Dwa spojrzenia na historię Polski. Polemika demokratów lwowskich Henryka Schmitta i Ludwika Wolskiego z przedstawicielem krakowskiej „nowej szkoły historycznej” Józefem Szujskim w latach 70. XIX wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/KlioPL.2017.01Słowa kluczowe
historiografia polska, szkoła lelewelowska, szkoła krakowska, spór o powstanie styczniowe, polityka stańczyków, Józef Szujski, Henryk Schmitt, Ludwik WolskiAbstrakt
Celem artykułu jest omówienie polemiki, do której doszło w latach 70. XIX w. między reprezentantami demokratycznych poglądów na dzieje Polski Henrykiem Schmittem i adwokatem Ludwikiem Wolskim a głównym przedstawicielem „nowej szkoły historycznej” Józefem Szujskim. Charakteryzując przebieg i okoliczności owej polemiki, staram się odpowiedzieć na pytanie, czy była ona jedynie sporem historiograficznym oraz czy położenie polityczne Galicji i sytuacja osobista każdego z autorów miała wpływ na ich poglądy?Bibliografia
Źródła
Henryka Schmitta listy do żony (1845–1880), oprac. S. Kieniewicz, Wrocław 1961
J. Klaczko, Deux chanceliers, III L’action commune, „Revue des deux Mondes” 10, 1875, s. 741–786
Mowy Ludwika Wolskiego i Ottona Hausnera dnia 4. i 5. listopada 1878 w parlamencie austriackim, wyd. 2, Lwów 1879
T. Romanowicz, Polityka stańczyków. Odpowiedź na referat prof. dra Leona Bilińskiego „O stronnictwie stańczyków”, Kraków 1882
H. Schmitt, Kilka myśli na czasie w sprawach publicznych, Lwów 1877
H. Schmitt, Polska w rzeczywistości dziejowej a Polska przedstawiona w dziejach Józefa Szujskiego i W. Koronowicza, „Pismo Zbiorowe Towarzystwa Naukowego Młodzieży Polskiej w Paryżu” 1, 1865, z. 2–3, s. 87–118, 264–324
H. Schmitt, Uwagi wywołane przez broszurę pod napisem: Kilka słów z powodu odezwy ks. Adama Sapiehy, Bendlikon 1864
J. Szujski, O broszurze p. Pawła Popiela „List do ks. Jerzego Lubomirskiego”, Lwów 1865
J. Szujski, O fałszywej historii jako mistrzyni fałszywej polityki. Rozprawy i artykuły, wybór, oprac. i wstęp H.S. Michalak, Warszawa 1991
J. Szujski, O fałszywej historii jako mistrzyni fałszywej polityki. Z powodu artykułu p. L. Wolskiego pod tytułem Diagnoza (wyd. drugie), w: Józefa Szujskiego z Ludwikiem Wolskim polemika w sprawach narodowych, Lwów 1878, s. 55–82
S. Tarnowski, Po dziesięciu latach, „Przegląd Polski”, VII 1876
L. Wolski, Diagnoza, w: Album Muzeum Narodowego w Rapperswyllu, red. J.I. Kraszewski, Lwów 1876, s. 274–294
L. Wolski, Odprawa panu Szujskiemu, w: Józefa Szujskiego z Ludwikiem Wolskim polemika w sprawach narodowych, Lwów 1878, s. 83–109
Opracowania
J. Adamus, Syntezy historyczne Szujskiego, w: Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, t. 2, Kraków 1938, s. 1–27
A. Artymiak, Lwowianin Henryk Schmitt (Spiskowiec, powstaniec, bibliotekarz, publicysta, historyk, organizator szkolnictwa), Jędrzejów 1939
J. Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, Warszawa 1996
W. Ćwik [J. Białynia Chołodecki], Henryk Schmitt. Życiorys spisany na podstawie dokumentów i korespondencji, Lwów 1888
W. Feldman, Stronnictwa i programy polityczne w Galicji 1846–1906, t. 1, Kraków 1907
S. Filipowicz, Ujarzmienie rozumu politycznego. Polityczne horyzonty krakowskiej szkoły historycznej, Warszawa 1984
W. Górczyński, Henryk Schmitt (1817–1883), w: Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX w., Rzeszów 2007, s. 81–100
W. Górczyński, Podręcznikowe zarysy dziejów Polski Henryka Schmitta, w: Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa XIX i XX w., t. 2, red. J. Maternicki, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2004, s. 70–84
W. Górczyński, Prace monograficzne Henryka Schmitta, w: Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa XIX i XX w., t. 4, red. J. Maternicki, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2006, s. 122–145
A.F. Grabski, Orientacje polskiej myśli historycznej. Studia i rozważania, Warszawa 1972
W. Hahn, Karol Libelt we Lwowie w roku 1869, Lwów 1907
Historia dyplomacji polskiej, t. 3, red. L. Bazylow, Warszawa 1982
S. Kieniewicz, Henryk Leonard Schmitt (1817–1883), w: Polski słownik biograficzny, t. 35, Wrocław–Warszawa–Kraków 1994, s. 559–563
S. Kieniewicz, Tło historyczne „Dziejów Polski” Bobrzyńskiego, „Przegląd Historyczny” 37, 1948, s. 343–356
M. Król, Przedmowa, w: Stańczycy. Antologia myśli społecznej i politycznej konserwatystów krakowskich, Warszawa 1985, s. 5–37
B. Krzemieńska-Surowiecka, Polemika wokół „Dziejów Polski w zarysie” Michała Bobrzyńskiego (w latach 1879–1890), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1956, Seria I, z. 4, s. 107–130
T. Kupczyński, Henryk Schmitt, w: Wiek XIX. Sto lat myśli polskiej: życiorysy, streszczenia, wyjątki, t. 9, red. B. Chlebowski, Warszawa 1924, s. 324–337
R.R. Ludwikowski, Główne nurty polskiej myśli politycznej 1815–1890, Warszawa 1982
J. Maciejewski, Przedburzowcy. Z problematyki przełomu między romantyzmem a pozytywizmem, Kraków 1971
D. Malczewska-Pawelec, Śląsk w pracach historyków lwowskich Ignacego Lubicz Czerwińskiego i Henryka Schmitta, w: Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa XIX i XX w., t. 1, red. J. Maternicki, Rzeszów 2004, s. 178–194
J. Maternicki, Historia i życie narodu. Poglądy i postawy historyków polskich XIX i XX w., Rzeszów 2009
J. Maternicki, Historyk w służbie „sprawy ojczystej”. Kilka uwag o poglądach Henryka Schmitta, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 64, 2009, nr 2–3, s. 185–191
H.S. Michalak, Józef Szujski 1835–1883. Światopogląd i działanie, Łódź 1987
L. Michalska-Bracha, Między pamięcią a historiografią. Lwowskie debaty o powstaniu styczniowym (1864–1939), Kielce 2011
L. Michalska-Bracha, Powstanie styczniowe w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego w okresie zaborów, Kielce 2003
M.H. Serejski, Historycy o historii. Od Adama Naruszewicza do Stanisława Kętrzyńskiego, t. 1: 1775–1918, Warszawa 1963
M.H. Serejski, Zarys historii historiografii polskiej, cz. 2: 1860–1900, Łódź 1956
P. Sierżęga, Litwa i jej związek z Polską w piśmiennictwie historycznym Henryka Schmitta, w: Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa XIX i XX w., t. 3, red. J. Maternicki, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2005, s. 138–152
H. Wereszycki, Walka o pokój europejski 1872–1878, Warszawa 1971
A. Wierzbicki, Historiografia polska doby romantyzmu, Wrocław 1999
A. Wierzbicki, Poczet historyków polskich. Historiografia polska doby podzaborowej, Poznań 2014
A. Wierzbicki, Spory o polską duszę. Z zagadnień charakterologii narodowej w historiografii polskiej XIX i XX wieku, Warszawa 1993 (wyd. 2: 2010)
A. Wierzbicki, Wokół „czarnej legendy” historiografii krakowskich konserwatystów, „Kwartalnik Historyczny” 104, 1997, nr 2, s. 63–87
A. Wierzbicki, Wschód – Zachód w koncepcjach dziejów Polski. Z dziejów polskiej myśli historycznej w dobie porozbiorowej, Warszawa 1984
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 526
Liczba cytowań: 0
