Kontakty listowne i kręgi korespondencyjne w podróżach edukacyjnych Rzewuskich na Podhorcach i Rozdole w XVIII wieku. Epistolograficzny rekonesans badawczy
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2020.048Abstrakt
Bogactwo źródeł historycznych wytworzonych w związku z podróżami edukacyjnymi reprezentantów rodziny Rzewuskich z linii na Podhorcach i Rozdole w XVIII w. pozwala na prowadzenie badań nad różnorodnymi zagadnieniami. Wydaje się koniecznym przeprowadzenie analizy najobfitszego typu źródła, jakimi są listy z podróży. Pozwala to na ustalenie sieci kontaktów nawiązywanych przez podróżników. Do tego celu idealnie nadaje się koncepcja kręgów korespondencyjnych, która umożliwia nam umiejscowienie podróżujących po Europie Rzewuskich w szerszej perspektywie. Dzięki temu można lepiej scharakteryzować różne wymiary ich podróży: edukacyjny, towarzyski, rodzinny, finansowy, a nawet polityczny.
Bibliografia
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
Archiwum Radziwiłłów, dz. V, nr 13655
Archiwum Narodowe w Krakowie (oddział na Wawelu)
Archiwum Podhoreckie, rps I 1/48d, I 104, II 152, II 196, IV/LXIX, XIV–3
Archiwum Państwowe w Lublinie
Akta dóbr Staw i Horodyszcze, rps 93
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie
rps 5269
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie
rps 558 IV, 562 IV, 684 IV, 2171 IV, 2448 IV
Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk
rps 423
Biblioteka Narodowa w Warszawie
rps 3247, 3255, 3261,12387 III, akc. 1968
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
rps 92
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu
rps 27 II, 2891 II, 5173 I, Pawlik 210
Centralnyj Derżawnyj Istorycznyj Archiw Ukrajiny, m. Kyjiw
F. 254, op. 1, rps 531.
F. 259, op. 1, rps 97
Centralnyj Derżawnyj Istorycznyj Archiw Ukrajiny u Lwowi
F. 181, op. 2, rps 447, 448, 526
Lwiwska Nacjonalna Naukowa Biblioteka Ukrajiny imeni Wasyla Stefanyka we Lwowie
Zbiór Biblioteki Ossolineum
rps 1311, f. 5, op. 1
Źródła drukowane:
Pamiętnik Felicyana Junoszy Piaskowskiego podstolego podlaskiego, majora J. K. Mości począwszy od roku 1690, Lwów 1865.
Podróże litewskiego magnata do Gdańska, Człuchowa, a nawet i dalej… Fragmenty „diariusza” Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki” z lat 1721, 1737 i 1752, wyd. J. Dygdała, Warszawa 2013.
Refleksyje do przyszłej peregrynacyi Jmć Pana starosty chełmskiego a s.p. Jmć P[ana] wo[jewo]dy wołyński[ego] podane JW Jmć Panu h[etmanowi] w[ielkiemu] k[oronnemu] ojcu jego przez Jmć P[ana] Kawieckiego guwernera tegoż, oprac. A. Markiewicz, w: Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), wstępem i objaśnieniami opatrzyły M. E. Kowalczyk, D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017, s. 25–27.
Informacyja synowi memu Józefowi dana w Podhorcach R.P 1755 D. 14 Augusti, oprac. A. Kucharski, w: Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), wstępem i objaśnieniami opatrzyły M. E. Kowalczyk, D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017, s. 165–168.
Informacyja synowi memu Sewerynowi do Wiednia i dalszych cudzych krajów jadącemu, dana dnia 14 Februarii Roku Pańskiego 1759 w Podhorcach, oprac. A. Kucharski, w: Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), wstępem i objaśnieniami opatrzyły M. E. Kowalczyk, D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017, s. 152–156.
Opracowania
Boniecki B., Herbarz polski, t. 9, Warszawa 1906.
Catalogus codicum manu scriptorum Musei Principum Czartoryski Cracoviensis, vol. 1, oprac. J. Korzeniowski, Kraków 1887–1893.
Chachaj M., Orszak magnata odbywającego podróż edukacyjną (wiek XVI–XVIII), w: Patron i dwór. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Warszawa 2006, s. 165–178.
Ciesielski T., Spuścizny rodzinne i archiwa majątkowo-gospodarcze polskiej szlachty w wybranych archiwach ukraińskich, w: Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. 2, red. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2010.
M. Czeppe, Rzewuski Jan h. Krzywda, w: Polski słownik biograficzny, t. 34, red. H. Markiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992, s. 111–112.
Gembarzewski B., Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831, Warszawa 1925.
Gierowski J., Kampenhausen Jan Joachim h. własnego, w: Polski słownik biograficzny, t. 11, red. Z. Alberowa, E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964–1965, s. 590–592.
Gierowski J., Z dziejów handlu Wrocławia z Polską w dobie saskiej, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1949, R. 4, s. 192–199.
Haratym A., Szpillowski Neronowicz Gabriel Piotr h. Ostrogski, w: Polski słownik biograficzny, t. 48, red. A. Romanowski, Warszawa–Kraków 2012–2013, s. 633–634.
Jakuboszczak A., O zagranicznych podróżach Janusza Modesta Sanguszki, w: Polski Grand Tour w XVIII i początkach XIX wieku, red. A. Roćko, Warszawa 2014, s. 65–80.
Jarczykowa M., Czytelniczy obieg korespondencji staropolskiej, w: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 1, red. P. Borek, M. Olma, Kraków 2011.
Jurkiewicz W., Korespondencja elit Polski stanisławowskiej. Analiza wybranych kręgów korespondencyjnych, Bydgoszcz 1992.
Katalog rękopisów Biblioteki Narodowej, seria 2, t. 2, sygn. 3006–3300: rękopisy z Biblioteki Załuskich i innych zbiorów polskich, oprac. B. St. Kupść, K. Muszyńska, Warszawa 1980.
Kawiecki M., Refleksje do przyszłej peregrynacji Jmć Pana starosty chełmskiego (ok. 1720), oprac. A. Markiewicz, w: Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), wstępem i objaśnieniami opatrzyły M. E. Kowalczyk, D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017, s. 19–24.
Kądziela Ł., Rzewuski Kazimierz h. Krzywda, w: Polski słownik biograficzny, t. 34, red. H. Markiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992, s. 115–116.
Kosińska U., Tarło Jan h. Topor, w: Polski słownik biograficzny, t. 52, red. A. Romanowski, Warszawa 2018.
Krochmal A., Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie. Przewodnik po zasobie archiwalnym, Warszawa 2005.
Kucharski A., Blaski i cienie peregrynacji w cudzych krajach. Podroż edukacyjna Kazimierza Rzewuskiego (1766–1768), „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2019, t. 49, s. 61–87.
Kucharski A., Instrukcje podróżne Wacława Rzewuskiego dla synów z połowy XVIII wieku, w: Źródła do dziejów staropolskich podroży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M. E. Kowalczyk, Wrocław 2017, s. 63–80.
Kucharski A., Rodzinne tradycje podróżowania na przykładzie Franciszka i Kazimierza Rzewuskich, w: Studia z dziejów edukacji w Rzeczypospolitej Obojga Narodów Korony i Litwy, red. K. Puchowski, J. Orzeł, Warszawa 2019, s. 179–205.
Kucharski A., „Theatrum peregrinandi”. Poznawcze aspekty staropolskich podróży w epoce późnego baroku, Toruń 2013.
Kucharski A., Roszak S., Wieczorek A., O podróżach edukacyjnych w XVII i XVIII wieku: przypadek Rzewuskich, w: Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, cz. 1, red. K. Puchowski, wstęp i oprac. J. Orzeł, Warszawa 2017, s. 75–97.
Kucharski A., Roszak S., Wieczorek A., Guwernerzy Rzewuskich na Podhorcach w XVII–XVIII wieku – szkic do portretu, w: Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, cz. 2, red. K. Puchowski, wstęp i oprac. J. Orzeł, Warszawa 2018, s. 149–183.
Link-Lenczowski A., Rzewuski Stanisław Mateusz h. Krzywda, w: Polski słownik biograficzny, t. 34, red. H. Markiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992, s. 152–159.
Markiewicz A., Podróże edukacyjne w czasach Jana III Sobieskiego. Peregrinationes Jablonovianae, Warszawa 2011.
Mączak A., Klientela. Nieformalne systemy władzy w Polsce i Europie XVI–XVIII w., Warszawa 2000.
Mączak A., Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII w., Warszawa 1980.
Niesiecki K., Herbarz polski, t. 8, Lipsk 1841.
Pietrzak J., Korespondencja Katarzyny z Sobieskich Radziwiłłowej (1634–1694) jako źródło do poznania jej relacji rodzinnych, w: Kobiece kręgi korespondencyjne w XVII–XIX wieku, red. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Słaby, Warszawa 2016, s. 13–30.
Popiołek B., Podróże edukacyjne i poznawcze w źródłach czasów saskich, w: Polski „Grand Tour” w XVIII i początkach XIX wieku, red. A. Roćko, Warszawa 2014, s. 45–64.
Rachuba A., Radziwiłł Jan Mikołaj Aleksander h. Trąby, w: Polski słownik biograficzny, t. 30, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987, s. 199–202.
Rody magnackie Rzeczypospolitej, Warszawa 2009.
Roszak S., Europejska peregrynacja Franciszka Rzewuskiego z lat 1746–1748 w świetle listów do matki, w: Z badań nad historią, oświatą i kulturą. Studia ofiarowane Ryszardowi W. Wołoszyńskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin i czterdziestą piątą pracy naukowej, red. J. Kukulski, Piotrków Trybunalski 2001, s. 411–420.
Rzewuski L., Kronika podhorecka 1706–1779, Kraków 1860.
Rzewuski W. P., Instrukcje związane z edukacją syna Seweryna w Warszawie i za granicą (1754 i 1759), oprac. A. Kucharski, w: Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), wstępem i objaśnieniami opatrzyły M. E. Kowalczyk, D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017, s. 139–147.
Staszewski J., August III Sas, Wrocław 2010.
Syta K., Archiwa magnackie w XVIII wieku. Studium kultury kancelaryjno-archiwalnej, Toruń 2010.
Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku, oprac. K. Chłapowski et al., red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
Wieczorek A., W „drodze paryskiej” – podróże edukacyjne Seweryna Józefa i Wacława Rzewuskich w latach dwudziestych XVIII wieku, w: Studia z dziejów edukacji w Rzeczypospolitej Obojga Narodów Korony i Litwy, red. K. Puchowski, J. Orzeł, Warszawa 2019, s. 143–177.
Wojtowicz J., Ze studiów nad tzw. kręgiem korespondencyjnym. Założenia – badania – postulaty, w: Rozprawy z dziejów XVIII wieku. Z dziejów komunikacji socjalnej epoki nowożytnej, red. J. Wojtowicz, Toruń 1993, s. 23–31.
Wojtyński M., Szkatuła prywatna króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Warszawa 2003.
Zielińska T., Poczet polskich rodów arystokratycznych, Warszawa 1997.
Zielińska Z., Rzewuski Seweryn h. Krzywda, w: Polski słownik biograficzny, t. 34, red. H. Markiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992 s. 138–151.
Zielińska Z., Rzewuski Wacław h. Krzywda, w: Polski słownik biograficzny, t. 34, red. H. Markiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992, s. 169–180.
Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M. E. Kowalczyk, Wrocław 2017.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Adam Kucharski, Agnieszka Wieczorek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 756
Liczba cytowań: 0
