Elity społeczne i elity władzy w państwie czeskim od połowy XV wieku do 1740 – zarys problemu integracji Czech i Śląska w epoce wczesnonowożytne. Część 1
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2020.049Słowa kluczowe
Śląsk, Czechy, okres XV-XVIII wiek, śląskie i czeskie elity szlacheckieAbstrakt
Zmiany w organizacji władz w Królestwie Czeskim w XV-XVIII wieku spowodowały zapotrzebowanie na zmodyfikowanie elit społeczno-politycznych, aby były one dostosowane do rozwijającej się struktury i podziałów władzy. W XV-XVI wieku ich skład warunkowały trzy czynniki: struktura polityczno-terytorialna państwa czeskiego, ustrój stanowo-monarchiczny oraz polityka królów. W wieku XVII i XVIII królowie czescy z dynastii Habsburgów stworzyli nowe uwarunkowania polityczno-ustrojowe, tzw. habsburski absolutyzm, dążąc do zorganizowania posiadanych terytoriów w swe dziedziczne władztwo, a jego utrzymanie opierając na nowej elicie społeczno-politycznej, której budowę zainicjowali. Dla egzystencji państwa ważną kwestią było, czy elity społeczno-polityczne poszczególnych regionów i krajów staną się częścią elit władzy i otrzymają dostęp do urzędów centralnych, współtworząc w ten sposób zjawisko powstawania elit ogólnopaństwowych. Warunkowało to zintegrowanie terytorialne i scalenie społeczne, aby powstały organizm państwowy był zdolny do spójnych, obejmujących wszystkie terytoria ewolucji w następnych wiekach. Ten kompleksowy problem egzemplifikowano na przykładzie procesów integracyjnych w wymienionym okresie zachodzących między Czechami i Śląskiem. Drugim zagadnieniem stała się polityka prowadzona w tym zakresie przez władze państwowe, zwłaszcza królewskie, mająca wpływ na zmiany w składzie i kształcie elit społecznych Śląska.
Bibliografia
- Joachim Bahlcke, Regionalismus und Staatsintegration im Widerstreit, München 1994.
- Lenka Bobková/Jan Zdichynec, Twelve Years of Rreaserch into the History of the Adjoining Lands of the Crown of Bohemia, [w:] Lenka Bobková i Jana Fantysová-Matějková (Hg.), Terra – Ducatus – marchionatus – Regio. Die Bildung und Entwicklung der Regionen im Rahmen der Krone des Königreichs Böhmen, Praha 2013, 9-29.
- Lenak Bobková, Provincia, terra, marchionatus. Zur Bezeichung der Kronländer im Mittelalter, [w:] Terra, ducatus, marchionatus, region…, 86-109.
- Dick E.H. de Boer, The creation and Failure of a Cohesion, [w:] Terra, ducatus, marchionatus, region…, 32-61.
- Norbert Conrads, Regionalismus und Zentralismus im schlesischen Ständestaat, [w:] idem, Schlesien in der Frühmoderne. Zur politischen und geistigen Kultur eines habsburgischen Landes, Köln-Weimar-Wien 2009, 345-358.
- Norbert Conrads, Prolegomena einer schlesischen Adelsgeschichte, [w:] idem, Schlesien in der Frühmoderne…, 313-344.
- Norbert Conrads, Adelsgeschichte, [w:] Joachim Bahlcke, (Hg.), Historische Schlesienforschung, Köln-Weimar-Wien 2005, 347-381.
- Winfried Eberhard, Monarchie und Widerstand. Zur ständischen Oppositionsbildung im Herrschaftssystem Ferdinands I. in Böhmen, München 1985.
- Jana Fantysova-Matejkova, The Virtual Region of the Conglomerate State and Its Communitas. The Discourse of Cohesion of the Land Communities in the Historiography of the 14th Century, Especially in the Chronicle of Zbralav, [w:] Terra, Ducatus, marchionis, region ..., 110-141.
- Kurt G.A. Jeserich/Hans Pohl/Georg-Christoph von Unruh, Deutsche Verwaltungsgeschichte, Bd. 1, Stuttgart 1983, 468-513.
- Tomasz Jurek, Vom Rittertum zum Adel. Zur Herausbildung des Adelsstandes im mittealterlichen Schlesien, [w:] Jan Harasimowicz/Matthias Weber (Hg.), Adel in Schlesien. Herrschaft- Kultur – Selbstdarstellung, Bd. I, München 2010, 53-76.
- Tomasz Jurek, Obce rycerstwo na Śląsku do połowy XIV wieku, Poznań 1998.
- Tomasz Jurek, Elity Śląska w późniejszym średniowieczu, [w:] Wojciech Fałkowski (red.), Kolory i struktury średniowiecza, Warszawa 2004, 361-382.
- Václav Letošník, Die böhmische Landtafel, Inventar, Register, Übersichten, Prag 1944.
- Petr Mata, Der Adel Böhmens und Schlesiens in der Frühen Neuzeit in vergleichender und beziehungsgeschichtlicher Perspektive, [w:] Adel in Schlesien…, 223-262.
- Mat’a, Svět české aristokracie 1500-1700, Praha 2004.
- Stanisław Nowogrodzki, Rządy Zygmunta Jagiellończyka na Łużycach i Śląsku, Kraków 1937.
- Kazimierz Orzechowski, Historia ustroju Śląska 1202-1740, Wrocław 2005.
- František Palacký (ed.), Zřízeni zemské Králowstwí Českeho, „Archiv český, čili Staré písemné památky české i morawské“, Praha 1862, część 5, 5-265.
- František Palacký (ed.), Popis staropanských rodú w Čechach r. 1500, „Časopis čskeho musea“ 1831, Bd. 5,2, 172-174.
- Jaroslav Panek, Hofämter – Landesäer – Staatämter zwischen Ständen und Monarchie an der Schwelle zur Neuzeit. Die böhmischen und österreichischen Länder im Vergleich, [w:] Joachim Bahlcke, Hans-Jürgen Bömelburg, Norbert Kersken (Hg.), Ständefreiheit und Staatsgestaltung im Ostmitteleuropa, Leipzig 1996, 39-49.
- Jaroslav Pánek, Český stat a stavovská společnost na prahu novovĕku ve svĕtle zemských zřízení, [w:] Karel Malý/Jaroslav Pánek (ed.), Vladislavské zřízení zemské a počátky ústavního zřízení v českých zemích (1500-1619), Praha 2001, 13-51.
- Jaroslav Panek, Czeska elita arystokratyczna XVI wieku I jej stosunek do Polski (na przykładzie „wicekróla” Wilhelma z Rożemberka i biskupa Stanisława Pawłowskiego, [w:] Marceli Kosman (red.), Kultura polityczna w Polsce. Przeszłość i teraźniejszość, t. 5: Elity dawne i nowe, Poznań 2005, 63-78.
- Otto Peterka, Rechtsgeschichte der böhmischen Länder, Reichenberg 1928.
- Roman Prochazka, Die staatsrechtliche Stellung und kulturpolitische Bedeutung des historischen böhmischen Herrenstandes, „Boh. Z” 22, 1981, 112-122.
- Marian Ptak, Pozycja publiczno-prawna wolnych panów stanowych na Śląsku, Acta Universitatis Wratislaviensis, No 1477, Prawo CCXXII,1993, 79-102.
- Ferdinand Seibt, Die Zeit der Luxemburger und der hussitischen Revolution, [w:] Karl Bosl (Hg.), Handbuch der Geschichte der böhmischen Länder, Bd. I, Stuttgart 1967, 351-568.
- František Šmahel, Nástin proměn stavovské, [w:] Vladislavské zřízení…, 71-84.
- Jerzy Sperka, Władysław książę opolski, wieluński, kujawski, dobrzyński, Pan na Rusi, Palatyn Węgier i Namiestnik Polski, Kraków 2012.
- Kaziemierz Orzechowski, Ogólnośląskie zgromadzenia stanowe, Warszawa 1979.
- Tomasz Jurek, Obce rycerstwo na Śląsku, Poznań 1996.
- Hermenegildus Jireček (ed.), Die Verneuerte Landes-Ordnung des Erb-Koenigliches Böhmen, Codex juris Bohemici, T. V, pars 2, Pragae 1888, A. XXIV-A.XXXIII; pars 3, Pragae 1890, XIV-XIX.
- Friedrich Walter, Österreichische Verfassungs- und Verwaltungsgeschichte von 1500-1955, Graz 1972, 35-51.
- Urszula Zgorzelska, Szlachta w terminologii źródeł górnośląskich od XIV do XVI wieku, [w:] Stefan K. Kuczyński (red.), Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 3, Warszawa 1985, 279-303.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Gabriela Wąs
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 712
Liczba cytowań: 0
