszawska” 1882, t. 2, s. 304–306
W. Zakrzewski, Xawery Liske 1838–1891. Wspomnienie pośmiertne, Kraków 1891
Opracowania
J.R. Błachnio, „Biblioteka Warszawska”: forum polskiej filozofii w latach 1841–1915, Bydgoszcz 1999
K.K. Daszyk, Historiografia krakowska doby zaborów. Główne kierunki badań i interpretacji narodowej przeszłości, w: Historiografia Krakowa i jej twórcy. Materiały sesji naukowej odbytej 25 czerwca 2005 roku dedykowanej pamięci prof. Józefa Mitkowskiego w 25. rocznicę śmierci, Kraków 2005, s. 29–62
R. Ergetowski, Studia J.K. Plebańskiego i pierwsze lata jego nauczycielskiej pracy, w: tenże, Silesiaca. Biblioteki, uczeni, studenci, wybór i wstęp E. Libura, Wrocław 2005, s. 71–129
A.F. Grabski, Historiografia polska wobec Leopolda von Ranke, „Przegląd Zachodni” 1987, nr 5–6, s. 167–178
A.F. Grabski, Jeszcze o sporach wokół „Dziejów Polski w zarysie”, w: tenże, Perspektywy przeszłości. Studia i szkice historiograficzne, Lublin 1983, s. 279–320
A.F. Grabski, „Podpalacze” przeciw „lidze brandmajstrów”, w: tenże, Perspektywy przeszłości. Studia i szkice historiograficzne, Lublin 1983, s. 342–412
A.F. Grabski, Spór o prawa dziejowe. Kontrowersje wokół Henry’ego Thomasa Buckle’a w Polsce w dobie pozytywizmu, Lublin 2002
A.F. Grabski, Z zagadnień stosunków polsko-niemieckich w zakresie historiografii drugiej połowy XX w. [sic!, powinno być: XIX w.], „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 29, 1984, nr 2, s. 323–344
G.G. Iggers, Historiografia XX wieku. Przegląd kierunków badawczych, tłum. A. Gadzała, Warszawa 2010
J. Kolbuszewska, Mutacja modernistyczna w historiografii polskiej (przełom XIX i XX w.), Łódź 2005
J. Kolbuszewska, Spór o wizję dziejów, metodę, wartości – Tadeusz Korzon wobec „krakowskiej szkoły historycznej”, w: Krakowska szkoła historyczna a Polskie Towarzystwo Historyczne. Studia historiograficzne, red. P. Biliński, P. Plichta, Kraków 2017, s. 241–254
B. Krzemieńska-Surowiecka, Polemika wokół „Dziejów Polski w zarysie” Michała Bobrzyńskiego (w latach 1879–1890), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 1. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1956, nr 4, s. 107–130
Z. Libiszowska, Józef Kazimierz Plebański (1831–1896), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 1. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1964, nr 4, s. 74–106
J. Maternicki, Historia i życie narodu. Poglądy i postawy historyków polskich XIX i XX w., Rzeszów 2009
J. Maternicki, Polskie szkoły historyczne we Lwowie w XIX w., w: Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. 3, red. J. Maternicki, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2005, s. 23–44
J. Maternicki, Warszawskie środowisko historyczne 1832–1869, Warszawa 1970
J. Maternicki, Zmierzch szkoły krakowskiej i opozycja historyków warszawskich, w: tenże, Kultura historyczna dawna i współczesna. Studia i szkice, Warszawa 1979
T. Pawelec, Szkoła czy środowisko? (Lwów i lwowscy historycy – uwagi metodologiczne), w: Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. 3, red. J. Maternicki, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2005, s. 46–60
Z. Romek, Wizja dziejów Polski według krakowskiej szkoły historycznej a podręczniki szkolne III RP, w: Krakowska szkoła historyczna a Polskie Towarzystwo Historyczne. Studia historiograficzne, red. P. Biliński, P. Plichta, Kraków 2017, s. 165–182
H. Schnädelbach, Filozofia w Niemczech 1831–1933, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa 1984
H. Słoczyński, Z dziejów czarnej legendy krakowskiej historiografii konserwatywnej. Józef Szujski w opiniach współczesnych i potomnych, „Kwartalnik Historyczny” 102, 1995, nr 3/4, s. 209–244
R. Stobiecki, O pewnej współczesnej, brawurowej próbie odczytania dziedzictwa krakowskiej szkoły historycznej, w: Krakowska szkoła historyczna a Polskie Towarzystwo Historyczne. Studia historiograficzne, red. P. Biliński, P. Plichta, Kraków 2017, s. 183–191
R. Swakoń, Ideał nauki Józefa Kazimierza Plebańskiego (1831–1897), „Historyka. Studia Metodologiczne” 49, 2019, s. 239–262
R. Swakoń, Wizja świata i człowieka Józefa Kazimierza Plebańskiego (1831–1897), „Historyka. Studia Metodologiczne” 48, 2018, s. 373–393
A. Wardzińska, Dwa spojrzenia na historię Polski. Polemika demokratów lwowskich Henryka Schmitta i Ludwika Wolskiego z przedstawicielem krakowskiej „nowej szkoły historycznej” Józefem Szujskim w latach 70. XIX wieku, „Klio Polska. Studia i Materiały z Dziejów Historiografii Polskiej” 9, 2017, s. 7–31
A. Wierzbicki, Wokół „czarnej legendy” historiografii krakowskich konserwatystów, „Kwartalnik Historyczny” 104, 1997, nr 2, s. 63–87
J. Wnęk, Akademia Umiejętności na kartach „Biblioteki Warszawskiej” w latach 1872–1914, „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie” 52, 2007, s. 355–379
K. Zamorski, Historyzm i narodziny krakowskiej szkoły historycznej, w: Józef Szujski 1835–1883. Materiały z posiedzenia naukowego w dniu 25 listopada 2013 roku, red. W. Lohman, Kraków 2015, s. 51–59
K. Zamorski, Krakowska szkoła historyczna a zagadnienie periodyzacji dziejów, w: Krakowska szkoła historyczna a Polskie Towarzystwo Historyczne. Studia historiograficzne, red. P. Biliński, P. Plichta, Kraków 2017, s. 13–24
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 537
Liczba cytowań: 0
