Historia historiografii a historia nauki o literaturze. Spojrzenie z sąsiedztwa
DOI:
https://doi.org/10.12775/KlioPL.2024.07Klíčová slova
historia historiografii, historia nauki o literaturze, PRL, stalinizm, paradygmat totalitarny, Instytut Badań Literackich PAN, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PANAbstrakt
Artykuł przedstawia spojrzenie literaturoznawcy na dorobek badawczy historii historiografii w Polsce jako zinstytucjonalizowanej subdyscypliny nauki historii. W tym kontekście omówiona zostaje sytuacja panująca w historii nauki o literaturze polskiej, jej dokonania oraz słabe punkty. Szczególną uwagę poświęcono badaniom nad okresem Polski Ludowej, w tym stalinizmu, odnotowując panującą w tym zakresie asymetrię: bogaty dorobek historii historiografii i niewielki historii badań literackich. Autor artykułu formułuje postulat wzbogacenia badań nad historią nauk humanistycznych w okresie PRL o nowe konceptualizacje: podejście transdyscyplinarne oraz rewizjonistyczną analizę zwrotu narodowego w ZSRR w latach 30.
Reference
A. Artwińska, Poeta w służbie polityki. O Mickiewiczu w PRL i Goethem w NRD, Poznań 2009
V. Behr, Powojenna historiografia polska jako pole walki. Studium z socjologii wiedzy i polityki, tłum. J. Lembas, P. Szczur, Warszawa 2021
D. Brandenberger, National Bolshevism. Stalinist Mass Culture and the Formation of Modern Russian National Identity, 1931–1956, Cambridge (MA) 2002
D. Brandenberger, “The People’s Poet”. Russocentric Populism During the USSR’S Official 1937 Pushkin Commemoration, „Russian History/Histoire Russe” 1999, nr 1, s. 65–73
M. Chrostek, Złote lata polonistyki lwowskiej (1919–1939), Rzeszów 2016
S. Ciesielski, Stalin a historia, Łomianki 2018
J. Connelly, Zniewolony uniwersytet. Sowietyzacja szkolnictwa wyższego w Niemczech Wschodnich, Czechach i Polsce 1945–1956, tłum. W. Rodkiewicz, Warszawa 2013
K. Cysewski, Między historią badań literackich a teorią literatury, Olsztyn 2002
A. Czyżewski, Proces destalinizacji polskiej nauki historycznej w drugiej połowie lat 50. XX wieku, Warszawa 2007
T. Dalecka, Dzieje polonistyki wileńskiej 1919–1939, Kraków 2003
Dzieje Katedry Historii Literatury Polskiej w Uniwersytecie Jagiellońskim, red. T. Ulewicz, Kraków 1966
Epic Revisionism. Russian History and Literature as Stalinist Propaganda, red. K.M.F. Platt, D. Brandenberger, Madison (WI) 2006
T. Falkowski, Cztery tezy o historii historiografii, „Historia@Teoria” 1, 2017, nr 3, s. 159–167
B. Fijałkowska, Polityka i twórcy (1948–1959), Warszawa 1985
S. Fita, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza 1886–1986, Wrocław 1990
S. Fitzpatrick, Revisionism in Retrospect. A Personal View, „Slavic Review” 2008, nr 3, s. 682–704
P. Gierowski, O czeskim projekcie dziejów literatury na tle recepcji praskiego strukturalizmu w Polsce, Kraków 2013
W. Głowala, Metafory genetystów, „Teksty Drugie” 1993, nr 3, s. 112–120
M. Głowiński, Juliusza Kleinera młodopolska historia literatury, „Ruch Literacki” 1988, nr 3, s. 157–171
M. Głowiński, Poetyka wobec tekstów nieliterackich, w: tenże, Poetyka i okolice, Warszawa 1992, s. 70–86
M. Głowiński, Studium lektury. Słowacki czytany przez Kleinera, w: tenże, Style odbioru, Kraków 1977, s. 138–185
M. Głowiński, Tęgie głowy. 58 sylwetek humanistów, Warszawa 2021
M. Głowiński, G. Wołowiec, Czas nieprzewidziany. Długa rozprawa bez pana, wójta i plebana, Warszawa 2018
M. Gorczyński, Prace u podstaw. Polska teoria literatury w latach 1913–1939, Wrocław 2009
M. Górny, Przede wszystkim ma być naród. Marksistowskie historiografie w Europie Środkowo-Wschodniej, Warszawa 2007
G. Grochowski, Historia i historie. Narracja historyczna jako gatunek dyskursu, w: tenże, Pamięć gatunków. Ponowoczesne dylematy atrybucji gatunkowej, Warszawa 2018, s. 222–245
Historie literatury polskiej 1864–1914, red. U. Kowalczuk, Ł. Książyk, Warszawa 2015
P. Hübner, Polityka naukowa w Polsce w latach 1944–1953. Geneza systemu, t. 1–2, Wrocław 1992
IBL w PRL I. Studia i wspomnienia, red. E. Kiślak, Warszawa 2016
M. Janion, Sprawa Pigonia, w: taż, Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi, Warszawa 2000, s. 53–71
E. Januszek, Dyskurs teoretycznoliteracki Janusza Sławińskiego, Kraków 2012
M. Juda-Meloch, Na ramionach gigantów. Figura autorytetu w polskich współczesnych tekstach literaturoznawczych, Kraków 2008
Juliusz Kleiner. Księga zbiorowa o życiu i działalności, red. F. Araszkiewicz, J. Starnawski, Lublin 1961
A. Karcz, The Polish Formalist School and Russian Formalism, Rochester–Kraków 2002
K. Kasztenna, Z dziejów formy niemożliwej. Wybrane problemy historii i poetyki polskiej powojennej syntezy historycznoliterackiej, Wrocław 1995
Kazimierz Wyka. Charakterystyki. Wspomnienia. Bibliografia, red. H. Markiewicz, A. Fiut, Kraków 1978
J. Keiling, Ignacy Chrzanowski: historia, naród, kultura, Gdański 1991
K. Kersten, Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948, Poznań 1990
A. Kobelska, Miasto, uniwersytet, literaturoznawstwo. Poznań lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku jako przestrzeń działania członków Koła Polonistów, Warszawa 2016
T. Kostkiewiczowa, Historia literatury w przebudowie, „Teksty Drugie” 2005, nr 1–2, s. 22–43
E. Krasucki, Międzynarodowy komunista. Jerzy Borejsza. Biografia polityczna, Warszawa 2009
J. Krzyżanowski, Na polach elizejskich literatury polskiej. Portrety i wspomnienia, wybór i oprac. M. Bokszczanin, Warszawa 1997
W. Kula, Rozważania o historii, Warszawa 1958
M. Kwapiszewski, Od marksizmu dogmatycznego do humanistyki rozumiejącej. Badania nad romantyzmem w IBL PAN w latach 1948–1989, Warszawa 2016
N. Lemann, „Klęska rozgniecionych nadziei…” – próba literaturoznawczej analizy dzieła Stefana Kieniewicza „Powstanie styczniowe”, „Klio Polska” 5, 2011, s. 169–181
D. Lewiński, Strukturalistyczna wyobraźnia metateoretyczna. O procesach paradygmatyzacji w polskiej nauce o literaturze po 1958 roku, Kraków 2004
Literatura, komparatystyka, folklor. Księga poświęcona Julianowi Krzyżanowskiemu, red. M. Bokszczanin, S. Frybes, E. Jankowski, Warszawa 1968
P. Machcewicz, Spory o historię 2000–2011, Kraków 2012
J. Maciejewski, Dzieje poznańskiej polonistyki uniwersyteckiej, Poznań 1992
H. Markiewicz, Od Tarnowskiego do Kotta, Kraków 2010
H. Markiewicz, Polska nauka o literaturze. Zarys rozwoju, Warszawa 1981
H. Markiewicz, Pożegnania, Kraków 1992
T. Martin, The Affirmative Action Empire. Nations and Nationalism in the Soviet Union, 1923–1939, Ithaca–London 2001
J. Maternicki, Historia historiografii polskiej – czas na syntezę, w: W kręgu historii historiografii i polityki, Łódź 1997, s. 25–38
Z. Matracki, Biografistyka literacka Kleinera, w: Biografia – geografia – kultura literacka, red. J. Ziomek, J. Sławiński, Wrocław 1975, s. 139–169
Z. Matracki, Metodologiczne problemy monografii Juliusza Kleinera „Zygmunt Krasiński. Dzieje myśli”, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” 1989, nr 31, s. 31–55
J. Muchowski, Polityka pisarstwa historycznego. Refleksja teoretyczna Haydena White’a, Warszawa– Toruń 2015
Non omnis moriar. Studia i szkice o Stanisławie Pigoniu, red. C. Kłak, Rzeszów 1997
R. Nycz, Literaturologia. Spojrzenie wstecz na dzieje nowoczesnej myśli teoretycznoliterackiej w Polsce, w: tenże, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997, s. 191–221
Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, red. S.M. Nowinowski, J. Pomorski, R. Stobiecki, Łódź 2008
M. Pąkciński, Hipostazy ciągłości. Nowoczesne historie literatury a ekskluzywna tożsamość narodowa, w: Historie literatury polskiej 1864–1914, red. U. Kowalczuk, Ł. Książyk, Warszawa 2015, s. 33–50
Po co nam historia historiografii? Z prof. Rafałem Stobieckim rozmawia Tomasz Siewierski, „Nowe Książki” 2021, nr 7/8, s. 4–9
Z. Romek, Cenzura a nauka historyczna w Polsce 1944–1970, Warszawa 2010
T.P. Rutkowski, Historiografia i historycy w PRL. Szkice, Warszawa 2019
T.P. Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Warszawa 2007
T.P. Rutkowski, Polskie Towarzystwo Historyczne w latach 1945–1958. Zarys dziejów, Toruń 2009
B. Ryż, Koncepcja języka teoretycznoliterackiego strukturalistów polskich, Wrocław 2013
M. Saganiak, Strukturalizm. Pytania otwarte, Warszawa 2016
S. Sawicki, Początki syntezy historycznoliterackiej w Polsce. O sposobach syntetycznego ujmowania literatury w 1 połowie w. XIX, Warszawa 1969
T. Siewierski, Marian Małowist i krąg jego uczniów. Z dziejów historiografii gospodarczej w Polsce, Warszawa 2016
R. Skręt, Historiografia literatury polskiej w XIX stuleciu, Wrocław 1986
J. Sławiński, IBL od przedwczoraj do jutra. Rozmawiam z „Kultura Niezależną”, w: tenże, Prace wybrane, t. 3: Teksty i teksty, Kraków 2000, s. 299–328
Słownik badaczy literatury polskiej, t. 1–10, red. J. Starnawski, Łódź 1994–2009
Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński, W. Tomasik, Kraków 2004
J. Smulski, „Przewietrzyć zatęchłą atmosferę uniwersytetów”. Wokół literaturoznawczej polonistyki doby stalinizmu, Toruń 2009
J. Smulski, Rozmaitości socrealistyczne (i nie tylko), Toruń 2015
Stanisław Pigoń. Człowiek i dzieło. Charakterystyki, wspomnienia, materiały, red. H. Markiewicz, M. Rydlowa, T. Ulewicz, Kraków 1972
J. Starnawski, Dzieje wiedzy o literaturze polskiej (do końca wieku XVIII), Wrocław 1984
R. Stobiecki, Historia historiografii Jerzego Topolskiego, „Historyka. Studia Metodologiczne” 51, 2001, s. 395–409
R. Stobiecki, Historia pod nadzorem. Spory o nowy model historii w Polsce (II połowa lat czterdziestych – początek lat pięćdziesiątych), Łódź 1993
R. Stobiecki, Historiografia PRL. Ani dobra, ani piękna… ale skomplikowana. Studia i szkice, Warszawa 2007
R. Stobiecki, Historycy polscy wobec wyzwań XX wieku, Poznań 2014
R. Stobiecki, Historiografia PRL. Zamiast podręcznika, Łódź 2020
Strukturalizm w Europie Środkowej i Wschodniej. Wizje i rewizje, red. D. Ulicka, W. Bolecki, Warszawa, 2012
Stulecie poznańskiej polonistyki (1919–2019), t. 1–3, red. S. Wysłouch, B. Judkowiak, A. Piotrowicz, S. Karolak, Poznań 2018–2019
R.G. Suny, The Revenge of the Past. Nationalism, and the Collapse of the Soviet Union, Stanford 1993
R.G. Suny, Writing Russia. The Work of Sheila Fitzpatrick, w: Writing the Stalin Era. Sheila Fitzpatrick and Soviet Historiography, red. G. Alexopoulos, J. Hessler, K. Tomoff, New York 2011, s. 1–19
J. Szumski, Polityka a historia. ZSRR wobec nauki historycznej w Polsce w latach 1945–1964, Warszawa 2016
Tradycje polskiej nauki o literaturze. Warszawskie Koło Polonistów po 70 latach, red. D. Ulicka, M. Adamiak, Warszawa 2008
E. Traverso, Historia jako pole bitwy. Interpretacja przemocy w XX wieku, tłum. Ś.F. Nowicki, Warszawa 2014
D. Ulicka, Literaturoznawcze dyskursy możliwe. Studia z dziejów nowoczesnej teorii literatury w Europie Środkowo-Wschodniej, Kraków 2007
A. Walicki, Myśli o sytuacji politycznej i moralno-psychologicznej w Polsce, „Aneks” 1984, nr 35, s. 82–104
A. Walicki, Spotkania z Miłoszem, Londyn 1985
Wiek teorii. Sto lat nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego, t. 1–3, red. D. Ulicka, Warszawa 2020
G. Wołowiec, Nacjonalizm i filologia. Stanisław Pigoń jako ideolog kultury ludowo-narodowej, „Teksty Drugie” 2017, nr 6, s. 107–141
G. Wołowiec, Nowocześni w PRL. Przyboś i Sandauer, Wrocław 1999
Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik bibliograficzny, t. 1–10, red. J. Czachowska, A. Szałagan, Warszawa 1994–2007
Z dziejów polonistyki warszawskiej, red. J. Kulczycka-Saloni i in., Warszawa 1964
Zapisywanie historii. Literaturoznawstwo i historiografia, red. W. Bolecki, J. Madejski, Warszawa 2010
M. Zaremba, Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa 2001
T. Zarycki, Maria Renata Mayenowa and the Forgotten Legacy of Polish Theory of Literature and Poetics, „Slavonic and East European Review” 2023, nr 3, s. 401–429
T. Zarycki, Pole językoznawczo-literaturoznawcze w Polsce. W poszukiwaniu strukturalnych czynników jego wzlotów i upadku na przestrzeni „długiego XX wieku”, w: Polskie nauki społeczne w kontekście relacji władzy i zależności międzynarodowych, red. T. Zarycki, Warszawa 2022, s. 185–228
D. Zawadzka, Lelewel i Mickiewicz. Paralela, Białystok 2013
M. Zawodniak, Klasowa wizja romantyzmu. „Reakcyjny kanon” i żywy Mickiewicz, w: tenże, Teraźniejszość i przeszłość. Studia o życiu literackim socrealizmu, Bydgoszcz 2007, s. 208–236
Złota Księga Wydziału Filologicznego, red. J. Michalik, W. Walecki, Kraków 2000
S. Żółkiewski, Kultura i polityka, Warszawa 1958
Stahování
Publikováno
Jak citovat
Číslo
Sekce
Licence
Tato práce je licencována pod Mezinárodní licencí Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0.
Stats
Number of views and downloads: 209
Number of citations: 0
