Dzieje najnowsze: opinie historyków polskich w czasach II Rzeczypospolitej
DOI:
https://doi.org/10.12775/KlioPL.2019.03Słowa kluczowe
historiografia polska 1918–1939, dzieje najnowsze, Marceli Handelsman, Wacław Lipiński, Michał Sokolnicki, Stanisław ZakrzewskiAbstrakt
Artykuł omawia zagadnienie kształtowania się historii najnowszej jako samodzielnego kierunku badawczego w polskiej historiografii międzywojennej. Uwagę skoncentrowano na próbie rekonstrukcji modelu badań dziejów najnowszych w latach 1918–1939, ze zwróceniem szczególnej uwagi na społeczną funkcję historii jako nauki i reinterpretację dziejów ojczystych z perspektywy „wskrzeszenia państwa polskiego”. Opierając się na określonych wyżej płaszczyznach badawczych, w artykule poddano analizie poglądy wybranych historyków (m.in. M. Handelsmana, W. Lipińskiego, M. Sokolnickiego, S. Zakrzewskiego) na przedmiot i zakres dziejów najnowszych oraz na metodologiczne podstawy tych badań.Bibliografia
Źródła
S. Askenazy, O krytyce naukowej, w: tenże, Wczasy historyczne, t. 2, Warszawa 1904, s. 391–441
S. Askenazy, Szkice i portrety, Warszawa 1937
M. Bobrzyński, Dzieje Polski w zarysie, t. 3, Kraków 1931
M. Bobrzyński, Nasi historycy wobec wojny światowej, Kraków 1920 [pierwodruk „Czas” 1919, nr 317–321]
M. Bobrzyński, Nasi historycy wobec wojny światowej, w: Historycy o historii, t. 2: 1918–1939, oprac. M.H. Serejski, Warszawa 1966, s. 583–599
M. Bobrzyński, Wskrzeszenie państwa polskiego, t. 1: 1914–1918, t. 2: 1918–1923, Kraków 1920–1925
M. Handelsman, Budowa państwa polskiego w czasie Wielkiej Wojny (uwagi metodologiczne), „Niepodległość” 3, 1931, s. 19–31
M. Handelsman, Czasy porozbiorowe 1795–1918, „Kwartalnik Historyczny” 51, 1937, s. 303–326
M. Handelsman, Historyka, oprac. P. Węcowski, Warszawa 2010
M. Handelsman, Najnowsze tendencje nauki historycznej, „Przegląd Warszawski” 1, 1925, nr 40, s. 27–35
M. Handelsman, O nasz dzisiejszy stosunek do historii porozbiorowej, w: Pamiętnik V Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Warszawie 28 listopada do 4 grudnia 1930 r., t. 1: Referaty, Lwów 1930, s. 450–451
„Insurrekcje. Materiały i Badania do Dziejów Powstań oraz Ruchów Społecznych i Narodowych w Polsce” 1929, nr 1
E. Kipa, Wiek XIX i XX. Wielka Wojna, w: Wielka Wojna, w: Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 grudnia 1925 r., t. 1: Referaty, Lwów 1925
W. Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej, t. 1–2, Warszawa 1936
M. Kukiel, Miejsce historii wojskowej wśród nauk historycznych, jej przedmiot i podział, w: Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 grudnia 1925 r., t. 1: Referaty, Lwów 1925
S. Kutrzeba, Polska Odrodzona 1914–1921, Kraków 1921
W. Lipiński, Najnowsza historia Polski i Instytut Józefa Piłsudskiego, „Wiadomości Literackie” 1937, nr 40, s. 7
W. Lipiński, O dzieje odbudowy państwa polskiego (na marginesie rozpraw Handelsmana, Sokolnickiego i Próchnika), „Niepodległość” 6, 1932, s. 161–176
W. Lipiński, Stan badań nad najnowszą historią Polski (Zadania i metody), „Niepodległość” 18, 1938, s. 161–172
Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 grudnia 1925 r., t. 2: Protokoły, Lwów 1927
A. Próchnik, O dzieje odbudowy państwa polskiego, „Niepodległość” 4, 1931, s. 1–19.
S. Rutkowski, Metoda badań polskiej historii wojennej z lat 1918–1920, w: Pamiętnik V Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Warszawie 28 listopada do 4 grudnia 1930 r., t. 1: Referaty, Lwów 1930, s. 564–579
W. Sobieski, Dzieje Polski, t. 3: Dzieje ostatnich dwu pokoleń, Warszawa 1925
W. Sobieski, Optymizm i pesymizm w historiografii polskiej, w: tenże, Studia historyczne, Lwów 1912, s. 33–57.
M. Sokolnicki, O metodzie dziejów odzyskania niepodległości, „Niepodległość” 3, 1930–1931, s. 193–208
M. Sokolnicki, O metodzie dziejów odzyskania niepodległości, w: Historycy o historii, t. 2: 1918–1939, oprac. M.H. Serejski, Warszawa 1966, s. 390–400
M. Sokolnicki, Zagadnienie metody odnośnie do dziejów porozbiorowych, w: Pamiętnik V Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Warszawie 28 listopada do 4 grudnia 1930 r., t. 1: Referaty, Lwów 1930, s. 580–584.
A. Szelągowski, Dzieje Polski w zarysie, Warszawa 1923
A. Szelągowski, Historia nowoczesna. Rewolucja francuska. Wiek XIX i XX do wybuchu wojny światowej 1788–1914, Warszawa 1918
A. Szelągowski, Wiek dwudziesty: Historii powszechnej t. 2, cz. 2: Przedwojnie, wojna światowa, czasy powojenne do 1937 r., Warszawa 1939
Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Skład Uniwersytetu w latach akademickich 1936/1937 i 1937/1938, Lwów 1937
S. Zakrzewski, Historiografia polska wobec wskrzeszenia państwa, w: tenże, Zagadnienia historyczne, t. 1, Lwów 1936, s. 189–225 [pierwodruk: „Kwartalnik Historyczny” 37, 1923, s. 1–39]
S. Zakrzewski, Ideologia ustrojowa. Krytyka sądów Balzera, Kutrzeby, Chołoniewskiego, Lwów 1918
S. Zakrzewski, Kultura historyczna, w: Historycy o historii, t. 1: Od Adama Naruszewicza do Stanisława Kętrzyńskiego, 1775–1918, oprac. M.H. Serejski, Warszawa 1963
Opracowania
P. Biliński, Władysław Konopczyński 1880–1952. Człowiek i dzieło, Kraków 2018
M. Gmurczyk-Wrońska, Pomiędzy patriotyzmem i przyzwoleniem na wojnę a przymusem i buntem przeciwko wojnie. Francuska historiografia na temat pierwszej wojny światowej, „Dzieje Najnowsze” 46, 2014, nr 3, s. 85–100
H. Hein-Kircher, Kult Piłsudskiego i jego znaczenie dla państwa polskiego 1926–1939, tłum. Z. Owczarek, Warszawa 2008
M. Hoszowska, Szymon Askenazy i jego korespondencja z Ludwikiem Finklem, Rzeszów 2013
S. Kieniewicz, Marceli Handelsman (1882–1945), w: Historycy warszawscy ostatnich dwóch stuleci, red. A. Gieysztor, J. Maternicki, H. Samsonowicz, Warszawa 1986, s. 257–273
J. Kolbuszewska, Historia w służbie propagandy? Współpraca polskich historyków z Naczelnym Komitetem Narodowym w latach 1914–1917, w: Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, red. S.M. Nowinowski, J. Pomorski, R. Stobiecki, Łódź 2008, s. 271–290
J. Kolbuszewska, Historycy polscy wobec I wojny – psychologiczne strategie postępowania, w: „O wojnę powszechną za wolność ludów…” I wojna światowa na ziemiach polskich – aspekty społeczne, polityczne i militarne. Studia i materiały, red. R. Kotowski, L. Michalska-Bracha, M. Przeniosło, Kielce 2014, s. 311–328
J. Kolbuszewska, Mutacja modernistyczna w historiografii polskiej (przełom XIX i XX wieku), Łódź 2005
J. Maternicki, Adam Szelągowski (1873–1961), w: Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX wieku, t. 1, red. J. Maternicki, współpr. L. Zaszkilniak, Rzeszów 2007, s. 359–376
J. Maternicki, Historia i historycy. Studia i szkice historiograficzne, Rzeszów 2005
J. Maternicki, Historia i życie narodu. Poglądy i postawy historyków polskich XIX i XX w., Rzeszów 2007
J. Maternicki, Historia jako dialog. Studia i szkice historiograficzne, Rzeszów 1996
J. Maternicki, Historiografia polska XX wieku, cz. 1: Lata 1900–1918, Wrocław–Warszawa–Kraków 1982
J. Maternicki, Szymon Askenazy (1865–1935), w: Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX wieku, t. 1, red. J. Maternicki, współpr. L. Zaszkilniaka, Rzeszów 2007, s. 321–342
J. Maternicki, Warszawskie środowisko historyczne w okresie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1999
L. Michalska-Bracha, Działalność naukowa i wydawnicza Towarzystwa Badania Historii Obrony Lwowa i Województw Południowo-Wschodnich (1928–1939). Zarys problematyki, w: Znani i nieznani międzywojennego Lwowa. Studia i materiały, t. 4, red. M. Przeniosło, L. Michalska-Bracha, Kielce 2015, s. 115–128
L. Michalska-Bracha, Historia XIX wieku, w: Historia w Uniwersytecie Lwowskim. Badania i nauczanie (do 1939 roku), red. J. Maternicki, J. Pisulińska, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2016, s. 329–346
B. Miśkiewicz, Polska historiografia wojskowa. Próba analizy i syntezy, Poznań 1996
J. Molenda, Polska w Wielkiej Wojnie 1914–1918. Kilka refleksji w sprawie stanu badań (cz. 1: 1914–1939), „Dzieje Najnowsze” 46, 2014, nr 3, s. 57–70
Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, red. S. Nowinowski, J. Pomorski, R. Stobiecki, Łódź 2008
Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 grudnia 1925 r., t. 1: Referaty, Lwów 1925
T. Pawelec, Historyka i refleksja metodologiczna Marcelego Handelsmana, w: M. Handelsman, Historyka, oprac. P. Węcowski, Warszawa 2010, s. 347–362
T. Pelczarski, Instytut Badania Najnowszej Historii Polski. Zarys działalności (1923–1936), „Niepodległość” 20, 1939, s. 1–33
J. Pisulińska, Habilitacje z zakresu historii na Wydziale Filozoficznym/Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (1918–1939), w: Historia. Ciągłość i zmiana. Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Maternickiemu, red. M. Hoszowska, J. Pisulińska, P. Sierżęga, Rzeszów 2016, s. 127–137
J. Pisulińska, Lwowskie środowisko historyczne w okresie międzywojennym (1918–1939), Rzeszów 2012
J. Pomorski, Polityzacja/mitologizacja historii, czyli w czym neuronauka (i metodologia) może pomóc badaczowi historii najnowszej?, „Historia@Teoria” 4, 2017, nr 6, s. 3–25
P. Sierżęga, Kazimierz Tyszkowski (1894–1940). Z dziejów nauki polskiej w międzywojennym Lwowie, Rzeszów 2010
R. Stobiecki, Historyk we współczesnym świecie. Kilka uwag wokół tekstu Jana Pomorskiego, „Historia@Teoria” 4, 2017, nr 6, s. 65–71
R. Stobiecki, Spory wokół 1914 roku w wybranych polskich syntezach historycznych ostatniego stulecia, „Dzieje Najnowsze” 36, 2004, nr 3, s. 5–17
S. Zwoliński, Biuro Historyczne Sztabu Generalnego – Wojskowe Biuro Historyczne 1921–1939, w: Z dziejów służby historycznej Wojska Polskiego 1918–2002, Warszawa 2002, s. 9–27
J. Żarnowski, Odbudowa niepodległości w 1918 r. w historiografii polskiej ubiegłych lat sześćdziesięciu, „Kwartalnik Historyczny” 85, 1978, nr 4, s. 818–831
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 318
Liczba cytowań: 0
